Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1955, Blaðsíða 121

SVEINBJÖRN SVEINBJ ÖRNSSON TÓNSKÁLD
121
dóttir Lárusar Knudsens, dansks kaupmanns í Reykjavík. Hún var systir Guðrúnar,
konu Péturs Guðjohnsens. Móðir þeirra systra var Margrét Hölter, beykis í Stykkis-
hólmi. Frá Margréti er mikill ættbálkur kominn og hafa margir niðjar hennar látið að
sér kveða í leiklistar- og tónlistarlífi Reykjavíkur. Á sviði leiklistarinnar má nefna dætur
Indriða Einarssonar rithöfundar og Lárus Sigurbjörnsson rithöfund. A sviði tónlistar-
innar Ernil Thoroddsen tónskáld, Jón Halldórsson söngstjóra „Fóstbræðra“ og Jórunni
Viðar, píanóleikara og tónskáld.
Þegar Sveinbjörn var 4 ára gamall fluttu foreldrar hans til Reykjavíkur. Tíu ára gam-
all var hann settur í Latínuskólann. Úr Latínuskólanum fór hann i Prestaskólann og út-
skrifaðist þaðan vorið 1868, aðeins 21 árs að aldri. Prestaefnum mun þá ekki hafa verið
veitt prestsvígsla eða brauð fyrr en 25 ára að aldri. Það hefði þó mátt búast við, að
liann myndi, þegar hann hefði aldur til, verða prestur. Það lá beint við. Ekki myndi öll-
um þykja það í kot vísað. Það vakti því nokkra furðu, er það fréttist, að hann — maður-
inn með embættisprófi — ætlaði að gera píanóleik að lífsstarfi. Píanóspil, eins og það
var kallað í þá daga, var svo að segja ekkert á veg komið hér á landi. Langspilið og
fiðlan höfðu verið algeng hljóðfæri fram eftir 19. öld. Síðan komu stofuorgelin. Magnús
Stephensen konferenzráð hafði átt lítið orgel um og eftir aldamótin 1800, en í sjálfa
dómkirkjuna kom slíkt hljóðfæri fyrst árið 1840. Píanóin komu síðar og voru enn sjald-
gæfari. Eg veit ekki, hvenær píanó var fyrst flutt hingað til landsins. I ævisögu Péturs
Guðjohnsens, eftir séra Einar í Kirkjubæ, er getið um, að hann hafi átt píanó, er nem-
endur Latínuskólans gáfu honum, og lærðu dætur hans að leika á það. Guðmundur
Thorgrímsen kom með píanó til Eyrarbakka 1847. Ida Pfeiffer, þýzk ferðakona, telur
árið 1845 sex píanó i Reykjavík og eitt í Hafnarfirði. Um 1888 telur Ólafur Davíðsson
talsvert af píanóum í Reykjavík, og ef til vill í einstaka kaupstað, en aðeins eitt upp til
sveita. Stóð svo fram yfir aldamótin 1900, að fáir komust lengra í píanóleik en að leika
létt lög, enda voru jjeir ekki margir, sem höfðu ánægju af að hlusta á þyngri verk og
vandasamari.
Af þessu má marka, að tónlistarlíf í Reykjavík hefir verið mjög fátæklegt á uppvaxtar-
árum Sveinbjarnar. Hann lærði þó að leika á píanó hjá Ástríði Melsted, dóttur Helga
biskups Thordersens, en hún var gift Sigurði Melsted kennara við Prestaskólann. Einnig
hafði hann lært söng og söngfræði hjá Pétri Guðjohnsen, sem var kvæntur móðursystur
hans, eins og áður er tekið fram.
Sveinbjörn hefir vafalaust haft svo mikla trú á hæfileikum sínum, að hann hefir talið
það næstum víst, að hann gæti rutt sér braut til frægðar erlendis sem píanóleikari og
tónskáld. Hann vissi vel, að hér heima gat enginn haft tónlist að aðalstarfi. Hér var ekki
feitan gölt að flá. Jafnvel Pétur Guðjohnsen varð að hafa tónlistarstörfin í hjáverkum,
og eins varð raunin um eftirmann hans í organistastarfinu við dómkirkjuna, Jónas
Helgason. Hann stundaði járnsmíði langt fram eftir ævi. Það var og fyrst og fremst fyrir
enska heiminn, sem Sveinbjörn samdi tónsmíðar sínar allt fram að fimmtugu.
Haustið 1868, eftir að hann hafði lokið prófi við Prestaskólann, tók hann sér far
með litlu seglskipi til Kaupmannahafnar. Hann hreppti harða útivist og hraktist skipið