Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 03.01.1987, Blaðsíða 43

SUNNUPAGUR í LANDl, SÆTSÚPA TIL SJÓS
63
stöðug uppspretta gremju og deilna. Fengju menn vitlausan bita var
kokkurinn óspart skammaður og kallaður ýmsum nöfnum, s.s. skít-
kokkur, eiturbrasari, kokksdrusla, sótraftur og drullubrasari, til að geta um
það helsta. Uppnefni voru reyndar algengar refsiaðgerðir (social sanc-
tions) gagnvart kokkum, sem óánægja ríkti með. Hcfur télagsleg staða
þeirra ekki bætt úr skák og þeir staðið verr að vígi cn clla. Samt hljóta
kokkar að hafa fengið mismiklar skammir eftir persónuleika hvers og
eins. Venjulcga fólst árcitnin aðeins í hnjóðsyrðum, en komið gat þó
fyrir að gripið var til líkamlegs ofbeldis. Og í einstaka tilfelli fengu
menn útrás fyrir gremju sína með því að grýta matnum í kokkinn/'2
Óhjákvæmilega þurfti hann að bregða fyrir sig einhverjum hlífiskildi,
og grcip yfirlcitt til þess úrræðis að vera nógu kjaftfor á móti. Sjálft
örþrifaráðið speglast í sögunni um kokkinn, sem hvolfdi úr fullum fisk-
potti á gólfið er óánægjuraddirnar voru hvað háværastar.63 Ekki cr ólík-
legt að munnmæli þessi hafi sprottið upp meðal kokka. Og kannski
hefur einhvern dreymt um að lirinda henni í framkvæmd á örlaga-
stundu.
Til þess að auðvelda fiskúthlutunina voru útbúnar málmplötur mcð
mörgum götum og hengdar í pottbarminn. Mátti hafa tvær til þrjár í
hverjum potti og var soðningunni raðað á eftir ákveðnu kcrfi. Höfðu
vissar kojur pláss á hverri plötu og var þá léttara að þekkja bitana og
þeir urðu síður sundurlausir. Sumir kokkar merktu fiskstykkin með því
að linýta snæri um þau og höfðu á mismunandi fjölda hnúta/’4 Eitt af
því sem vakti gremju var þegar fiskurinn var ofsoðinn, fór í mauk. Var
þá kokksa kennt um og skammaður að vanda. Illdeilur í sambandi við
fiskmáltíðirnar komu sjaldnar fyrir á vetrarvertíðinni, enda mikið borð-
aðar kinnar og þurfti kokkurinn einungis að muna hve margar hver átti.
Einnig voru gellur vinsælar á þessum árstíma. Ástæðan er sú, að á
vetrarvcrtíðinni vciddist aðallega þorskur, sem aldrei var hafður til
matar, nema hausinn, enda verðmætasti hluti aflans/’3
62. ÞÞ 5434: 4, 6614: 4; Morgunblaðið 18. ágúst 1985 B: 17. Um skammir sjá t.d. Þór-
berg Þórðarson 1975: 7.
63. ÞÞ 5262: 4.5, 5443: 4, 5345: 4.5 (viðbót Kjartans Guðniundssonar, Stykkishólmi);
StÁM. AÓG 82/12-82/20: bls. 13. í einu tilviki cr sá setn úr pottinum hvolfdi nafn-
greindur. Eflaust er hér um þjóðsögn að ræða.
64. ÞIJ 5226: 4.5, 6145: 7.1; Vilhjálmur Þ. Gíslason 1945: 424.
65. ÞÞ 5262: 7.3. Sbr. Harald Sturlaugsson og Sigurdór Sigurdórsson 1977: 115 o.áfr.
Skipstjóri átti lengi tilkall til gellanna, en það lagðist smám saman af og var þá öllum
frjáls aðgangur að þeim.