Eimreiðin - 01.09.1914, Side 61

217
Fritzner: harðla, srneget, særdeles«. Eiríkur ]ónsson: harðla (egl. contr. f.
harðliga), »meget, saare, i höj Grad«. Björn Hixlldórsson: harðla, »val-
de, admodum, meget, stærkí, overmaade«. Cleasby: harðla (and assimil.
harla), »very, greatly«. Geir Zoéga: harðla, »greatly, very«. — Und-
arlegt mætti það heita, að engum orðabókarhöfundi skuli hafa ratast á
merkingu dr. G. F. í »harðla«, ef hún væri til, en að þeir allir skuli
hafa einmitt þá þýðingu, sem hann kveður ranga. Hveijum skyldi þá
betur trúandi? En ef »harðla« þýðir »mjög«, þá sjáum vér ekki bet-
ur en að »hrygðin lá Agli harðla á munni« þýði einmitt: hrygðin lá
Agli mjög á munni o : Egill hafði hrygð sina mjög á vörunum, var
gjarnt að tala um hana.
Að E. B. notar orðið »hof« um kirkjur kristinna manna, bæna-
klefa munka, hellisskúta og bæjarrústir, vill dr. G. F. verja með því,
að »hof« tákni í Hymiskviðu blátt áfram »hús«. En þó að þetta orð,
sem er fengið að láni úr lágþýzku, finnist á einum einasta stað í
sinni upprunalegu merkingu: garður, húsagarður (sbr. fornháþý. »garð-
ur, höll«, lágþ. og fornsax. »garður, húsagarður« og engilsaxn. »girð-
ing, hús, musteri«), þá veitir slíkt engan rétt til að nota þetta orð nú
á tímum í þeirri merkingu, þar sem það annars ætíð í fornritum vor-
um táknar hofgarð eða hof og í nútíðarmáli aldrei annað en musteri
heiðingja. »Hvað er á móti því, að nota þetta fagra orð um guðs-
hús alment, þar sem textinn sýnir, hvað það þýðir ?« spyr dr. G. F.
Það sama og er á móti því, að kalla prestinn »goða«, messuskrúðann
»blótklæði«, altarið »blótstalla«, messuna »galdur«, kirkjusönginn
»seið« og segja um prestinn, þegar hann er að tóna, að hann sé að
»gala«. Hversvegna ætli forfeður okkar hafi tekið upp á því, að taka
lánsorðið »kirkja« upp í málið? Hví gátu þeir ekki notað »þetta
fagra orð« hof um »guðshús alment,« hvort sem þau voru heiðin eða
kristin? Auðvitað af því þeir voru svo óhepnir, að eiga engan dr.
G. F., til að koma fyrir þá vitinu!
Um »altar« — »öltur« fyrir »altari« — »ölturu«, »fiðrilds« fyrir
»fiðrildis«. »heið« fyrir »heiði« (kemur nú reyndar ekki fyrir í ritdómi
EIMR., heldur »veið« f. »veiði«), »þrim» fyrir »þröm«, »ýmst« fyrir
»ýmist« segir dr. G. F. aðeins: »Skal ég láta hvern og einn sjálfan
um það, hve mikil málspell hann telur að þessu.« Ojæja, hann vill
þó ekki beinlínis leggja út í að verja, að »hér sé íslenzkan andhrein
og ættgöfug og máttug í eðli« (eins og hann komst að orði í ritdómi
sínum um »Hrannir«); en ummælin virðast þó nánast benda á, að
hann fyrir sitt leyti telji þetta engin veruleg málspell, þó hann vilji vera
svo náðugur, að setja ekki blátt bann fyrir, að aðrir hallist þar að
annarri skoðun. En svo heldur hann áfram:
»Hins vegar finst mér hart, að banna að segja »óvins«, sem
kemur fyrir í fornu máli, fyrir »óvinar«, og »viðs« fyrir »viðar«, »við-
úr« beygist eins og »liður«, sem stundum hefir myndina »liðs« í eign-
arfalli (sjá Noreen: Altisl. u. altnorw. Grammatik. 3. útg. § 385, 2).
»Yrviður« mun vera prentvilla. »Annað veif« særir ekki mitt eyra«.
Öldungis rétt! Það má nú víst líka verða nokkuð bjagað málið
tú þess, að það særi hans eyra. Og prentvilluskýringin er altaf ógn-
ar handhæg. En um »óvins« er það að segja, að sú orðmynd kem-