Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.2001, Side 22

22
LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2001
Helgarblað
!DV
Bragi Ólafsson rithöfundur
Hann segist ekki vilja vera áberandi fyndinn. Samt hlæja lesendur hans að sögunum, ekki síst Gæludýrunum.
Þolir ekki
markvissa fyndni
- Bragi Olafsson talar um grín, gagnrýnendur og Kafka
Hvorki afrísku grímurnar á
veggjunum né sólbökuð rödd
hins kúbverska Rubens
Gonzales megna að halda íslensku
vetrarveðri algerlega utan veggja
Svarta kaffisins við Laugaveg. Úti er
fyrsta norðanstórhríð vetrarins skollin
á og ískaldur vindurinn kemur brun-
andi yfir Faxaflóann, skríður upp
Skuggahverfið og rennir sér upp undir
húsin við Laugaveg sem hnipra sig
saman eins og kulvísar miðaldra kon-
ur.
Inn úr þessum kulda brýst skáldið
Bragi Ólafsson til fundar við blaða-
mann DV til þess að tala um nýjustu
skáldsögu sína, Gæludýrin. Bragi hef-
ur ort ljóð, skrifað smásögur og gefið
út eina skáldsögu áður, auk þess að
skrifa leikrit.
Hvarer Kafka?
í Gæludýrumnn segir frá Emil S.
Halldórssyni, ungum plötusafnara sem
er á leið heim frá London eftir að hafa
farið í ferðalag í tilefni happdrættis-
vinnings sem hann hlaut. Emil á sam-
skipti við tvo ferðafélaga sína á leið-
inni heim en fyrir röð óheppilegra til-
viljana gerist það síðan að þeir lenda í
samkvæmi á heimili Emils. Það er
reyndcU' ekki fýrir hans tilstilli heldur
Hávarðar, fomkunningja EmOs, sem
er staddur á íslandi um þær mundir
sem Emil kemur heim og á erindi við
hann.
„Þad kemur fyrir að fólk
telur sig þekkja sjálft sig
eða einhvem tengdan því
í textum sem ég hef skrif-
að og er stundum svolítið
sárt vegna þess. En ég held
mér hafi alltaf tekist að
Ijúga mig út úr því!“
Bragi hefúr fengið góða dóma fyrir
söguna um Gæludýrin og Jón Yngvi
Jóhannsson, sem reit í DV, minntist á
Franz Kafka í umsögn sinni um Gælu-
dýrin. Bragi segist yfirleitt lesa gagn-
rýni af áhuga. „Gagnrýnendur sjá og
skilja stundum meira en ég geri sjálf-
ur. Að minnsta kosti eru þeir oft
flinkari að leggja einhverja merkingu í
hlutina. En það á kannski meira við
um ljóðin en sögumar," segir hann,
kveikir í sígarettu og sýpur á bjór.
- En hvað með Kafka, eða Kafka
Light eins og gagnrýnandinn sagði, er
hann þama í bakgrunninum? „Ég held
að það sé erfitt að lesa Kafka af hrifn-
ingu án þess að hann hafi áhrif á
mann. Hann er samt einn af þeim höf-
undum sem er ákaflega varasamt að
stela frá en um leið er nánast ómögu-
legt annað. Ég veit ekki alltaf hvað
mun henda persónur mínar fyrr en ég
er langt kominn með að skrifa, enda
kynnist ég þeim jafnóðum. Emil á það
sameiginlegt með Gregor Samsa í
Hamskiptum Kafka aö hann hefur
meiri áhyggjur af því að hann sé að
bregðast öðrum en af eigin ástandi."
Aö skilja heigulinn
- Lesandinn hefur á tilfinningunni
að Emil sé daufgerð persóna sem eigi
ffekar erfitt með að taka af skarið í
sínu eigin lífi?
„Emil er þjakaður af sjálfúm sér og
sínu eigin getuleysi - hann er samt
frekar sáttur við sjálfan sig. Hann er
heigull en ég skil hann vel. Ég finn
hins vegar vel að margir lesenda
minna eru pirraðir á söguhetjum min-
um og ég vil að þær pirri lesendur að
einhverju leyti. Persónur eru yfirleitt
ekki áhugaverðar ef þær eru alveg
lausar við að pota svolítið í lesand-
ann,“ segir Bragi. Hann heldur síðan
áfram að reyna að útskýra fyrir blaða-
manni að EmO líði vel í sínu ístöðu-
leysi.
