Eimreiðin - 01.01.1898, Blaðsíða 56

56
hrífur, þótt þær sjeu sjaldan óðalbornar í sál hans eða frumhugs-
aðar heldur optast eptirlíkingar, gjörðar með gagnrýnni smekkvísi,
að kalla má múraðar upp, og Garborg því enganveginn frumlegt
skáld, — þá tryggir tilgangur þeirra, búningur, og verkan þeim
sæti á bekk með skáldritum þjóðarinnar. Að minnsta kosti fyrst
um sinn. Það er iíkt á komið með honum og Voltaire. Hann
var í skáldritabókmenntunum heldur ekkert annað en meistari í
að gjöra athugasemdir.
I Noregi eigum vjer enn einn mikilsmetandi höfund af sama
tægi; það er frú Camilla Collett, hin gáfaða, ósveigjanlega for-
vígiskona kvennfrelsisins. Hún hefur ritað sögur, þar sem hún
með eldfjörugu augnaráði og skörulegri orðgnótt grípur á kýlinu;
þetta hefur haft hollar afleiðingar. — Arne Garborg hefur fremur
öllurn öðrum brotið skarð i trúargrillumúr Vesturlandsbændanna;
þvi að í Noregi lesa menntaðir bændur skáldrit vor. Hann hefur
kennt hinum fjörugu Vesturlandsbúum, sem svo lengi hafa látið
ímyndunaraflið teyma sig í gönur, að líta út yfir takmörk biblíunn-
ar. Maður verður að vera Norðmaður, eigi maður að geta metið
þýðingu þessa eina starfa. En því er miður, enn er það ekki
nema byrjunin.
— Bljúg og nægjusöm kona sagði einhverju sinni, að kvenn-
þjóðin væri ekki nema umgjörð, sem fengi innihald sitt frá karl-
manninum. I skáldritum sínum hættir konunum við að líkja
eptir karlmönnunum; en þær ættu að halda sjer við það, sem
sýnir, hvernig konan lítur á hlutina.
Hefði þetta á sínum tíma verið sagt við George Elliot og
George Sand, mundu reyndar þessar tvær miklu skáldkonur hafa
komist í klípu; hvar voru takmörkin milli þess, hvernig ]>ær litu
á mennina og hins, hvernig karlmaðurinn lítur á þá? Og les-
endurnir mundu líka hafa komizt í bobba. Hjer og hvar gætu
þeir auðvitað sagt: Hjer kemur kvennmannsins næmara skyn-
bragð i ljós; þetta er hennar einkareynsla. En um megin-
þorrann væri þeim eigi unnt að segja slíkt. Ætti þá að draga
fjöður yfir þennan meginþorra, þó hann heyrði til helztu lisaverka
aldarinnar.
Jeg fjekk einu sinni nafnlaust brjef; var þar talað um bók,
sem þá var nýkomin út. Jeg svaraði með þeirri utanáskript, sem
tilgreind var, og endaði með þeirri tilgátu, að brjefið hlyti að vera
skrifað af kvennmanni. Nú fjekk jeg aptur nafnlaust brjef og