Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1932, Blaðsíða 2

2
um í árbókum félagsins; í árbókunum 1882, bls. 96—97, og 1893,
bls. 18—19, eru greinar um Bólstað eftir Sigurð Vigfússon, og í ár~
bókunum 1897, bls. 14, og 1900, bls. 10, eru aftur greinar um sömu
rústir eftir Brynjúlf Jónsson. Af þessum 4 greinum er hin síðari grein
Sigurðar að öllu leyti réttust. Byggist hún á athugun hans 28. Ágúst
1889, en hin fyrri á athugun hans 23. Júní 1881. í greinum Brynjúlfs
er nokkuð lýst landsháttum umhverfis rústirnar og fylgir síðari grein-
inni dálítill uppdráttur, fremur ónákvæmur að vonum, eins og Brynj-
ólfur tekur fram, og áttastrikið sett skakkt, sýnir norður nær því í
hávestur. Til þess að komast hjá að endurtaka það, sem stendur í
þessum greinum, skal hér vísað til þeirra um flest af því.
Það skal tekið fram, að það var að sumu leyti fyrir tilmæli for-
seta Fornritafélags íslands, að rannsókn þessi á Bólstað fór fram
þetta sumar, 1931. Er í ráði að félagið gefi Eyrbyggju bráðlega út i
vandaðri útgáfu og þótti þá réttast að athuga sem bezt allt, sem
kemur sögunni við og miklu má!i skiptir; sumir töldu einnig, að rúst-
unum kynni bráðlega að verða spillt af Úlfarsfellsá, sem rennur ör-
skammt austan-við þær og virtist nú brjóta landið vestan-við sig,
einkum austan-við nyrðri rústina, sbr. Árb. 1925—26, bls. 44.
í upphafi 63. kap. Eyrbyggja-sögu segir svo: »í þenna tíma (þ. e.
um 1010) bjó Þóroddr Þorbrandsson í Álptafirði; hann átti þá bæði
löndin, Úlfarsfell ok Örlygsstaði, en þá var svá mikill gangr at um
aptrgöngur Þórólfs bægifóts, at menn þóttuzk eigi mega búa á lönd-
um þeim; en Bólstaðr var auðr, því at Þórólfr tók þar aptr at ganga,
er Arnkell 'mr látinn, ok deyddi bæði menn ok fé þar á Bólstað;
hefir ok engi maðr traust til borit at byggja þar fyrir þær sakir«.
Með þeim kunnugleika, sem höfundur Eyrbyggju hefir sýnilega
haft á öllum staðháttum, verður það ekki dregið í efa, að enginn hefir
byggt á Bólstað allt þangað til að hann færði söguna í letur, seint
á 12. öld, að áliti Finns prófessors Jónssonar (Litt. hist., II., 439).
Af rústunum varð það ekki heldur séð, að nokkru sinni hefði verið
byggt þar ofan-í þær eða í námunda við þær. Það sýnist ekki hafa við
nein veruleg rök að styðjast, sem Kr. Kálund segir í riti sínu, Isl. Beskr., I.,
bls. 450—51, þar sem hann minnist á Bólstað, að bærinn hafi þá (um
1870) verið búinn að liggja lengi í eyði og þar áður verið hjáleiga
frá Úlfarsfelli. Vitnar hann í jarðabók Árna Magnússonar viðvikjandii
þessu; en þar er komizt svo að orði: »í Úlfarsfells landi hefur verið
bær, kallaður Bólstaður. Hefur legið í eyði um langan aldur; nú að
mestu af brotinn af sjó og kann ómögulega upp að byggjast®. Þetta
hefir verið rétt frá sagt þá, 1702, að Bólstaður hefir verið búinn að