Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 75

KRISTJÁN ELDJÁRN
MYNDIR AF SKÁLHOLTSBISKUPUM
Athyglisvert er, hversu fátt er til af myndum af fyrri tíðar mönn-
um íslenzkum. Engar myndir eru til af ýmsum stórmennum sögu
vorrar á síðari tímum, og nægir þar að nefna sem dæmi Eggert Ólafs-
son og Skúla Magnússon, og er það raunar furðulegt um menn, er
svo oft og lengi voru erlendis, að ekki skuli vera til af þeim myndir
og ekki einu sinni frásögn um að nokkurn tíma hafi verið ger'ðar
af þeim myndir. En aðalorsök myndafæðarinnar er vitanlega sú,
að hér á landi voru nánast engir menn til, sem kunnu að gera manna-
myndir, hér var ekkert þéttbýli og lítill jarðvegur fyrir slíka mynda-
smíð. Þær fáu myndir af íslenzkum mönnum, sem til eru, munu líka
flestar vera gerðar erlendis, af mönnum sem kunnu að mála manna-
myndir og stunduðu það sem starfsgrein. Eini Islendingur, sem vitað
er að gat málað þolanlegar mannamyndir, er séra Hjalti Þorsteins-
son, prófastur í Vatnsfirði (f. 1665, d. 1754).
Fyrsti íslendingurinn, sem til eru sæmilegar myndir af, er Guð-
brandur Þorláksson Hólabiskup. Af honum hafa varðveitzt nokkrar
myndir, m. a. í Hólakirkju, og þær sýna sterkan, persónulegan svip,
svo að ætla má, að þær séu í raun og veru líkar biskupi. Guðbrandur
biskup er fyrsti íslendingurinn, sem við þekkjum í sjón. I Hóla-
kirkju varðveittust einnig margar aðrar myndir af 17. og 18. aldar
mönnum, einkum biskupum. Það virðist hafa verið nokkuð föst
regla, að biskupar létu mála af sér myndir, er þeir fóru til Kaup-
mannahafnar til vígslu, og mvndirnar væru síðan hengdar upp í
dómkirkjunni. Flestar þær myndir, sem í Hólakirkju voru, og raunar
allar biskupamyndirnar, eru enn til, og vafalaust á steinkirkjan sjálf
mikinn þátt í því. Hún var nokkuð öruggur samastaður fyrir myndir
og gripi, og hún stóð óhögguð, þó að biskupsstóllinn væri lagður niður.
I kirkjunni varðveittust myndir af eftirtöldum Hólabiskupum: Guð-
brandi Þorlákssyni, Þorláki Skúlasyni (saumuð), Gísla Þorlákssyni