Skírnir - 01.08.1905, Side 53

Tvistjörnur.
245
um augum er þessi hnöttur ekki annað en 2. stærðar stjarna,
sein ekki vekur neina sérstaklega eftirtekt, og útlit hennar gefur
ú engan hátt í skyn, að hún hafi til að bera þessi undrunarverðu
einkenni, sem gjöra hana svo unaðslega í stjörnukikinum. Það
þarf ekki sérlega öflugan stjörnukíki til að syna, að þessi stjarna,
sem er í nefinu á Svaninum, er greinileg tvístjarna. Það sést óð-
ara, að báðir hnettirnir hafa skæra liti, og það er sérstaklega
skemtilesit að athuga, að litirnir eru alle ekki hinir sömu. Þeir
eru í raun og veru mjög ólíkir, og sumir stjörnuskoðarar hafa jafn-
vel l vst þeim sem litarfyllingum.* Það er enginn hægðarleikur að
finna orð, sem inna skírt frá eðli bjarmans, sem slær á báðar
stjörnurnar. Eg hygg, að menn geti gjört sór nokkurn veginn
rétta hugmynd um litarbjarmann, með því að segja, að annar
hnötturinn, sá stærri, sé áþekkur tópaz (gulum gimsteini), en sá
minni sé áþekkur smaragð (grænum gimsteini). Allir stjörnuskoð-
arar muiidu að minsta kosti kannast við það, að af bjartari stjörn-
unni leggur fyllilega gulleitan eða rauðleitan bjarma, en aí' daufari
stjörnunni viðkvæman grænleitan eða bláleitan bjarma.
Það er eftirtektavert, að það eru margar aðrar stjörnusamstæð-
ur, sem eru með mjög ólíkum lit á mjög áþekkan hátt eins og tví-
stjarnan, sern eg var að lysa. Þetta er því einkennilegra, sem
það hefir verið athugað, að stjörnur með grænum eða bláum lit
eru hér um bil óþektar á himninum, nema þegar þær eru hnett-
ir í tvísól. Bláar eða grænar stjörnur með bjarma, sem í nokkurn
handa máta nálgast að skyrleika bjarmann, sem stundum finst á
hnöttum í tvístjörnum, eru ekki til sem einstakar stjörnur.
Mjög fallega lit tvöföld stjnrna, sem er skirð Gamma**) í An-
drotneda, hefur annað einkenni, sem er mjög markvert. I henni
er litla hláa stjarnan sjálf tvöföld. Ef beint er á hana framúr-
skarandi ágætum stjörnukíki, þá sést það, að litli blái hnötturinn
greinist í sundur í tvo depla, og er hvor þeirra um sig sérstök
stjarna. Hver só orsökin til þessara Ijómandi faliegu lita, er
spurning, sem enn þá hefur ekki orðið leyst úr.
Mjög fróðleg uppgötvun hefir á seinni árum vakið mikinn
áhug'i á raunsókn sólstjarnanna, og hún hleypir nú sem stendur
mjóg svo fram þekkingu vorri a þessum hnóttum. Það er auðið
með aðstoð litsjár***) (spektroskop) að mæla hreyfiugar himintungla,
*) Sjá Jónas Hallgrímsson: Stjörnufræði Ursíns 151. bls.
**) A arabisku A1 a in a k.
***) Sjá Jónas Hallgrimsson 1. c. 147. bls.