Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 26

30
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
„hjálp“ og skilgreint svo: „hjálp heitir eitt, / en það þér hjálpa
mun / við sökum og sorgum / og sútum görvöllum" (146. v.). Ef
hinn sorgmæddi var sjálfur skáld, þá var ráðið, að hann sjálfur orti
um harm sinn, það ráð gaf Gestur hinn spaki Oddleifsson Völu-Steini
og Þorgerður Agli Skallagrímssyni. Með kristninni leysir píslarsaga
Krists og hinna mörgu píslarvotta heilagrar kirkju þessi kvæði af
hólmi.
Hér mun heppilegast að staldra við og athuga lítillega þær að-
ferðir, er kirkjan beitti í baráttu sinni gegn heiðnum venjum og í
áróðri sínum til útbreiðslu kristinnar trúar. Kjarninn í kristinni trú
er trúin á guð, föður, son og heilagan anda, en þessi boðskapur hef-
ur sennilega þótt of fábreyttur til að hafa í fullu tré við fjölbreyti-
leika heiðinna trúarbragða, þar sem hvert goð átti sitt sérstaka at-
hafnasvið og fjöldi vætta og vera gæddu náttúruna lífi. Til þess að
auka á fjölbreytni hins kristna trúarlífs skapaðist trúin á dýrlinga,
og var sumum þeirra markvíst komið upp til höfuðs einstökum heiðn-
um goðum og vættum. Gríski guðinn Apollo var góður læknir og
fimur bogmaður; en af örvaskotum hans hlutust drepsóttir, sem
æddu yfir borgir eins og pílu væri skotið. Eins og Appollo var upp-
hafsmaður sóttanna, þá var það einnig á valdi hans að stöðva þær,
og í þeirri veru var hann oft blótaður. Heilagan Sebastian, sem beið
píslarvættisdauða í örvahríð heiðingja, gerði kirkjan að verndardýrl-
ing gegn drepsóttum, og kirkja helguð honum var reist á grunni
Apollohofsins í Rómaborg. Sonur Apollos var læknaguðinn Asklepios,
sem Rómverjar kölluðu Aesculapius, hann læknaði aðallega með
svonefndum musterissvefni (incubation) — sjúklingurinn var látinn
sofa í helgidómi eða musteri helguðu Asklepios, og birtist hann þeim
sjúka í draumi og læknaði hann éða ráðlagði honum. Eftir að kristin
trú tók að festa rætur, lifði Asklepios lengst hinna heiðnu guða í
hugum almennings, þrátt fyrir mikla viðleitni kirkjunnar manna til
þess að leiða rök að því, að Askelepios væri ári eins og öll hin goðin.
Það má vera, að Asklepios hafi átt velgengni sína að þakka því, hve
margt var sviplíkt með honum og Kristi. Asklepios læknaði með
handaálagningu og var ákallaður frelsari frá andlegum og líkam-
legum sjúkdómum. Læknarnir Kosmas og Damian voru kristnir tví-
burar, sem biðu píslarvættisdauða árið 303. Þeir voru teknir í helgra
manna tölu og urðu verndardýrlingar lækna og lyfjafræðinga. Þeir
birtust sjúkum í draumi og læknuðu þá með handaálagningu og
ráðleggingum, og við marga kristna helgistaði og kirkjur, einkum
þær er helgaðar voru Kosmas og Damian, tíðkaðist musterissvefn