Morgunblaðið - 22.12.2000, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2000 59^
UMRÆÐAN
Kvótakerfíð
UNDANFARIÐ
hafa verið sýndir þættir
í sjónvarpi þar sem sagt
var frá kvótakerfinu og
hve góða stjóm við
hefðum á fiskveiðum.
Margar þjóðir hefðu
sýnt áhuga á að taka
upp kvótakerfi í fisk-
veiðum að íslenskri fyr-
irmynd. Ég gladdist af
að heyra þetta, en
gramdist hvað lítið ég
þekkti til þessara hluta
og hafði lítið fylgst með
málum. Ég ákvað að
kynna mér þau betur
því það væri skömm að
vita ekki meira um
þetta kerfi sem væri að fara sigurför
um heiminn.
Frá því að ég man fyrst eftir mér
og þar til þorskastríðunum lauk held
ég að ekki hafi verið um að ræða
neina yfirstjóm á fiskveiðum af rík-
isins hálfu, nema ákvæði um land-
helgina, heldur fengu allir að veiða
eins og þeir vildu og gátu. Þegar búið
var að reka erlend skip af fiskimið-
unum, að því er sagt var til þess að
vemda þau, hefði mátt ætla að ekki
yrði um neina ofveiði að ræða lengur.
En það reyndist nú ekki svo, nú þurfti
að fara að takmarka veiðamar.
Nú hefði einhveijum sjálfsagt
komið til hugar að best væri að hafa
mátulega mörg fiskiskip til að veiða
það sem heppilegt var talið og leyfa
þeim að veiða að vild. Skipum hefði
reyndar mátt fjölga en þeim þá verið
haldið til veiða utan fiskveiðilögsög-
unnar og ef til vill gefin eftir smásneið
yst af henni. En þessi leið var ekki
farin heldur tekið upp hið svokallaða
skrapdagakerfi. Það reyndist víst
ekki vel og þá var tekið upp kvóta-
kerfið. Þá fengu menn kvóta eftir því
hvað þeir höfðu fiskað mikið.
Þetta fannst manni eðlilegt og
sjálfsagt. Svo var ákveðið að menn
fengju að selja kvótann sem þeir
fengu fyrirhafnarlaust upp í hendum-
ar. Urðu þeir fljótir til þess, fannst
betra að fá milljónatugi eða hundmð
fyrirhafnarlaust upp í hendumar en
að standa í vafasamri útgerð. Svo var
sagt að þeir fengju þetta skattfijálst.
Ég átti erfitt með að trúa því að
skattayfirvöld, sem em með nefið
niðri í öllu, létu slíkt fram hjá sér fara
án þess að taka skatt af
því.
Trúlega hafa þeir
sem leyfðu að kvótinn
yrði seldur hugsað sér
að hann lenti hjá þeim
sem hagkvæmast
rækju útgerðina, en svo
þarf ekki að vera. Hann
lendir vísast hjá þeim
sem mest hafa fjár-
magnið. Kvótakaupin
hljóta einnig að leiða til
þess að sjávarútvegur-
inn verður mjög skuld-
settur. Það er ef til vill
þess vegna að menn
vilja fá erlenda aðila tU
þess að leggja fé í út-
gerðina. Það er heldur öfugsnúið að
þegar búið er að reka útlendinga út úr
landhelginni skuU menn vilja fá þá
aftur inn í hana bakdyramegin.
Það hlýtur að vera mjög erfitt fyrir
menn að fara í útgerð þegar þeir
þurfa að byrja á því að kaupa sér
kvóta fyrir stórt fé. Þá virðist kvóta-
Fiskveiðistjórnun
Sannleikurinn virðist
allur annar, segir Björn
Loftsson. Það veldur
svo hróplegu ranglæti
að það eru víst fá dæmi
um annað slíkt.
sala og kvótaleiga verða tíl þess að
fiski er fleygt í stórum stíl. Þegar
úgerðir leigja kvóta fyrir nær hundr-
að krónur á kflóið þýðir ekki að koma
með fisk að landi sem hvergi nær því
verði.
Hvemig fer kvótakerfið síðan með
landsbyggðina? Það ættu allir að sjá
að þegar kvóti er seldur í stórum stQ
frá þorpum úti á landi hlýtur atvinna
að minnka og fasteignir manna falla í
verði. Þeir sem seldu kvótann geta
hins vegar stungið af tU Reykjavíkur
eða útlanda og þurfa ekki miklar
áhyggjur að hafa.
Hvers vegna ekká að friða land-
gmnnið næst landi fyrir botnvörpu og
jafnvel að mestu fyrir dragnót? Leyfa
Björn
Loftsson
svo línu- og færabátum að veiða þar
eins og þeir vilja, en hafa hönd í bagga
með hvað margir þeir yrðu. Þeir veiða
fiskinn með minnstum tUkostnaði og
koma með besta hráefnið að landi.
Haga þri svo að það væri hagur
þeiixa að fleygja ekki smáfiski. Minni
bátamir fara líka best með lífríki
hafsins. Það er talað um að rannsaka
hvemig eitt sanddæluskip fer með líf-
ríki sjávarins, en það er tæpast
minnst á hvemig botnvörpur, sem
dregnar em aftur og fram um sjáv-
arbotninn af fjölda skipa, fara með líf-
ríkið. Norðmenn em þó famir að hafa
einhveijar áhyggjur af því.
Þegar maður var nú búinn að
kynna sér svolítið kvótakerfið varð
maður fyrir sáram vonbrigðum. Það
var búið að telja manni trú um að það
væri svo ágætt og ætti fáa sína líka.
En sannleikurinn virðist allur annar.
Það veldur svo hróplegu ranglæti að
það era víst fá dæmi um annað slíkt.
Sumum er réttur upp í hendumar
kvóti sem þeir geta selt fyrir þúsundir
mUljóna og síðan notað tU þess að
byggja stórhýsi í Reykjavík eða farið
með úr landi. En aðrir era sviptir at-
vinnunni og eignir þeirra gerðai’ verð-
litlar. Veldur slíkt mUdlli byggðarösk-
un. Svo veldur kvótinn því að fiski er
fleygt í hafið í svo stórum stU að slíkt
hefur víst aldrei áður þekkst.
Mér finnst umræðan um kvóta-
kerfið minna helst á söguna um nýju
fötin keisarans. Það er búið að básúna
það út um allt, bæði hér og erlendis,
hvað það sé gott. En svo þegar farið
er að skoða það betur og kynna sér
það sjá menn að það er svo meingaU-
að að það mun taka mörg ár að bæta
það sem aflaga hefur farið síðan það
var tekið í notkun, ef það verður þá
nokkum túna hægt.
Höfundur er fyrrverandi kennari.
Sæn&irverasettú'
eg^pstó bónuiW
satináSevS
Skólavörðustíg • 2lBÍmi 551 4050 *Reilgavfk
5.900
Feraatæu inefl
geiilaspSMa,
segulbaiHSogútnnL
RCD1350
RCD1365