Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1950, Side 117

NOKKUR ORÐ UM ÍSLENZKT SKRIFLETUR
117
1. mynd. AM 237, fol. Eftir PA I, nr. 1.
salme. Sett þu varþ halld munne mínom / drottenn. oc hurþ at gæta varra mínn- / -a. Sva sem hann
þetta mælte. Lue upp þu m / -unn minn þa es betr gegner at mæla / an þegia. en þu byrg hann. þa
es betrer es þ / -agat. an mælt. En má hurþ merkia scyn / seme. þa es cann grein goþra hluta. oc
te. þat / kia ke / goþra / arþr o / sa allr / lþer E / þessa a
sumir þeirra bannsettir, en vitneskju um þessa óboðnu gesti hefur erkibiskup vafa-
laust fengið af bréfum frá Isleifi biskupi, og munu þau hafa verið rituð á máli kirkj-
unnar. Ætla má, að höfðingjar hafi sent bréf með ísleifi og Gissuri, þegar þeir sigldu
til biskupsvígslu, þó að þess sé ekki getið. Aftur á móti getur Hungurvaka þess, að
Jón Ögmundarson færi til vígslu (1105) með bréfum Gissurar biskups. Bókagerðar
er ekki getið á 11. öld, en flestir telja, að hinn frægi aldamótamaður, Sæmundur
fróði, hafi samið rit á latínu um Noregskonunga. Miklar líkur eru til þess, að Islend-
ingar hafi þegar á 11. öld tekið að rita á móðurmáli sínu. Telja rná víst, að klerkar
hafi þýtt á íslenzku það guðsorð, sem alþýða þurfti mest á að 'halda, Faðir vor,
trúarjátningu og barnskírnarorð. Adam frá Brimum segir, að erkibiskup hafi sent
íslendingum og Grænlendingum hirðisbréf með ísleifi biskupi, þegar hann hélt heim
úr vígsluför, og getur varla leikið vafi á því, að Isleifur hafi þýtt þau á íslenzku. Það
var siðvenja kirkjunnar að þýða þess háttar bréf á þjóðmál, enda mundu bréfagerð-
irnar tilgangslitlar að öðrum kosti. Sama máli gegnir um bréf erkibiskups á móti
falsbiskupunum, sem áðan var getið. Líkur þykja benda til þess, að tíundarlögin, sem
sett voru á alþingi 1096, hafi verið í letur færð samtímis setningu þeirra. Elzta plagg
íslenzkt, sem sjálft hermir, að ritað sé í upphafi vega sinna, er vitnisburður um
rétt íslendinga í Noregi, sem Jón Sigurðsson heimfærði til ársins 1083, en Björn M.
Ólsen til árabilsins 1098—1107. Taldi B. M. Ó. sennilegast, að vitnisburður þessi
hefði verið skráður á alþingi um leið og hann var svarinn af fyrirmönnum landsins.1
Ritöld Islendinga er venjulega talin hefjast með skráningu landslaga veturinn
1) DI I, 64—70. Björn M. Ólsen Runerne i den oldislandske literatur bls. 129—40. í niðurlagi
vitnisburðarins (DI I, 67) er vísað til eldra vitnisburðar um sama efni, sem Isleifur biskup hafi
svarið og rnenn með honnm, en sá vitnisburður mun aðejns hafa verið gefinn munnlega.