Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 03.01.1987, Blaðsíða 1

KIRKJUGARÐUR AÐ STÓRUBORG UNDIR EYJAFJÖLLUM
21
Undir eða fast við vesturvegg kirkjugarðs voru leifar af holum með
eldsmerktum steinum. Höfðu þetta verið tvær holur, líklega um 60 og
80 sm í þvermál, en lítið var eftir af þeim. Líklega hafa þetta verið
suðuholur eða seyðar, og eru til marks um eldamennsku á staðnum
áður en garðurinn kom til sögunnar. Ekki varð vart neins húss í sam-
bandi við holurnar, enda eins trúlegt að þær hafi verið utanhúss. Pórður
Tómasson hefur sagt okkur að nálægt suðvesturhorni kirkju hafi sést
hola með steinum, og taldi hann það einnig suðuholu eða seyði. Hola
sú var horfin þegar uppgröftur hófst 1978.
Sumarið 1980 var grafið gólf sem kom í ljós undir kirkjugarðinum,
eða undir austurvegg hans sunnantil. í gólfi þessu fundust fáeinir
munir, nokkrar litlar leðurpjötlur, einn trénagli og einn skósóli úr leðri.
Ekki segja hlutir þessir neitt ákveðið um aldur eða notkun hússins, en
það er að sjálfsögðu eldra en stækkun kirkjugarðs. Ekkert var sjáanlegt
eftir af veggjum hússins. Gólfið var um 2 X 4 m að stærð og virtist hafa
verið útgangur úr húsinu til suðurs.
Þegar uppgröftur hófst 1978 voru við suðvesturhorn kirkjugarðs
leifar gólfs í jaðri ytra og yngra suðurveggjar. í því voru engir munir
og var gólfið líkast skán í fjárhúsi. Líklegast er að hér hafi verið lítið hús
fyrir skepnur, lambakofi eða þvílíkt. Gólf þetta var sýnilegt í tveim
blettum, og getur húsið vart hafa verið minna en 2 Vi X 5 metrar. Ekki
voru eftir neinir veggir sem því tilheyrðu. Vegna þess hve lítið var eftir
af húsinu og kirkjugarðsveggnum verður ekki fullyrt um tengsl þess og
garðsins með vissu.
Lokaorð
Ljóst er að kirkjugarður hefur verið lengi á Stóruborg og fjöldi fólks
hefur verið jarðaður þar, eða nokkuð á annað hundrað. Umbúnaður
grafa var einfaldur og afar algengt að jarðað væri kistulaust. Nokkur
dæmi voru um að viðarkol væru lögð í grafir, en þá mjög lítið af
kolum. Meira var um kistur í hinum efri lögum garðsins, er Þórður
Tómasson teiknaði 1972, heldur en í því sem eftir var af garðinum 1978.
Gæti það bent til að kistur hafi orðið nokkru algengari síðar á notkun-
artíma garðsins en þær voru í upphafi.
Enginn þcirra er jarðaðir voru á Stóruborg var sannanlega með
hendur niður með síðum. Gæti það bent til þess að garðurinn væri ekki
gerður mjög snemma. Þó er erfitt að fullyrða neitt um það, bæði er að
meira en helmingur beinagrinda var svo illa farinn að stellingar handa
sjást ekki og einnig eru stellingar ekki örugg aðferð til tímasetningar.