Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1966, Síða 150

150
NOKKURAR SÖGUR ... í HJÁVERKUM UPPSKRIFAÐAR
nærri má geta, yrði ritið of umfangsmikið og stórt, ef allra væri getið að miklu. Það
helzta og líkasta í hvers eins sögukafla verður þetta, sem ég nú skal benda á.
Skírnarnafn og föðurnafn kvenmanns sem karlmanns; eins auknefni, ef þau eru
íslenzk, hvaða mennta- eða iðnaðargrein hver stundaði heima, og stöðu. Nafn og föður-
nafn foreldra, og hvar þeir hafa verið á Islandi; jafnvel ætti að geta einhverra merkra
manna í ættinni. Með því mætti heldur fyrirbyggja, að Atlantshafiö sliti ættliðina í
sundur. Tilgreina hæ, sveit og sýslu, sem vesturfari var á síðast, hvaða ár liann flutti
til Ameríku, og til hvaða bæjar eða borgar, héraðs (County), ríkis eða fylkis, í Banda-
ríkjunum eða Canada. Landtakandi tilgreini nafn heimilis síns, því sumir hafa gefið
nöfn bæjum sínum, og svo, hvar landiö liggur, í hvaða héraði o. s. frv. Tilgreina þá
aðallegustu atvinnu, sem hver stundar, hverju nafni sem iðnargreinin nefnist, mennta-
lega eða verklega stunduð; ennfremur þarf að geta hinna helztu atvika, t. d. færslu úr
einum stað í annan o. fl. Það er óþolandi, að flestra saga hætti strax eftir að þeir stíga
fæti sínum hér á land.“
Ritstjóri Lögbergs (að öllum líkindum Einar Hjörleifsson) reifar í 12. tbl. grein
Guðlaugs og segir þar svo m. a.:
„Það gladdi oss að fá þessa grein herra Guölaugs Magnússonar — ekki af því, að
vér séum höfundinum samdóma, heldur af því, að hvergi hefur verið tekið jafnskýrt og
skilmerkilega fram, hvað fyrir mönnum vakir með þessa íslendinga-sögu. Því að við
það að bera þessa grein saman við aörar óljósari greinar um þetta efni, hefur oss
skilizt svo sem það sama vaki fyrir öðrum, sem annast er um þetta mál, eins og fyrir
herra Guðlaugi Magnússyni. Og nú þegar hugmyndir manna um þetta mál eru komnar
j afngreinilega fram eins og þær hafa komið fram í grein G. M., er hægra að átta sig
á málinu og tala um það, án þess menn þurfi að misskilja hverjir aðra.
En vér erum á mjög svo annarri skoðun en hinn háttvirti höfundur. Eftir hans fyrir-
hugun yrði sagan um menn, en ekki um málefni.“
Og síöar í greininni segir svo: „Eftir því sem oss viröist, er sjálfsagt að leggja aðal-
áherzluna á scimanhengi viðburðanna, ef menn færu í raun og veru að brjótast í að
semja þessa sögu og gefa hana út á prent,. Eftir því sem hr. G. M. setur sína sögu-hug-
mynd fram, yrði ekkert samanhengi, engin heild í sögunni. Hún yrði ekki annað en
registur yfir einstök atvik í lífi fáeinna merkra og fjölda ómerkra manna. Af henni
gætu menn ekki séð nema óbeinlínis og í molum, hvernig íslendingum hér hefur í raun
og veru liöið, hvað þeir hafa átt við að berjast, hvernig á örðugleikunum hefur staðið,
hvað fyrir þeim hefur vakað, hvort þeim hefur farið fram eða aftur, né hvernig á
þeirri framför eða afturför hefur staðið.“
Guðlaugur svaraði ritstjóranum í mjög hógværri grein í 21. tbl. Lögbergs 1889, og
er sú grein birt í heilu lagi hér í Árbókinni til minningar um höfund sinn.
Guðlaugur samdi síðar og birti í Almanaki Ólafs Thorgeirssonar 1899 merkan þátt
um Landnám íslendinga í Nýja Islandi og ruddi þar braut frekari söguritun landanna
vestra. Mun sr. Jón Bjarnason, er var manna kunnugastur sögu og kjörum Islendinga