„Ég er ekki að benda lesendum min-
um á neitt sérstakt með því að segja
þeim söguna af EmO. Ég er aöeins að
segja sögu af fólki sem læsist inni í að-
stæðum sem það ræður ekki alveg yfir
og tekst ekki að stjóma."
Aö skilja eftir opiö
Við riflum upp tOvitnunnia í
skáldið sem sagði: „Mitt er að
yrkja, ykkar að skUja.“ og Bragi
viðurkennir að það séu einna leið-
inlegustu spumingar sem hann fær
í viðtölum eins og þessu þegar
heimtað er af honum að hann út-
skýri hvað hann sé eiginlega að
meina með þessu.
„Ég vO ekkert vera að útskýra of
mikið fyrir fólki verk mín. Ég hef
gaman af aö skOja þau eftir opin,
enda á spumingu og hef reyndar
stundum svolítiö samviskubit gagn-
vart lesendum sem maður skOur
þannig eftir á víðavangi. Ég reyni
aö forðast að búa tO eða tOeinka
mér einhvem sérstakan stO. Mér
finnst að tónninn veröi að koma af
sjálfu sér og að orðaröðin verði að
vera manni eðlOeg.“
- Það er nánast hefð að spyrja rit-
höfunda hvort þeir þekki fólk eins
og sögupersónur og hvert þeir sæki
fyrirmyndir að þeim. Bragi segist
þekkja brot úr mörgum kunningj-
um sínum í sögupersónum sem
hann hefur skapað:
„Það kemur fyrir að fólk telur sig
þekkja sjálft sig eöa einhvem tengd-
an þvi í textum sem ég hef skrifað
og er stundum svolítið sárt vegna
þess. En ég held mér hafi aOtaf tek-
ist að ljúga mig út úr því!“
Saga um klaufa
Bragi segir að hinn fremur ógeð-
feOdi Hávarður í sögunni um gæludýr-
hi sé í rauninni góð manneskja.
„Hann er samsettur maður. Hann
viO vera góður eins og eflaust flestir en
era svolítið mislagðar hendur við það.
Hann er t.d. góður við dýr en sam-
skipti hans við þau era bara misvel
heppnuð." Bragi segir að upphaflega
hafi hann æflað að skrOa sögu um tvo
unga menn sem fá það verkefni að
gæta húss og nokkurra gæludýra.
Hluti þeirrar hugmyndar hafi lent á
þrykk í smásagnasafninu Nöfnin á úti-
dyrahurðinni en síðan hafi honum
vitrast umgerð um hugmyndina á síð-
asta ári og látið tO skarar skríða.
„Kannski fjaOar þessi saga einfald-
lega um fólk sem er klaufar við það
sem það tekur sér fyrir hendur, hvort
sem það er að passa gæludýr eða eitt-
hvað annað."
Við fórum að tala um gagnrýnendur
og rithöfunda og samskipti þessara
tveggja stétta eða starfshópa á þessum
árstíma þegar kemur fyrir að þetta
fólk rekur homin hvað í annað.
„Þeir eiga margt sameiginlegt," seg-
ir Bragi.
„Gagnrýnendur geta auðveldlega
komið höfundum úr jafnvægi en rit-
höfundar særa oft fólk með þvf sem
þeir skrO'a. Svo má ekki gleyma þvi að
gagnrýnendur þurfa líka að afla sér
vinsælda rétt eins og rithöfundar og sú
vinsældaöflun getur verið með tilstyrk
eða á kostnað höfunda."
