Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1984, Side 77

ELLEN MARIE MAGER0Y
ÞRJÚ VESTFIRSK HJÓNASÆTI OG
EINN STÓLL
„GVD/MISKVNA/ÞV/MIER“ segir í listilega útskorinni áritun á
gömlu íslensku hjónasæti eða réttara sagt hjónaefnasæti frá Skarðskirkju
á Skarðsströnd.1 I slíkum sætum sátu hjónaefnin meðan á vígsluathöfn-
inni stóð og tæplega' verður franr hjá því litið ef eitthvert hjónaefnið
hefði ekki þurft að biðja þessarar bænar. Sætið er reyndar prýtt
skornum snotrum jurtavafningi af rómanskri gerð, aftan á bakslánni, en
hjónaefnin gátu hinsvegar hallað sér upp að áritunarorðunum á framhlið
hennar.
Fleiri útskorin íslensk hjónasæti hafa varðveist en þetta eina. Hér
verður látið hjá líða að ræða aldur þeirra eða útbreiðslu, en einungis rætt
um nokkur útskorin vestfirsk hjónasæti frá 18. öld, einkum eitt, sem
nýlega kom í leitirnar.
Hjónasætið sem hér um ræðir (1 .—3. mynd) var í einkaeign í Noregi
til skamms tíma, en er nú sem betur fer komið til síns heima og er
varðveitt í Þjóðminjasafni íslands.2 Óljóst er hvernig það barst til
Noregs. Sætið var í eigu sömu íjölskyldunnar í Noregi í nokkrar kyn-
slóðir, og þeir scm keyptu það á íslandi á sínum tíma áttu að hafa verið
prestur sem þar hefði starfað og kona hans. Sætið var sagt hafa staðið
í „elstu torfkirkju á íslandi“ og þurfti að bera það yfir fjöll til strandar
þegar út var flutt. Erfitt getur reynst að sanna þessa sögn í smáat-
riðum.3
Sætið er ríkulega prýtt útskurði og skreytið er svo náskylt þeim tré-
skurði sem ættaður er frá Vestfjörðum, að enginn vafi getur leikið á að
þaðan er það komið. Hinsvegar er ekki ljóst úr hvaða kirkju.
Sætið er úr furu, með birkistöfum og einstaka hlutum úr eik. Á því
er forn stafsmíð. Baksláin, bekkjarslárnar og gólfslárnar eru greyptar
inn í áttliyrnda hornstafi. Sama er að segja um bríkurnar sem eru með
kringlu efst og sveigjast niður í boga. Setan sjálf er kistulaga en ekki
6