Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1965, Side 10

10
lag var stofnað í hreppnum, en áður en horfið verður að
því að rekja sögu þess félags, vil ég gefa stutt yfirlit um
helztu vinnutæki, sem þá voru í notkun í hreppnum. Verð-
ur aðallega stuðst við skjöl í eigu Sögufélagsins Húnvetn-
ingur, en það eru svör við ýmsum spurningum, sem félags-
stjórnin lagði fyrir nokkra sýslubúa með bréfi 17. júlí 1938.
Stunguskóflur þekktust þá ekki. í stað skóflanna voru
notaðir pálar og rekur. Með pálnum var stungið, en mokað
með rekum. Þar sem tæki þessi eru fyrir löngu horfin úr
notkun, verður þeim lýst hér.
Pállinn var gerður af tréskafti um 80 cm löngu, oftast
ferköntuðu um 5—7 cm á hvern veg. Gekk efri endi skafts-
ins upp í gegnum stutta þverspýtu og myndaði þannig sitt
handfangið hvorum megin við skaftið. Á neðri enda skafts-
ins var pálblaðið fest, oftast með skrúfnagla eða hnoði, en
þó stundum einungis rekið upp í skaftið, sem þá var styrkt
með tveim hólkum. Utan á neðri enda skaftsins var neglt
stig úr tré eða fest járnstig, til þess að stíga á, þegar stung-
ið var.1) Oft voru pálblöðin ekki breiðari en 12—15 cm og
auðvitað misjöfn að gæðum eftir efni og smíði.
Rekan var einnig gerð af tréskafti um einn meter að
lengd og nefndist það rekutindur. Neðst var tindurinn fer-
kantaður og utan á hann felldar tvær fjalir, sín fjölin hvoru
meginn. Þær voru kallaðar skákir og voru oft úr eik, 20—30
cm langar og naumast minna en 10 cm breiðar hvor. Mynd-
uðu þær, ásamt tindinum, blað rekunnar. Neðan á blaðinu
var járnvar um 4—6 cm breitt. Neðri brún þess var þunn,
eggmynduð, en efri brúnin var fest við blaðið með hnoð-
nöglum. Þegar upp fyrir blaðið kom var tindurinn sívalur
og ekkert handfang á.
Á áratugnum 1870—80 mun erlenda stunguskóflan að
mestu hafa útrýmt páli og reku í Sveinsstaðahreppi. Þó mun
hvort tveggja hafa þekkzt þar fram um aldamót.
Áburðurinn var fluttur á tún í kláfum, opnum tréköss-
1) Á pálum, sem ég heíi séð og handleikið var stigið fest á pálblað-
ið. — St. Std.