Skírnir - 01.08.1914, Side 67

Áhrif klaustranna á íslandi.
291
Lilja, raeð öllum sínum hollu og góðu áhrifum, hylur
fjölda synda hjá klaustrunum.
Fleiri klaustramenn á 14. öld ortu. Arngrímur ábóti
á Þinge-yrum og Arni Jónsson ábóti á Þverá kváðu báðir
drápu um Guðmund góða Hólabiskup. Og vafalaust hafa
miklu fleiri ort þótt ekki vitum vér af. Ahrifum klaustr-
anna á bókagerð er nú lokið. Sama ládeyðan er yfir alt.
Þá er enn ótalið það, sera erfiðast er um að tala
nokkuð með vissu, en það eru þau áhrif sem klaustrin
hafa haft á bókagjörð óbeinlínis, sú hvöt, sem þau hafa
gefið til ritstarfa út í frá allsyfir. En vafalaust er þýðing
þeirra í þessu efni afarmikil. Af því að sögur klaustr-
anna eru svo til engar, vitum vér ekki hverjir eða hve
margir kunna að hafa dvalið þar tíma og tíma, eða þá
verið í kunningsskap við fróðu mennina þar. En það er
segin saga, að öll slík »mentabúr« hafa jafnan hin víð-
tækustu óbein áhrif. Skólarnir hafa hér átt sinn þátt í.
Vér eigum t. d. vafalaust einhverjar af Islendingasögum á
þennan hátt klaustrunum að þakka óbeinlínis. Að vísu
kann einnig sumt miður þarft að hafa breiðst út frá
klaustrunum, þegar þau sjálf tóku að spillast, en samt er
enginn efi á, að allsyíir hafa klaustrin unnið bókmentum
vorum ómetanlegt gagn.
Auk þeirra áhrifa, sem klaustrin höfðu á bókment-
irnar, og að nokkru leyti í sambandi við þau, eru áhrifin
á mentun landsmanna. Alla þá stund, sem íslenzkir
biskupar sátu að stóli í Skálholti og á Hólum, mun kensla
hafa farið þar fram, þótt ekki sé ætíð getið um fastan
skóla. Jafnvel Guðmundur Arason var að myndast við
að setja skóla, en þó mun það hafa verið slitróttast um
hans daga. En næst þessum skólum við stólana gengu
skólarnir í klaustrunum. Ekki hafa þessir latínuskólar
klaustranna verið fastir nema í tíð einstakra ábóta, en
einhver kensla hefir jafnan farið þar fram. Þingeyra-
klaustur er hér fremst, og þar næst Þykkvabæjarklaustur.
Kensla latínuskólanna gekk öll út á það, að búa menn-