Morgunblaðið - 22.12.2000, Qupperneq 60

MORGUNBLAÐIÐ
^60 FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2000
FERSKT • FRAIUIANDI • FRUMLEGT
Cjafakörfur
fyrir sæikera
Suðurlandsbraut 6 • s. 568 3333
www.mbl.is
Bókhaldskerfi
KERFISÞROUN HF.
FAKAFENI 11, s, 568 8055
http://www.kerfisthroun.is/
Gíróscðlar liggja frammi
í ötlum bönkum, sparisjóðum
og á pósthúsum.
„Hjálpum þeim sem
ekki geta hjálpað sér
sjátfir. Þarf að segja
nokkuð meira?"
Laufey Jdkobsdóttir
Samhæft Office
A islensku
fyrir Windows
Fæst í öllum bókabúðum
Bóker besta gjöfin
Bókatíðindi 2000
komin út
■OBHBMM m
Félag íslenskra
bókaútgefenda I
ALMANAK HÁSKÓLANS
Jótyjjöf útivistafóOfins
Verð (q. 755
UMRÆÐAN
Hindra laun kennara
framþróun í starfsmenntun?
Framhaldskólakennurum hefur
bæst nýr liðsmaður í umræðunni um
framhaldsskólann og starfsmenntun
sérstaklega og er það
vel. Liðsmaður þessi er
Ari Edwald, fram-
kvæmdastjóri Samtaka
atvinnulífsins. Þó er sá
hængur á, eins og oft
vill verða þegar menn
vilja koma góðum mál-
stað til hjálpar, að þeir
fara nokkuð geyst.
Rétt er því að benda á
nokkur atriði sem
þarfnast umhugsunar
svo liðsstyrkur hans
verði beinskeyttari
næst þá hann kveður
sér hljóðs.
Fyrst er tO að taka
að kjarasamningar
kennara eru ekki heil-
ög boðorð útgefin af Kennarasam-
tökunum né verðskrá sem vinnuveit-
andi þeirra, ríkið, verður að taka
hverju sinni heldur samningur sem
báðir aðilar koma að og oftar en ekki
eru íþyngjandi ákvæði sett af ríkinu
og verða kennarar að kyngja þeim
sem og aðrir.
Tveir meginkaflar samningsins
eru launasetning ásamt launatöxtum
annars vegar og ákvæði um vinnu-
tíma hins vegar. Þess vegna er það
hárrétt hjá Ara þegar hann vitnar í
tiltekna skýrslu um skólastarf að
„kennarar fá greidd laun fyrir
ákveðna vinnu sem er skilgreind í
kjarasamningi og allt umfram það
telst yfirvinna." Enginn þarf að
furða sig á þessu enda eru allir
launamenn ráðnir tU að skila ákveð-
inni vinnu og taka laun samkvæmt
því. Fari vinna út fýrir fóst vinnuskil
fá flestir launþegar yfivinnuþóknun
(a.m.k. enn þá). Áframhaldið lýsir
hins vegar vanþekkingu þeirra sem
skýrsluna sömdu og
verður Ari ekki sakað-
ur um hlutdeUd í því en
þar segir: „í kjara-
samningnum er ekkert
fjallað um mælanleg
markmið né mælanleg-
an árangur." Hið rétta
í þessu er að fyrirmæli
um markmið og árang-
ur eru ekki í kjara-
samningum heldu í að-
alnámskrá og náms-
tengdum kröfum
menntamálaráðuneyt-
isins, skólanámslö-ám
og kröfum tU sveins-
prófs í viðkomandi iðn-
grein en þær eru settar
af atvmnulífinu.
Starfsmenntun á flótta úr
framhaldsskólakerfinu
Eitt raunverulegt dæmi nefnir Ari
um skipbrot samstarfs atvinnulífsins
og skóla en það er nám í bUiðnum við
Borgarholtsskólann. I skýrslunni
sem fyrr var nefnd, í hverja Ari sæk-
ir upplýsingar sínar um það að kjara-
samningar kennara standi í vegi fyr-
ir samstarfi, er margt sagt; ýmist
ofsagt eða van. Það er ekki efni þess-
arar greinar að fara í saumana á
þessari skýrslu né á því hvers vegna
„b0greinin“ sagði sig frá samstarfi
við menntamálaráðuneytið um
starfsmenntun í Borgarholtsskólan-
um en sök í því er hjá báðum aðilum.
Þriðji aðilinn, starfsmenn skólans,
sem gerður er að blóraböggli; bera
þá sök eina að hafa gert kjarasamn-
ing við fjármálaráðuneytið um laun
Kennarar
Eina samkeppnin um
kennarana er við at-
vinnulífíð skrifar
Ingibergnr Elíasson.
sem hvergi duga tU að fá hæfustu
fagmenn tU að slást um kennslu-
störftn.
