Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1984, Síða 163

ÁRNI HJARTARSON OG HALLGERÐUR GÍSLADÓTTIR
HELLAMYNDIR JÓHANNESAR S.
KJARVALS
Sá sem leggur leið sína í helli getur aldrei vitað hvar hann kemur upp
á yfirborðið aftur. Ótal sögur eru þessu til sönnunar, um menn og dýr
sem villtust í hellum dögum saman og komu svo fram í öðrum
héruðum. Oftar en ekki hafa þess sést nierki, að hinir villuráfandi sauðir
hafi vaðið yfir gullsand, peningasjóði eða aðrar gersemar á leið sinni
neðanjarðar. Pannig er þessu varið um sandsteinshella Suðurlands.
Kálfur sem hvarf inn í Gegnishólahelli í Flóa kom fram uppi í Hestfjalli
í Grímsnesi, köttur frá Stóru-Heiði í Mýrdal smaug þar inn í hellisaf-
kima og sást á ný í Baðstofuhellinum að Hellum í Reynishverfi. Ýmsir
hafa lent á kynlega stigu í sandsteinshellum Suðurlands þó að á annan
hátt sé. Einar skáld Benediktsson losnaði þar úr viðjum rúms og tíma.
„Hugans elding klettinn klýfur....“ kvað hann í hinu mikla kvæði um
Sóley og lét veggjaristur og myndmál hellanna leiða sig aldaraðir aftur
í tímann inn í forsögulega þjóðsagnaheima.
Síst grunaði okkur, sem þessar línur ritum, að ferð okkar í Skollhóla-
helli í Ásahreppi myndi snúast upp í hálfgerða fjársjóðsleit í rökkvuðunt
ranghölum sögunnar, eltingaleik við týndar myndir eftir meistara
Kjarval og gullkorn úr penna Einars Benediktssonar. Sú varð þó raunin
á sem nú skal greint:
Kjarval í Áshelli
í grein um Skollhólahelli og aðra hella að Ási í Ásahreppi í Árbók
Fornleifafélagsins 1982 var þess getið, að Jóhannes Kjarval hefði komið
í Ás nálægt 1920 og gert rauðkrítarmyndir af gömlum heyhelli, sem þar
var þá uppistandandi.Þessi hellir virðist fyrir margra hluta sakir hafa
verið merkilegur. í sóknarlýsingu frá um 1840 var greint frá gömlu letri
í honum.2) Einar Benediktsson varð þar fyrir miklum hugljómunum og
sá ýmis tákn sem hann taldi vera eftir frumkristna hellisbúa, sem þar