Frjáls verslun - 01.04.1955, Page 32

Eggert P. Briem:
Um það leyti, sem verzlunin var gefin frjáls
árið 1855, var óbjörgulegt um að litast á Islandi.
Fólksfjöldinn var um 60 þúsund, langpíndur af
einokun og livers konar óáran. Enda þótt verzl-
unin væri nú gefin frjáls, voru fáir eða engir
íslendingar, sem treystu sér til þess, að' stofna
til verzlunarreksturs. Erlendir kaupmenn, fyrst
og fremst danskir, héldu því áfram að verzla
við landsmenn, og flytja verzlunarágóðann úr
lands, þrátt fyrir það, að fullt flutningsgjald
daga núlifandi fólks.
Sama máli var að gegna um siglingarnar. Þær
voru í höndum erlendra manna og félaga. Það'
varð meira að segja að borga þessum mönnum
stórar upphæðir af almannafé, til þess að þeir
fengjust til að sigla skipum sínum hingað til
lands, þrátt fyrir það, að fullt flutningsgjald
væri greitt fyrir vörurnar, sem skipin fluttu.
Það var látið heita svo, að þessi greiðsla, sem
lam 10 þúsund ríkisdölum á ári, væri fyrir að'
'v' 'a póst. Slíkt er engin smáræðisfúlga á nú-
'' "amælikvarða, fyrir að koma nokkrum bréfum
milli Danmerkur og íslands í þá daga.
Danskt félag, er nefndist Ivoch & Henderson
(en það varð seinna uppistaðan í Sameinaða
gufuskipafélaginu), taldi sig þurfa þennan styrk
til þess að fara 6 ferðir á ári milli Kaupmanna-
liafnar og Reykjavíkur, frá því í apríl þangað'
til í nóvember. Yfir veturinn voru engar ferðir
til íslands. Það þótti auðvitað liátíð á íslandi,
nð fá þarna ferð frá Danmörku á 5—6 vikna
fresti yfir sumarmánuðina, hjá því að áður voru
ferðir ekki nema þrjár á milli landanna á ári,
enda segir í nefndaráliti frá Alþingi, þegar rætt
var um þetta mál, að „ferðir þessar gætu haft
ómetanleg áhrif á alla framför, velmegun og
menntun þessa lands“.
Með skipinu, sem fór þessar ferðir, mátti
flytja 120 tonn af vörum í hverri ferð, eða allt
að 720 tonn á ári, auk póstsins. Aðalvöruflutn-
ingarnir til landsins fóru auðvitað fram á skip-
um kaupmannanna sjálfra, en þarna opnaðist
þó leið fyrir þá, sem ekki liöfðu sjálfir skip í
förum, að fá fluttar vörur til landsins og frá því.
Þetta fyrirkomulag hélzt þannig, þangað til
Hið sameinaða. gufuskipafélag var stofnað árið
1866. Tók það félag þá við Islandssiglingunum,
en lítil breyting varð þó á, að því er ferðafjölda
snertir. Slcipin voru þó nokkru stærri, 7—800
tonn, í stað 4—500 tonna áður, þannig að hægt
var að flytja meira af vörum árlega á milli, en
verið haíði. Vitanlega fullnægðu þessar sigling-
ar hvergi nærri þörfum landsmanna, og þó að
viðkomur væru í Bretlandi, má geta nærri hvert
gagn hefur verið að' þeim viðkomum, því að í
4 ferðum af 7 var komið við í Lerwick á Shet-
landseyjum! Strandferðir voru auðvitað' engar,
og ef menn þurftu að flytja eitthvað milli hafna
hér á landi, var helzta úrræðið að flytja varn-
inginn til Kaupmannahafnar og þaðan til
ákvörðunarstaðarins, oft ekki fyrr en ári síðar.
Islendingar réðu engu um fyrirkomulag sigling-
anna, og voru sífellt að senda bænarskrár til
Danakonungs, til þess að fá framgengt umbót-
um í siglingamálum sem öðru, en að jafnaði báru
slíkar bænarskrár lítinn árangur.
56
FRJÁLS VERZLUN