Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 31

hugleiðingar um eddukvæði
35
höll standandi; / svipti hún söðli / af svöngum jó“ / o. s. frv. (3. v.).
Reichborn-Kjennerud (Lægerádene i den eldre Edda, bls. 42, Vár
gamle trolldomsmedicin III, bls. 65) bendir á, að í þjóðtrú á Norður-
löndum sé þáð talið mjög þýðingarmikið í sambandi við konur, sem
eigi von á sér, að reið- og aktygjum sé þegar í stað sprett af hestunum,
eigi fæðingin að ganga eðlilega. Og af líkum toga muni það vera, að
ekki má neitt fastbundið, neglt eða reyrt vera í návist fæðandi konu,
og að það greiði fyrir fæðingunni að leysa það sem bundið er og þá
sérstaklega sigurlykkju eða sigurhnút yfir konunni. Á mynd af
heilagri Margréti úr íslenzku handriti frá 14. öld (KLNM XI, 347) er
hún me'ð kórónu á höfði, bók í hægri hendi og sverð í þeirri vinstri,
en oddur þess stendur í eldspúandi dreka, sem liggur fyrir fótum
henni. Á hala drekans, sem endar í einskonar krossi eða franskri lilju,
er hnýtt lykkja eða hnútur, sem trúlega mun eiga að vera sigur-
lykkja.
Oddrún gengur nú fyrir kné Borgnýjar og gelur henni „bitra
galdra“ eða eins og segir í kvæðinu: „gekk mild fyr kné / meyju að
sitja; / ríkt gól Oddrún, / rammt gól Oddrún / bitra galdra / at
Borgnýju“ (7. v.), með þeim árangri, að „knáttu mær og mögur /
moldveg sporna“ (8. v.). Að launum biður Borgný Oddrúnu heilla:
„Svo hjálpi þér / hollar vættir, / Frigg og Freyja / og fleiri goð, /
sem þú felldir mér / fár af höndum“ (9. v.). Síðan tekur Oddrún að
rekja harmsögu ævi sinnar, segir frá ástum hennar og Gunnars
Gjúkasonar og hvernig Atli bróðir hennar hefndi þessara ástafunda
og varpaði Gunnari í ormagröf. En móðir Atla í nöðru líki „gróf til
hjarta“ Gunnari, áður en Oddrún náði að koma honum til hjálpar.
Ef tilgangur Oddrúnargráts var sá einn að segja frá ástum Oddrún-
ar og Gunnars, einskonar viðbætir við Gj úkungasagnirnar, þá verð-
ur næsta óskiljanlegur hinn langi inngangur (11 af 34 vísum kvæðis-
ins), sem greinir frá jóðsótt Borgnýjar og ekki verður greint að sé í
neinum sögulegum tengslum við harmsögu Oddrúnar né Gjúkunga-
sagnirnar. Það tel ég sennilegra, að harmsagan hafi verið eitt af
ráðunum, til að létta Borgnýju jóðsóttina og hafi gegnt sama hlut-
verki og píslarsaga heilagrar Margrétar síðar. Enda vantar ekki orm-
■nn í sögu Oddrúnar, þó með nokkrum öðrum hætti sé, því hún verður
að lúta í lægra haldi fyrir orminum, en bæði Sigurður og Margrét
gengu með sigur af hólmi.
Sá samanburður, sem hér hefur verið gerður á viðbrögðum al-
mennings við ýmsum vandmálum daglegs lífs í heiðnum og kaþólsk-
um sið hér á landi, ætti að nægja til að sýna höfuðdrættina í mynd-