Lygi og auglýsingar
Bragi hefur þann hátt á að hann
vinnur hálft árið eingöngu við ritstörf
en hann starfar á auglýsingastofú hinn
hluta ársins og segist aðspurður hafa
fengist við slík störf um fimm ára
skeið. Við getum verið sammála um að
rithöfundar hljóta að hafa alveg sér-
stakt auga með samtímanum og mér
dettur í hug hvort auglýsingastofa
muni vera góður staður tO slíkra eftir-
litsstarfa:
„Mér finnst þetta gott fyrirkomulag
og þrátt fyrir að ég vOdi geta skrOað
aOt árið er ágæt tObreyting að koma tO
þessara starfa þegar maður hefur setið
heima mánuðum saman og grúft sig
yfir skriftir. Ég þarf í mínu starfi á
auglýsingastofunni að skrifa knappan
texta og skýran og held að það hafi
nýst mér vel tO þess að skrifa skáldsög-
ur en aftur á móti fjarlægt mig frá því
að hugsa í ljóðmyndum. Á auglýsinga-
stofum erum við aOtaf að fegra hlutina
og orðfæri okkar litast af því og ég
held að þetta sé ekkert sérlega góður
gluggi út í samfélagið, ekki tO að skOja
það,“ segir Bragi hugsi.
- En era ekki rithöfundar, enis og
augiýsingafólk, adtaf að ljúga að les-
endum sínum?
„Ætli það ekki,“ segir Bragi sem
hrekkur nokkuð við þegar þessi kenn-
ing er dregin fram. „En um leið verð-
ur lygin sannleikur. En hvað það varð-
ar að fylgjast með samtíma sínum þá
geri ég það auðvitað, en reyni mark-
visst að halda hinum hversdagslega
samtíma frá skáldskapnum. Ég vO
frekar búa tO hehn sem lýtur meira
sínum eigin lögmálum."
Þoli ekki markvissa fyndni
- Bragi er að mati flestra gagn-
rýnenda fyndhm höfundur, eða öOu
heldur kíminn, og þeir nota orð eins og
„lágvær kímni og hófstiOt" og fleiri
fraseringar tO að lýsa fyndni hans.
VOtu ekki að fódí hlæi upphátt þegar
það les bækurnar þinar?
„Jú, alveg endOega, en ég forðast
benia fyndni í mOium sögum. Ef ég hef
skrifað inn eitthvað sem má kada
„punchline" þá strOra ég það yfirleitt
út aftur. Ef maður er t.d. búinn að
byggja eitthvað kómískt upp þarf ekki
að loka því með einhverjum brandara
tO að adir skOji nú öragglega fyndn-
ina. Ég þoli mjög Ola markvissa fýndni
og veit ekkert verra en að sitja undir
svoköduðu uppistandi. Það gerir mig
mjög órólegan að horfa á fólk sem er
ætlast tO að sé fyndið."
- En er kOnnin ekki mikOvæg þrátt
fyrir það?
„Gagnrýnendur geta auð-
veldlega komið höfund-
um úr jafnvœgi en rit-
höfundar sœra oft fólk
með því sem þeir skrifa.
Svo má ekki gleyma því
að gagnrýnendur þurfa
lika að afla sér vinsælda
rétt eins og rithöfundar
og sú vinsœldaöflun get-
ur verið með tilstyrk eða
á kostnað höfunda. “
„Húmor er að mOiu viti eitt mikO-
vægasta stObragð sem listamenn beita
og það á jafnt við um rithöfúnda og
aðra. Ég sé eitthvað fyndið við næstum
adt sem gerist í kringum mig, jafnvel
hOm mesti harmur þarf að fela í sér
eitthvað örlítið fyndið."
Búlgakov drepfyndinn
Ég geri heiðarlegar tdraunir tO að fá
Braga tO þess að segja mér hvaða
núldandi íslenskO- rithöfundar séu
fyndnastir adra höfúnda að hans mati
en hann beitir kurteislegum undan-
brögðum því hann vOl helst ekki nefna
neOi nöfh vegna hættu á að gleyma
eOOiverjum.
„En það er adt í lagi að minnast á
eOihverja sem koma væntanlega ekki
tO með að lesa þetta viðtal. Þórbergur
er fyndOin, kannski vegna þess að mér
finnst eins og hann hljóti að lesa þetta
viðtal. Guðmundur Haraldsson er
fyndOin, án þess að æfla sér það. Pisfl-
ar og útvarpsgagnrýni SteOis Steinarr
er bókstaflega óviðjafnanleg snOld í
húmor og póesíu. Ánnars held ég að
þýðingar Ingibjargar Haraldsdóttur á
skáldsögum Búlgakovs séu einhver
fyndnasti texti á islensku.“
Svo hverfur Bragi aftur út í kuldann
en Ruben Gonzales heldur áfram að
syngja.
-PÁÁ