Nú er mál að nefna annað atriði
sem Ara er ekki nægilega kunnugt
en það er krafan um kennararétt-
indi. Svo tekið sé dæmi úr bUiðna-
kennslunni, sem áður er nefnd, var
þeirri stefnu haldið til streitu að
enginn kennari úr bíliðnakennslu
við Iðnskólann í Reyjavík yrði ráð-
inn til kennslu við Borgarholtsskól-
ann þegar bOgreinin hóf þar sam-
starf við skólann um framkvæmd
námsins. Þess í stað átti að ráða
hæfustu fagmenn úr atvinnulífinu tU
kennslustarfa. Þetta gekk nánast
eftir því aðeins voru ráðnir tveir
kennarar úr sjö manna hópi úr Iðn-
skólanum. Það tókst að manna
kennslustörfin en starfsmannavelt-
an hefur verið mjög mikil. Ekki
vegna þess að kennsluréttindi skorti
því vandalaust er að ráða hæfa fag-
menn án kennsluréttinda til starfa
ef þeir bjóðast. Hitt, að fá þá til að
taka ráðningu í starf og vera til
langframa, er erfiðara, hvers vegna?
Jú, það er vegna afspymu lélegra
launa. Fagmaður, sem tekur að sér
kennslu í bíliðnum, er tæplega hálf-
drættingur miðað við að taka starf
sem iðnaðarmaður úti í atvinnulíf-
inu. Þetta á einnig við starfsmennta-
kennara almennt og raunar lungann
af framhaldsskólakennurum.
Fjölgun vinnuveitenda
í skólakerfínu
Lausnin á vanda framhaldsskól-
ans er að sögn Ara fólgin í aukinni
samkeppni í menntakerfinu. Rétt er
það að samkeppni er nú um stundir
engin á mörgum sviðum skólastarfs,
þar kemur til fámenni á lands-
byggðinni, nemendafæð á starfs-
menntabrautum og fjársvelti skól-
anna. Aðeins einn framhaldsskóli í
landinu hefur úr einhverju að moða
vegna þess að nemendur hans borga
veruleg skólagjöld, kr. 49.000, en
laun kennaranna í þeim skóla eru
hins vegar borguð af rfidnu og eru
þau sömu og í ríkisreknum fram-
haldsskólum. Eina samkeppnin um
kennarana er við atvinnulífið og það
er bersýnilegt að framhaldsskólinn
getur ekki haft betur eða í besta
falli verið jafnfætis nema að meira
fé komi til skólanna.
Auknar fjárveitingar tfi skólanna
eru ekki í valdi kennaranna heldur
ríkisstjómar með tilstyrk Alþingis
ef vilji þjóðarinnar stendur til betri
skóla. Þetta er hinn bitri sannleikur
um framþróun starfsmenntunar og
framhaldsskólans.
Mikill fengur er í þeim sjónarmið-
um Ara að auka þurfi samkeppni
um laun, kennara og nemendur. Þá
verða bundnar væntingar við að
hann, f.h. samtaka sinna, leggist á
árina um meira fjármagn til skól-
anna svo þeir sleppi út úr spenni-
treyju fátæktarinnar. A hann er
hlustað.
Höfundur er kennari við
Borgarholtsskóiann.
Ingibergur
Elíasson
Auka þarf utflutning
Islands til Kína
KÍNVERJAR eru
fjölmennasta þjóð
heims og í Kína býr
tæpur fjórðungur
mannkyns. Sú opnun
sem orðið hefur í kín-
versku efnahagslífi
hefur leitt til þess að
Kína er orðið að mik-
ilvægum markaði þar
sem margar þjóðir
keppast við að hasla
sér völl. Gífurleg upp-
bygging á sér nú stað
í þéttbýlum strand-
héruðum landsins og
nú þegar hafa mörg
vestræn fyrirtæki
reist þar verksmiðjur
og opnað starfstöðvar. Skýringin
er einföld. Kína er á góðri leið með
að verða efnahagslegt stórveldi og
ef áframhald verður á hinum viða-
miklu efnahagsumbótum líður ekki
á löngu uns Kínamarkaður verður
mikilvægasti markaður í heimi.
Þess vegna er nauðsynlegt fyrir
íslendinga að efla og rækta við-
skiptatengsl sín við Kínverja og
þar gegnir atvinnulífið lykilhlut-
verki.
Aukin samskipti íslendinga
og Kínverja
Stjórnmálasamband var tekið
upp á milli íslands og Kínverska
alþýðulýðveldisins árið 1971. Á
undanförnum árum hafa samskipti
þjóðanna vaxið hröðum skrefum
og gildir þá einu hvort litið er til
stjórnmálalegra, viðskiptalegra
eða menningarlegra tengsla.
Margir íslenskir ráðamenn hafa
farið í opinberar heimsóknir til
Kína og Kínverjar hafa endurgold-
ið þær heimsóknir eins og tíðkast í
samskiptum þjóða.
Má nefna heimsókn
Qians Qichens, utan-
ríkisráðherra Kína,
árið 1995 og nýaf-
staðna heimsókn Li
Pengs, forseta kín-
verska þingsins.
Kínversk stjórnvöld
hafa ávallt lagt
áherslu á góð stjórn-
málaleg samskipti við
Islendinga og opnuðu
þau sendiráð í
Reykjavík skömmu
eftir að ríkin tóku upp
stj órnmálasamband.
