Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1950, Page 118

118
BJÖRN K. ÞÓRÓLFSSON
2. mynd. Elzti hluti Reykjaholtsmáldaga mestallur. Eftir PA I nr. 45. Smœkkað.
Til kirkio ligr iravkiaholte heima lantl meþ ollom lands nytiom / þar fylgia kyr tottogo. griþungr
tuevetr .XXX. a. oc hundraþ. / þar ligr til fim hluter. grimsar alrar en þrir liuerfa undan. nema /
þat es munnu telia. þat es hlaupa garþr alr. oc þrir hluter ar ennar fyr / norþan miþ berg. en fior-
gongr en huerfr fra. þar fylger oc / fiorþongr haorgs hyliar siþan es settungr es af teken oc ostemma
/ at rauþa vats ose. þar fylgia hestar þrir enge verre an XIIII aurar. / þar huerfr oc til selfor ikior
meþ oveþe þeirre es þar fylger at / helfninge oc afretr ahrutafiarþar heþe. oc itoc þau es han a.
ifaxa / dal. oc geitlancl meþ scoge. Scogr isandale niþr fra sclakkagile umb / scala tofst. gengr
mark fyr neþan or steinom þeim es heita klofningar
1117—18. Bókagerð vor var mestöll á móöurmáli, og þarf ekki að efa, að fyrir þá
sök hafi ritlist náð meiri útbreiðslu með leikmönnum en orðið hefði, ef latína hefði
verið bókrnál hér á landi eins og víðast í Vestur-Evrópu.
Vafalaust hafa Islendingar fyrst framan af notað hið vestur-evrópska latínustafróf
óbreytt. En brátt hafa menn fundið, að bókstafir þess voru of fáir, þegar rita skyldi
íslenzkt mál. Forfeður vorir fengu bókstafinn þ úr hinu engilsaxneska þjóðmálsstaf-
rófi,1 og voru samhljóðendur þá orðnir svo margir, að duga mátti með því móti að
rita þ einnig þar sem vér ritum ð, eins og gert er í íslenzkum handritum fram um
1200. En verr var á statt um sérhljóðana. í latínustafrófið vantaði stafi til að tákna
hljóðvörpin. Ur þessu var bætt á tvennan hátt, bæði með því að taka upp stafi úr
þjóðmálsstafrófi Engilsaxa og finna nýja stafi. I hinni svo nefndu elztu málfræðirit-
1) Engilsaxar höfðu tvenns konar letur og stafróf, annað þegar þeir rituðu latínu, hitt þegar
þeir rituðu móðurmál sitt. — Nafnið þorn er engilsaxneskt og sýnir uppruna stafsins. Norræna
þ-rúnin hét þurs, og svo mundi stafurinn einnig heita, ef Islendingar hefðu tekið hann úr rúna-
stafrófi sínu. Nafnið þorn kemur fyrir í elztu málfræðiritgerðinni.