Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Blaðsíða 78

82
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
ÞÓRÐUR ÞORLÁKSSON
Þórður Þorláksson, f. 1637, d. 1697, var biskup í Skálholti 1674—
1697. Af honum og konu hans málaði séra Hjalti Þorsteinsson mynd,
og er góð heimild fyrir því. Jón Þorkelsson Skálholtsrektor segir í
ævisögu séra Hjalta, sem prentuð var í riti hans „Specimen Islandiæ
non barbaræ" og aftur er birt í Ævisögu Jóns Þorkelssonar skóla-
meistara I, bls. 378, á þessa leið:
„Effigiem Theodori Thorlacii eiusque uxoris, quæ Skalholltiæ una
cum effigie Johannis Vidalini cernitur“ (þ. e. mynd af Þórði biskupi
Þorlákssyni og konu hans, er sjá má í Skálholti ásamt mynd af Jóni
Vídalín).
Heimildarmaður ævisögunnar var séra Hjalti sjálfur. Mynd hans
af Þórði biskupi er enn til, nú í Mannamyndadeild Þjóðminjasafnsins
nr. 4677, var áður í Frederiksborgarsafni í Danmörku (Det national-
historiske museum pá Frederiksborg). Matthías Þórðarson hefur
skrifað allítarlega um mynd þessa í safnskýrslu við komudag mynd-
arinnar til Þjóðminjasafnsins 7. 1. 1928, og er rétt að taka þá lýs-
ingu orðrétta upp (sjá og 1. mynd) :
„Mag. Þór'ður Þorláksson, byskup í Skálholti, og frú hans, Guðríður
Gísladóttir, olíumálverk, málað á eikarspjald, sem er um 80 cm að "br.
og 45 að h.; hefur það verið sett í svarta umgerð, gyllta innst, sem
er 3,2 að br. Undir myndunum er 5 cm br. bekkur, svartur allur
neðst, og letrað þar á með gylltum latínuleturs-upphafsstöfum: M.
THEODORUS THORLACIUS EPS: SCHALHOLT: GUDRIDUR
GISLA DOTTER. Myndirnar eru upp frá miðju, hér um bil. Á milli
þeirra er krossmark. Sér nú ekki lengra upp á því en á brjóst myndar
Krists; hefur spjaldið verið hærra í fyrstu, og vantar nú mikið af
því. Auki nokkur hefur verið settur á það, er gert var við það og
myndina 1860. Af myndum þeirra hjónanna hefir lítið vanta'ð, nokkuð
þó af skauti frúarinnar, og virðist það ekki hafa verið endurgert rétt
efst. Biskup ber svarta kollhúfu. Bæði eru hjónin á hempu, og þau
halda hvort um sig samanlögðum höndum á brjósti. Til beggja hliða
eru rauð tjöld með borðum, kögri og skúfum. Sjá um þessa mynd að
öðru leyti Rit Listvinafélagsins I, bls. 5, ásamt eftirmynd, prentaðri
með svörtum lit, þar framan við. Svo sem þar er tekið fram, mun
þetta vera mynd sú, er Jón Þorkelsson, fyrrv. skólameistari í Skál-
holti, segir í riti sínu, Specimen Islandiæ non barbaræ, að séra Hjalti
Þorsteinsson, er síðar var prófastur í Vatnsfirði, hafi mála'ð af Þórði
biskupi og konu hans, sbr. einnig Ævis. Jóns Þorkelssonar I, bls.