Frjáls verslun - 01.08.1976, Page 31

ekkert annað en uppgjöí að
álykta sem svo, íyrst Alþingi
hafi eyðilagt tekjuskattinn með
ýmiskonai’ undanþágum, sem
valda mismunun, þá sé bezt að
leggja hann niður.
HVATNING
Þriðj a grundvallai’sjónarmið
skattlagningar er, að skattlagn-
ingin letji ekki vinnuvilja
manna. Jaðarskatthlutfall er nú
hæst hérlendis 56—57%, sem
telst ekki hátt miðað við það,
sem tíðkast víða erlendis. Hafa
ber þó í huga, hversu fljótt
menn komast í hæsta skattstig-
ann miðað við það, að ríkissjóð-
m- aflar meirihluta tekna sinna
með óbeinum sköttum.
Hjá þeim, sem stunda árs-
tíðabundna atvinnu, sem gefm
þeim miklar tekjur, hefur ber-
lega komið í ljós, að hátt jaðar-
hlufall er þungt á metumum,
þegar ákveðið er, hvort vinna
skuh allt árið eða ekki. Einnig
hefur sýnt sig, að skattfríðindi
giftra kvenna valda miklu um
atvinnuþátttöku þeirra, sér-
staklega þegar ákveða skal,
hvort hjónanna aflar viðbótar-
tekna til heimihsins.
Ef tekjuskattur á ekki að
draga úr vinnuvilja manna, má
jaðarskattur seninilega aldrei
taka meira en helming af við-
bótartekjum Til þess að svo
megi verða, þarf að afnema
ýmis konar undanþágu og frá-
dráttarliði, áður en tekjuskatt-
ur er lagður á.
SÖNNUN SKATTGREIÐSLU
Það er almennt talið æski-
legt í öllum fagritum um
skattamál, að skattgreiðendum
sé ávallt ljóst, hvenær þeir eru
að borga skatta og hversu mik-
ið. Hérlendis hefur þetta sjón-
armið ekki verið haft mjög í
hávegum, enda væri viðhorf
almennings til óbeinna skatta
sennilega annað, ef fólk gerði
sér betri grein fyrir því, hversu
mikið það greiðir í óbeina
skatta. Út frá þessu sjónarmiði
ætti t.d. öll verðmerking vöru
og þjónustu að vera án sölu-
skatts, en síðan væri söluskatt-
urinn gerður upp og greiddur
við kaupin. Hérlendis hefur
slík verðlagning ekiki tíðkast,
þótt hún sé algeng erlendis,
enda banna lögin slíka verð-
merkingu. M.a. af þessari á-
stæðu hefur Alþingi átt auð-
veldara með að hækka verulega
óbeiinia skatta án þess að hljóta
mikla gagnrýni fyrir, en hefur
hins vegar átt í miklum erfið-
leikum með beina skattlagn-
ingu, þar sem hver skattgreið-
andi hefur það svart á hvítu,
hversu háa skatta hann greiðir.
Niðurstaðan verðui’ því sú, að á
undanförnum árum hafa skatt-
greiðendur haft mjög óljósa og
stöðugt óljósari upplýsingar
um, hversu mikla skatta þeir
greiða og því verið verr undir
það búnir að greiða því at-
kvæði, hversu umfangsmikla
opinbera þjónustu þeir vilja.
RÁÐSTÖFUN
FRAMLEIÐSLUÞÁTTA
Eitt mikilvægasta sjónar-
miðið, þegar rætt er um ein-
staka skatta, er það, hversu
hlutlausir eða hlutdrægir þeir
eru varðandi þá ráðstöfun
framleiðsluþátta, sem markaðs-
hagkerfi hefði leitt af sér, væru
skattarnir ekki fyrir hendi.
Skattar geta aldrei verið al-
gjörlega hlutlausir og hljóta
alltaf að hafa einhver áhrif á
starfsemi manna. Hins vegar er
hægt að ætlast til þess, að
skattar séu þannig úr garði
gerðir, að þeir hafi ekki veru-
leg mismununaráhrif á ráðstöf-
un framleiðsluþáttanna milli at-
vinnugreina, á val milli fram-
leiðslu- og dreifingaraðferða, á
val neytenda milli neyzluvöru
o.s.frv. Þetta sjónarmið út-
heimtir, að skattar, t.d. tekju-
skattur, leggist af sama þunga
jafnt á allar tekjur, eða t.d.
söluskattur af vöru og þjón-
ustu leggist jafnt og með sama
þunga á alla vöru og þjónustu.
Strax og farið er að undan-
þiggja t.d. vissar tekjur tekju-
skatti, skattleggja mismunandi
tekjur á mismunandi hátt, eða
undanþiggja vissa vöru og þjón-
ustu söluskatti verkar sú mis-
munun til skekkingar. Eftir
því sem hagkerfið vex og verð-
ur flóknara, og verkaskipting
og fjölbreytni viðskipta eykst,
getur slík mismunun í skatt-
lagningu skipt sköpum um skil-
yrði til framhalds hagvaxtar.
Umfram allt er hætta á, að í
flóknu hagkerfi fari margvís-
leg óæskileg og ótilætluð á-
hrif skattlagningarinnar að
segja til sín í ríkari mæh, þeg-
ar frá liður.
Hérlendis má sjá fjöhnörg
dæmi slíkra skekkingaráhrifa.
Söluskattur veldui’ þvi t.d., að
stærri fyrirtæki ráða til sín
fasta starfsmenn til þess að
annast viðhald og annast sjálf
ýmsa starfsemi t.d. prentun í
stað þess að kaupa slikt að með
20% söluskatti. Aðstöðugjald
hvetui- verzlun til umboðssölu
og dregur úr verkaskiptingu
milh atvinnugreina og fyrir-
tækja og þannig mætti lengi
telja.
SKATTJÖFNUÐUR
Það sem hér er átt við, er
eitt mikilvægasta sjónarmið
skattlagningar, þ.e. að ahir
skattgreiðendur séu jafnir fyrir
skattalögunum. Að þessu var
nokkuð vikið áður en skatta-
jöfnuður segh- t.d., að af sömu
tekjum skuli greiðast sami
skattur. Skattjöfnuður segir
hins vegar ekkert um það, að
ekki sé hægt að láta greiða
hærri skatt af hærri tekjum.
Sé atvinnurekstm• hins vegar
skattlagður sérstaklega, verður
að gæta þess, að hærri skattar
af hærri tekjum séu ekki stig-
hækkandi, heldui- sama hlut-
fall af öllum tekjum vegna
þess, að stighækkandi út-
færsla tekjuskatts getm’ haft
mjög óæskileg áhrif á ráðstöf-
un framleiðsluþáttanna, t.d.
stuðlað að smærri rekstrarein-
ingum en æskilegt er.
Hjá einstaklingum er tekju-
skatturinn augljósasta dæmið
um, hvernig þetta sjónarmið er
þverbrotið. Ójöfnuðurinn ligg-
ur ekki í því, að atvinnuveg-
irnir hafa í vaxandi mæh greitt
engan tekjuskatt á undanförn-
um árum. Skýring þess er sú,
að afkoma atvinnuveganna er
ekki betri en svo, að lítill hagnr
aður er eftir til greiðslu tekju-
skatts, þegar aðstöðugjöld,
launaskattur og aðrir skattar
hafa verið greiddir. Ójöfnuð-
urinn er sá, að fólki með sömu
tekjur og fjölskyldustærð er
stórlega mismunað í tekjuskatti
eftir því, hvernig því nýtast,
fjölmargar undanþágur og frá-
FV 8 1976
29