Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Blaðsíða 39

askar stefáns á mallandi
43
kvæmur og hreinn. Stöku sinnum verður vart smátilbrigða í skurð-
inum, svo sem að stjörnuna vanti á lokið mitt og að hlýrarnir á
lokinu séu með smágerðum fleygskurði í stað skakkskorinna fer-
hyrninga, en heildarsvipurinn er allur hinn sami.
Til eru einnig askar, mjög svipaðir hinum fyrrgreindu, nema að
því leyti, að þeir eru ártalslausir og blómin vantar til hliðar á lokið.
Þessir askar gætu einnig verið eftir Stefán, en mér er þó ekki kunn-
ugt um, að fyrir því séu til heimildir. Þáð er vel hugsanlegt, að Stefán
hafi skorið tvenns konar asklok, lagt heldur meira í aðra gerðina,
sem hefur þá að sama skapi verið heldur dýrari. Þessir askar gætu
einnig verið eftir annan mann, sem stælt hefur stíl Stefáns að mestu
leyti.
Sjálfsagt hefur Stefán haft askasmíðar í hjáverkum sínum og þær
verið honum til nokkurra búdrýginda. Mér er ekki kunnugt um,
hvaða verð hefur verið á þessum öskum, en gamalt verð á nýjum
aski var svo mikið smjör sem askurinn tók.
Það var algengt, að smiðir væru kenndir við iðn sína og kallaðir
skipasmiðir, kirkj usmiðir, silfursmiðir, allt eftir því, hvaða grein
smíða eða hvaða hluti þeir fengust einkum við. Auknefnið „aska-
smiður“ er ekki algengt, en þó bregður því nokkrum sinnum fyrir
á 19. öld, einkum á Ströndum og í rekaplássum norðanlands. Þar
var nóg úrval af alls konar viði og menn sérhæfðu sig í ýmiss konar
smíðum, einkum smíði íláta, sem þeir seldu svo inni í sveitum fyrir
hvers kyns landvöru, sem þá vanhagaði frekar um, enda var land-
búskapurinn í útsveitum oft ekki nema að hálfu leyti undirstaða
búanna.
Eins og að framan greinir er eftirfarandi skrá ekki tæmandi. í
henni eru 25 askar og asklok, og má af því sjá, að Stefán hefur verið
afkastamikill við smíðina, en búast má við, að margir askar hans
séu nú glataðir. Er reyndar óvíst, að fleiri askar séu til, sem hægt
er að eigna einum og sama manni, en þessir askar Stefáns.
Askar og aslclok eftir Stefán Jónsson.
Askar, Þjms.: 6256 frá 1866; 11984 frá 1866; 12147 frá 1856;
14456 frá 1857.
Askar, Byggðasafn Húnvetninga og Strandamanna: 621 A ártal
1880 skorið ofan í annað ártal; 475 A frá 1863; 558 A frá 1863;
196 V frá 1863; 227 V frá 1864.