Skírnir - 01.08.1905, Page 68

260
Verndun fornmenja og gamalla kirkjugripa.
fornfræðingar og teiknarar færu um landið að rannsaka
allar fastar fornmenjar og semja lýsingar á þeim helztu,
og láta friða þær eða kaupa fyrir ríkið.
Oþarft er að fjölvrða um það hér, hversu afarmikla
þýðingu allar þessar rannsóknir höfðu fyrir vísindin. -
Fornar hallir, lierrasetur og kirkjur voru nú óðum endur-
bættar og reistar úr rústum fyrir svo mikið fé, að miljón-
um króna skifti.
Síðan heflr stjórnin (ráðaneytin dönsku) við og við
rnint menn á verndun fornmenjanna með áskorunum og
fyrirskipunum. Skal hér bent á bréf til stiftsyflrvaldanna
(dönsku) 26. 1 1886, er skipar þeim að skylda presta þá,
er húa á kirkjujörðum, til að gæta þess, að dysjar, haugar
og aðrar fastar fornmenjar á jörðum þeirra séu látnar
óhaggaðar nema leyfi forngripavarðar sé fyrir að þeim
megi raska; enn fremur um það, hversu með þau mál
skuli fara við sölu og aðra afhendingu kirkjujarða. -
Annað bréf er til amtmanna (danskra) 9. VI. 1890, um
það, að ekki rnegi raska haugum eða öðrum fornmenjum
við vegagerð*) áður en forngripasafnsstjórninni sé gert við-
vart. — Enn fremur skrifaði stjórnin öllum dönskum amt-
mönnum 5. I. 1894, um það, að þeir styrki forngripasafns-
stjórnina í fornfræðislegum efnum, einkum að því er snertir
forngripi, er finnast i jörðu, og friðaðar fornmenjar. —
Þess skal getið, að á friðuðum haugum og öðrum forn-
menjum í Danmörku er reistur steinn, merktur F. M. (þ.
e. Fredet Mindesmærke).
Þannig hafa Danir farið að og fengið stórkostlega
miklu til vegar komið þar í landi í þessu máli. Það er
mest um vert, að álmgi alþýðu á fornmenjunum og viljinn
til að vernda þær er þar nú alment vaknaður, án la-ga
og málaferla.
Aftur á móti hafa Svíar fyrir löngu gert lög um frið-
un og verndun fornmenja þar i landi. Elzta fyrirskipunin
*) Eíds og borið befir við á íslandi, sbr. Arbók Fornleifafélagsins
1901, bls. 1—6.