Islendingar opnuðu
sendiráð í Peking árið
1995 og hefur það orðið til að
styrkja tengslin enn frekar.
Óhagstæður
viðskiptaj öfnuður
Innflutningur íslendinga frá
Kína hefur jafnan verið mun meiri
en útflutningur þangað. Sl. tíu ár
hefur innflutningur frá Kína aukist
jafnt og þétt eða að jafnaði um 20-
30% á ári. í fyrra keyptu íslend-
ingar vörur frá Kína fyrir tæpa 2,8
milljarða króna.
Utflutningur íslenskra fyrir-
tækja til Kína er hins vegar afar
lítill enn sem komið er og er við-
skiptajöfnuður þjóðanna íslend-
ingum mjög óhagstæður. Islend-
ingar seldu vörur til Kína fyrir 362
milljónir króna í fyrra en innflutn-
ingur þaðan er átta sinnum meiri..
Halli á viðskiptunum við Kína var
því óhagstæður um 2,4 milljarða í
fyrra. Síðustu tvö ár hefur vöru-
sala til Kína dregist verulega sam-
an og er sú þróun áhyggjuefni fyr-
ir Islendinga.
Viðskiptajöfnuður
Ekki líður á löngu uns
Kínamarkaður verður
mikilvægasti markaður
í heimi, segir Sigtrygg-
ur R. Eyþórsson. Þess
vegna er nauðsynlegt
-------7-------------------
fyrir Islendinga að efla
og rækta viðskipta-
tengsl sín við Kínverja
Þegar leitað er skýringa á þessu
þarf m.a. að hafa í huga hið ólíka
fyrirkomulag viðskiptahátta í lönd-
unum tveimur. Innflutningur til
Kína er takmarkaður og ýmsum
vandkvæðum bundinn enda háður
flóknum reglugerðum og leyfum
frá embættismönnum. Á íslandi
ríkir meira viðskiptafrelsi og mik-
inn vöruinnflutning frá Kína má
því rekja til frumkvæðis íslenskra
fyrirtækja. Mörg þeirra flytja nú
inn kínverskar vörur með góðum
árangri enda eru þær á hagstæðu
verði og gæði þeirra hafa almennt
aukist á síðustu árum.
I könnun sem gerð var meðal ís-
lenskra fyrirtækja, sem eiga nú
þegar viðskipti við Kínverja, kem-
ur fram að háir tollar og skrif-
finnska í Kína standa helst í vegi
fyrir því að þeim takist að auka
umsvif sín þar. Væntanleg aðild
Kína að Alþjóða viðskiptastofnun-
inni (WTO) mun líklega hafa í för
með sér tollalækkanir fyrir ís-
Sigtryggur Rósmar
Eyþórsson
lenskar vörur sem seldar verða
þangað. Hins vegar er ekki vitað
hvenær Kínverjar verða formlega
aðilar að WTO og á hve löngum
tíma kínverskt viðskiptalíf aðlag-
ast reglum stofnunarinnar.
Innantómar yfirlýsingar?
Þrátt fyrir ítrekuð vilyrði kín-
verskra ráðamanna um að liðkað
verði fyrir útflutningi íslendinga
til Kína hefur ekkert dregið úr
þeim örðugleikum sem íslensk fyr-
irtæki eiga við að glíma til að
koma vörum sínum inn á kín-
verska markaðinn.
Þessi mál bar m.a. á góma á fjöl-
sóttri ráðstefnu um viðskiptatæki-
færi íslands og Kína, sem haldin
var hérlendis í september sl. Frú
Wu Yi, félagi í kínverska ríkis-
ráðinu og fyrrverandi utanríkisvið-
skiptaráðherra Kína, lýsti því yfir
á ráðstefnunni að kínversk stjórn-
völd hefðu mikinn áhuga á að jafn-
vægi ríkti í viðskiptum milli land-
anna og að hún ætlaði að beita sér
fyrir þvf.
Umrædd yfirlýsing frú Wu Yi er
í sjálfu sér fagnaðarefni en hún er
þó aðeins hin síðasta í röð margra
slíkra frá kínverskum ráðamönn-
um á undanförnum árum. Því mið-
ur hafa fyrri yfirlýsingar ekki
gengið eftir eins og samdráttur í
sölu íslenskra vara til Kína vitnar.
Það er von Íslensk-kínverska við-
skiptaráðsins að kínverskir ráða-
menn standi við yfirlýsingar sínar
og beini viðskiptum meira til ís-
lands en gert hefur verið fram að
þessu. Islenskir ráðamenn þurfa
einnig að ganga harðar fram eftir
efndum hjá kínverskum kollegum
sínum og sýna í verki að þau styðji
viðleitni fjölmargra fyrirtækja sem
reyna nú að brjóta íslenskum út-
flutningsvörum leið inn á Kína-
markað. Islensk stjórnvöld verða
að gera Kínverjum það ljóst að
viðskiptafrelsi á að vera gagn-
kvæmt.
Höfundur er formaður fslensk-
kínverska viðskiptaráðsins.