Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Blaðsíða 65

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Blaðsíða 65
ÁLNIR OG KVARÐAR 69 1 Konungsbók Grágásar er kafli, sem heitir vm fiárlag maNa. Þar er lýst verði á eftirtöldum vörum: Vaðmáli, vararfeldum, mel- rakkabelgjum, lambagærum, geldingaklippingum, kattbelgjum, belgj- um af sumrungum, mórendu vaðmáli, gulli, silfri. Þá segir: ,,Jarn- ketill nýr oc oelldr oc vegi hálfa vett oc Iígí í viii. sciólor fyrir xv. avra“. Þá er næst verð á ljáum, þá á blástursjárni, þá á fellujárni og þar eftir kemur þessi málsgrein: „Þat er katla máls sciola er tré er sett ilögg oc tecr avðrom megin aþröm xii. þumlunga meðal manne i nagls rótom.“ Síðan segir: „Þetta er ex fiár lag etc.“34 Kaflinn um fjárlag manna er tekinn upp í Jónsbók með litlum breytingum.35 Hann er þar í tveimur kapítulum. Hinn fyrri nefnist: Hvat lögaurar eru með mönnum. Er það sá hluti Grágásarkaflans, sem hér var lýst, en þessar breytingar eru helztar: Um vaðmál er sagt hvað sé lögeyrir, vararfeldinum er sleppt og greinin um katla- málsskjóluna er flutt fram og kemur nú næst á eftir greininni um katla (í stað hálf vett stendur hér fjórir fjóröungar), en síðan er greinin óbreytt áfram og kaflinn endar hér á ákvæðinu um fellujárn. Þá hefst nýr kapítuli, sem heitir: Fjárlag almenniligt á vár. Hann hefst á orðunum: Þetta er enn fjárlag, og heldur síðan áfram mjög svipað því, sem er í Grágás. Greinin í Jónsbók er auðsæilega tekin upp úr Grágás, líklega hefir ritari Grágásar haft fyrir sér eldri texta skyldan þeim í Jónsbók, en af vangá fellt niður greinina um katlamálsskjólu og þegar hann tók eftir því, bætt henni inn þar, sem voru eðlileg þáttaskil. Þá er og ljóst, að þær 8 skjólur, sem í katlinum eiga að liggja, hljóta að vera katlamálsskjólur. Ekki er mér kunnugt um að katlamálsskjólur séu nefndar í öðrum fornritum en þessum tveimur. Vera má þó, að nafnið hafi einatt verið stytt svo sem hér er gert, svo að þegar sagt er um katla á stöku stað í fornum heimildum, að þeir taki svo eða svo margar skjólur, sé raun- ar átt við katlamálsskjólur. Ekki er þetta þó víst. Til var einnig bú- skjóla, sem raunar var einkum kornmál og tók 1,5 fjórðunga vegna af korni. Nafn katlamálsskjólunnar segir, að hún hafi verið notuð til að mæla rúmmál katla. f Búalögum er víða sagt til um hve mikið kosti eins fjórðungsrúm í katli30 og í ísl. fbrs. er rúmmáls katla oft get- ið.37 Er það stöku sinnum talið í skjólum, svo sem fyrr var vikið að, en venjulega í fjórðungum. Nefndir eru katlar, sem taka 1, 2, 2yz, 3, 5, 6, 7 og 8 fjórðunga auk tunnuketils, en tunnan tók 12 fjórðunga. Til þess að mæla rúmmál þessara katla þarf að hafa mælitæki, sem
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.