Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1966, Page 129

BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON TÓNSKÁLD
129
gerði hann sér góðar vonir um, að flutningur hennar á hátíð þessari og ef til vill
útgáfa á vegum þeirra aðilja, er að hátíðinni stóðu, gæti orðið sér til nokkurs fram-
dráttar. En ekkert varð úr þessu, og stóð meira að segja í stappi að ná handritinu
aftur. Þegar það loks kom, lét Björgvin það verða sitt fyrsta verk að rífa af því
titilblaðið með tileinkuninni.
En nú hugkvæmdist Björgvin að efna sjálfur til flutnings á kantötunni í Winnipeg
og fékk til þess liðveizlu ýmissa góðvina sinna. Þessir tónleikar fóru fram 23. febrúar
1926, og voru þar flutt eingöngu verk eftir Björgvin. A fyrra hluta efnisskrárinnar
voru ýmis smærri verk og tveir kórar úr Strengleikum, en á síðara hlutanum kantatan,
sem var aðalviðfangsefnið. Hér kvaddi Björgvin sér hljóðs með þeim hætti, sem eftir-
tekt hlaut að vekja, enda mörkuðu tónleikarnir þáttaskil á ferli hans. Upp úr þessu
bundust landar vestra samtökum um að styrkja hann til náms, og fór hann með fjöl-
skyldu sína til Lundúna þeirra erinda haustið 1926, sem fyrr segir, þá orðinn hálf-
fertugur að aldri.
Þegar hér var komið sögu, má segja, að Björgvin væri fullmótað tónskáld, og við-
horf hans til lífs og listar munu ekki hafa breytzt úr þessu, svo að teljandi sé. Hann
hafði starfað ósleitilega að tónsmíðum meira en hálfan annan áratug og átti í fórum
sínum nokkuð á annað hundrað tónverka, stórra og smárra, þar á meðal tvær óratóríur
(eða söngdrápur, eins og Björgvin nefndi slik verk sín), ekki litlar í sniðum, og eina
kantötu. Hann hafði skapað sér ákveðinn tónlistarstíl, að vísu mjög undir áhrifum
þeirra höfunda, sem honum voru kunnastir og kærastir, en engu að síður, að ég
hygg, í samhljóman við hans innri rödd. Björgvin var að eðlisfari ákaflega við-
kvæmur maður, eins og áður hefir verið vikið að, hrifnæmur og einlægur. En hann
var ekki haldinn óþoli leitandans, og hann hafði alla tíð illan bifur á hverju því, sem
honum fannst bera keim af nýjungagirni, og lagði slíkt út til léttúðar og flysjungs-
háttar. Allur „módernismi“ í tónlist — og hann skildi það orð mjög víðum skilningi
— var eitur í hans beinum. Hann hafði fundið sína fegurðarhugsjón og undi við
hana glaður. Fastheldnin og tryggðin við það, sem honum var kært, var honum
ásköpuð. „Það sem ég held að hafi einkum einkennt mig í æsku,“ segir hann, „...
var óvenju mikil vanafesta, eins konar trygglyndi og trúhneigð. Að vísu lagði Mamma
mikið kapp á að innræta okkur trúhneigðina, en eigi að síður hygg ég, að hún hafi
verið mér í hlóð borin. Svo vanafastur var ég, að mér sárnaði mjög að sjá t. d. steina
færða úr stað eða nokkrar breytingar gerðar kringum bæinn eða í túninu.“ Björgvin
var náttúrubarn, „einfaldur“ maður í góðri merkingu þess orðs, og vildi vera það.
„Þegar ég hugsa til þess fólks, sem ég var samvistum við á bernskuárum mínum,
verður að sönnu ekki fyrir mér neitt lærdóms- eða menntafólk, vísindalega sinnað,
en það vissi sínu viti fyrir því, var ósvikið afsprengi feðra sinna og mæðra og talaði
móðurmál sitt í raun og sannleika. Og ég er þakklátur fyrir áhrifin, sem ég, barnið,
varð fyrir frá þessu fólki .. .,“ segir hann á öðrum stað. Og hann kemst að þeirri
niðurstöðu, „að sá fáfróði risti stundum dýpra í sínum nakta einfaldleik en hinn
margskólaði, sem oft virðist hlaðinn slíkum menntadúðum, að hvergi grillir í mann-
9