Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1950, Page 127

NOKKUR ORÐ UM ÍSLENZKT SKRIFLETUR
127
^ -fcpi. -Un^.
} {Jp<**ÆW- 3 2$*?~ ~ bdJte 2 -'j
"'^-avlTv ' ** ‘^***' '^A' {Jf* v %vdv ‘“^1 2 fw> irt*' fm
2 ‘^*£&v ^ V f« {t-p* ■»**£ m&vjök fjiu -fe-*vt*A>
^,’)* *t u {ty^'u<!) ipw»4- u -J Ctii ^ -pí
/
11. mynd. Máldagabók Olajs biskups Hjaltasonar við árið 1553, og er ]>etta að vitni Guðbrands bisk-
ups hönd síra Illuga Guðmundssonar prests að Múla í Aðaldal 1551—54. Smœkkað.
Hafdi Sira Jllugi Er J sama thima hiellt stadin, keypt med hiskupz radi brota / silfur at k/rkiunne
og lagdi henni þar J stadin iii kugillldi og iic J gelldum peningum / Wissi eg þo sialfur at þetta
hrota silfur vor huergi nær suo micfcillz vert sem þetta / og þti giordi eg hier suo forlikvn vppa.
med bestu manna radi, Ok fulla kuittun
Hier med uur liunn skylldugur kirkivnne vm x aura J porcio,
Það er fundið á áttundu öld í einhverju þeirra höfuðlanda Evrópu, sem Karl mikli
var krýndur keisari yfir árið 800. Um aldamótin 1100 hafði það rutt sér til rúms unt
alla Vestur-Evrópu að Irlandi frá skildu og tekið miklum breytingum til fullkomnun-
ar síðan það var fyrst fundið.1 Það var stílhreint og skýrt letur með einföldum drátt-
um, sem oft minna á bjúgletur. Þessi einkenni koma rnjög vel fram í elztu skinnbók-
um vorunt, t. d. 237, og er íslenzkt letur jafnvel talið sérlega bjúgt.-’ Þó gætir jafnvel
í 237 og RM I þeirra tímamóta, sem á 12. öld voru í leturgerð germanskra þjóða. Hið
svo nefnda gotneska letur eða munkaletur, sem brátt verður lýst nánar, var að ryðja
sér til rúms, og lögun bókstafsins o í báðum þeim handritum, sem nú voru nefnd,
ber vott unt ábrif þeirrar leturgerðar. Hann er í RM I hornóttur ofan og neðan, þar
sem drættir mætast, og í 237 oft hornóttur þar sem drættir mætast að neðan verðu, en
ekki gerður af samfelldum bogadráttum, svo sem í hreinu latínuletri. Þó er o hring-
laga í sumum skinnbókum, sem yngri munu vera en þessi handrit, t. d. homilíubók-
inni, sem geymd er í ríkisbókhlöðu Svía og mun vera frá því um 1200.
Bundnust allra íslenzkra skinnbóka er AM 645, 4to. eldri hlutinn, jarteinabók Þor-
láks helga (sýnishorn á 3. mynd). Þar má finna allar styttingar, sem á annað borð
þekkjast hjá oss að fornu, og eru þær notaðar eftir því, sem við verður komið. Þar
eru stafir óspart dregnir saman (ligalurer), en það er sjaldgæft í þeim handritum,
sem eldri eru. Vér erum svo heppnir, að fara tná nærri um aldur þessarar merkilegu
skinnbókar. Síðasta kraftaverkið, sem hún getur um, er dagsett 13. marz árið 1200,
og getur hún ekki verið eldri en frá því ári. Hins vegar mun hún ekki vera yngri
1) Irar höfðu sérstakt Ietur eldra en hið latneska lágstafaletur.
2) Sbr. Spehr hls. 160 og Reichardt Anzeiger jiir deutsches altertum und deutsche litteratur 50.
bd. bls. 112.