Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1950, Qupperneq 125

NOKKUR ORÐ UM ÍSLENZKT SKRIFLETUR
125

mtuc*
tóftC V
?,, J?iúf § ,t .. .. . ^ .....
„ favthítífc>dQ'&pttp-’4Pf*$Jít«£*rat> <u\.^ttíd ln£rttírmo=
PS>-&-$ht nýttt|kf*^ fctSbí (jfw
tótr.^ö f5 8id>d tniÆtt: xen> jÍtö wn
9. myml. Filipporímur III, 56 3—4 og IV, 1—5 í AM 604, 4to. Ejtir Corp. Cod. Isl. XI, bl. 4 a.
flíuga j kaf med frædi ollu. / IIef ec þr/r od. at íerdínn frod. for j handíngs serki. ess/t od. med
örfa ríod / allt at kongsens rnerke. Kallar þa er/kastor sa./kongur af hreysti sínne. huer er sa med
hialm/nn bla. hier er j fylking / mínne. Suarade ott. med sannan þrott. siklíngs bur enn teíte. RecAa
drott. j RÍkí / skíott. Riddara gaf mier heíte. Ek er sa er audar na. ætlla ec mier at nío- / ta. þu
muntt þa. med branden bla. bradan daudan hlíota. Fleina greír. at filipas / teir. flo ti/ hiartans
þungi. bemska er þier. at bioda mier. bnrtt reid sueinnenn ungi.
ve, o táknar ro eða vo, i táknar ri. eða vi. Oft er stafur skrifaður yfir línu án þess
að um skammstöfun sé að ræða. Eiginlegar skammstafanir eru tvenns konar.
Sumar hafa fasta merkingu, svo sem bg = borg, hra = herra, ka = kona, bp eða
epc (episcopus) = biskup, p = preslur, og sama má segja urn það, þegar orðið maður
er táknað með hinni fornu m-rún (nafn hennar var maðr). En þó að margar
skammstafanir megi telja fastar, er hitt mjög algengt, að ráða verður af sambandinu,
hver hin skannnstöfuðu orð séu. Þær aðferðir, sem notaðar eru til að komast hjá því
að skrifa tvöfalda samhljóða fullum stöfum, hafa verið taldar íslenzkar nýjungar í
styttingakerfinu. Slíkar styttingar voru með tvennu móti: að skrifa annan stafinn og
setja punkt yfir hann eða skrifa einn stóran staf í staðinn fyrir tvo litla, svo sem
ráð er til gefið í elztu málfræðiritgerðinni. Stóru stafirnir, sem þannig voru notaðir,
áttu að hafa lögun, en ekki hæð höfuðstafa. Eins konar styttingar eru hin nánu bók-
stafatengsl, sem þannig eru löguð, að tveir stafir eru að nokkuru leyti skrifaðir í einu
lagi, svo að miðdráttur stafasambandsins verður sameiginlegur hluti beggja stafanna,
og slundum eru þrír stafir dregnir saman á þenna hátt. Þetta er tekið eftir erlendum
fyrirmyndum, en er þó andstætt meginreglum hins latneska lágstafaleturs, því að sér-
staða hvers bókstafs er eitt af grundvallaratriðum þess. Tíðast er að draga a saman við
eftir farandi staf, sem hefur beinan legg {aj, an. ap, ar) og sést þá stundum lítið af
öðrum stafnum.1
1) Bókstafir, sem dregnir eru saman á þenna hátt, nefnast á erlendum málum ligaturer. Til þess
flokks má einnig telja límingarstafina (sbr. bls. 4) og þann staf, sem er oft notaður í elztu
handritum til aff tákna ng, sbr. 3. mynd 4. 1. orðið ganga og jafnvel þá táknun á II, sem víða
finnst í skinnbókum frá 13. öld, sbr. 3. mynd 1. I. orðið aller. — I þessari ritgerð er styttingakcrfi
íslenzkra bandrita lýst mjög lauslega, en þeim, sem óska frekari fræðslu um þetta merkilega efni
skal einkum vísað í greinargerð KSlunds PA II, bls. VII—XI, og Spehr (þá kafla, sem um það