Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Blaðsíða 30

34
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
kirkja notuðu sér í ríkum mæli við lækningar. Þá biður Sigurður Sig-
urdrífu að kenna sér speki, og hún kennir honum sigrúnir, ölrúnir,
bjargrúnir, brimrúnir, limrúnir, málrúnir og hugrúnir auk margra
annarra heilræða. I þessum lærdómi er furðu margt, sem lýtur að
lækningum, þar á meðal bjargrúnirnar, og er það nokkuð sérstætt,
því á þeim tímum var það ekki talið karlmannsverk áð hjálpa konum
í barnsnauð. Um bjargrúnirnar segir svo: „Bjargrúnar skaltu kunna
/ ef þú bjarga vilt / og leysa kind frá konum; / á lófa skalt þær rista /
og of liðu spenna / og biðja þá dísir duga“ (9. v.). Reichborn-Kjenne-
rud (Lægerádene i den eldre Edda, Kria 1922) álítur síðari helming
vísunnar merkja, að rúnirnar hafi verið ristar í lófa 1 j ósmóðurinnar,
sem síðan tók um úlnliði sængurkonunnar og bað dísirnar duga. Ég
tel að „of liðu spenna“ merki að binda við limi, alveg hliðstætt við
það, sem segir í lausn yfir jóðsjúkri konu: „skaltu taka þetta helga
drottins rit og binda við hægra lær hennar fyrir ofan hné og skrifa á
blað eða rista á kefli“ (Alfr. III, 88).
Þegar hafður er í huga áhugi Sigurðar á fæðingarhjálp og að hann
varð banamaður ormsins Fáfnis, þá vaknar sú spurning, hvort það
sé tilviljun einber, að heilög Margrét varð eldspúandi dreka að bana,
jafnframt því að vera góð til áheita fyrir konur með jóðsótt. Það
kann áð þykja með ólíkindum, að í heiðni hafi verið heitið á Sigurð
Fáfnisbana til hjálpar jóðsjúkum konum, en þess má þá minnast, að
margar af hetjum Hómerskviðanna voru ákallaðar í lækningaskyni
(W. A. Jayne: The healing gods of ancient civilizations, New Haven
1925, bls. 355). Meðal þeirra var Achilles, sem eins og Asklepios var
einn af lærisveinum Cheirons, en hann var veiðiguð jafnframt því
sem hann var afbragðs læknir. I því sambandi vaknar sú spurning,
hvort Hindarfjall Fáfnismála sé ekki táknræns eðlis — fjall veiði-
dýrsins, hindar — og merkir fjall, sem gott er að fara til veiða á,
og að Sigdrífa væri þá líkrar náttúru og Artimes eða Diana, sem
bæði var veiðigyðja og góð sjúkum til áheita, einkum þó konum í
barnsnauð. En hvernig sem þessu kann áð vera háttað, þá dylst það
engum, sem les Fáfnis- og Sigurdrífumál, að þar fer fram tveimur
sögum. Annarsvegar eru þættir úr ævi Sigurðar Fáfnisbana, en
hinsvegar kennsla í fornum, hagnýtum fræðum.
Oddrúnargrátur, sem er talinn með unglegri hetjukvæðunum, segir
frá því, að Borgný Heiðreksdóttir frá Mornalandi (trúlega táknrænt,
land raunanna) er í barnsnauð og má eigi fæða. Það fréttir Oddrún,
systir Atla Húnakonungs, sem bregður skjótt við og eins og segir
í kvæðinu: „Lét hún mar fara / moldveg sléttan, / unz að hárri kom /