Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 6

10
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
28. júlí 1917: „Auk þess á kirkjan tvær gamlar skurðmyndir úr
tré (Kristsmynd og Maríumynd), sem vel mætti afhenda Þjóðminja-
safninu". — Vísitazíubók Jóns biskups Helgasonar.
8. ág. 1939: „Auk þess eru í kirkjunni tvær gamlar skurðmyndir
úr tré (Kristsmynd og Maríumynd)“. — Vísitazíubók Sigurgeirs
biskups Sigurðssonar.
Við þetta er aðeins því að bæta, að árið 1964, þegar farið var að
gera við Staðarkirkju, sem nú er undir valdi fornminjavörzlunnar,
var karlmannsmyndin horfin úr kirkjunni, án þess að ljóst væri í
svipinn, hvað af henni hefði orðið. Eftir í kirkjunni var aðeins málaða
kvenlíkneskið.
Fátt er torskilið í skránni hér að ofan. Það væri þá helzt það, að
í vísitazíubókum Jóns Vídalíns og Jóns Árnasonar er talað um þrjár
bríkur í Staðarkirkju, en annars alltaf tvær, bæði á undan og eftir.
En þetta skýrist væntanlega með ummælum Jóns Árnasonar, þar sem
þessi aukabrík er kölluð „gömul, ónýt og úrgengin". Það er eins og
til þess bent, að þarflaust hefði verið að nefna hana í næstu vísitazíu
á undan, enda hafi hún ekki verið nefnd í vísitazíum Erynjólfs
Sveinssonar og Þórðar Þorlákssonar, þótt ræfillinn af henni hljóti að
hafa verið til í kirkjunni, þegar þær voru skráðar. Þetta er sem sagt
ónýt og afskrifuð brík, sem skýtur þarna unp kollinum sem snöggvast.
Annars er alltaf talað um tvær bríkur. I Gíslamáldögum er iíklega
átt við hina afgömlu ónýtu brík og svo að sjálfsögðu bríkina með tré-
skurðarmyndunum þremur, en frá og með vísitazíugerð Brynjólfs
biskups er alltaf átt við máluðu bríkina, sem enn þann dag í dag er
í Staðarkirkju, og svo bríkina með tréskurðarmyndunum. Um þá
fyrrnefndu, sem kirkjan kann að hafa eignazt um 1600, skal ekki
fjallað hér, en athygli einvörðungu beint að bríkinni með tréskur'ð-
arlíkneskjunum þremur. Hún er mjög greinilega í kirkjunni 1647
(og hefur þá verið búin að vera þar lengi), og 1682 sjáum við, að
hún er yfir altarinu ásamt máluðu töflunni, en frá og með vísitazíu-
gerðinni 1750 er hún yfir kórdyrum (að vísu sögð yfir kirkjudyrum
1829, en það kynni að vera pennaglöp fyrir kórdyrum, þótt það þui'fi
ekki að vera). Eftir að málaða taflan varð aðalaltaristafla kirkj-
unnar, hefur bríkin með líkneskjunum áður en langt um leið fengið
sinn stað á kórbitanum, og eru fleiri dæmi um slíkan feril.
Heimildirnar bera með sér, að líkneskin í bríkinni voru laus, þ. e.
sérsmíðuð og fest á bakgrunn. Þau voru úr eik, eitt þeirra kvenlíkn-
eski, Maríumynd að dómi Brynjólfs Sveinssonar og Jóns Helgasonar,