Morgunblaðið - 05.01.2001, Síða 34

34 FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÖNNUR SÝN Á REYKJAVÍK
HÆSTIRÉTTUR OG FJÖLDI DÓMARA
HLUTVERK FORSETA
Morgunblaðið hefur áður aðgefnu tilefni undirstrikaðþað grundvallaratriði, að
það er ekki hlutverk forseta Íslands
að blanda sér í ágreiningsmál, sem
til umræðu eru í þjóðfélaginu. Þeir
einstaklingar, sem hafa gegnt þessu
embætti frá lýðveldisstofnun, hafa
smátt og smátt þróað það í þann
farveg, að forseti Íslands skuli vera
sameiningartákn þjóðarinnar. Það
er mikilvægt hlutverk.
Þess vegna er ekki við hæfi að
vísa ágreiningsmálum til forseta eða
gefa í skyn, að hann hafi látið þau til
sín taka. Með því er í raun verið að
grafa undan forsetaembættinu.
Í Morgunblaðinu í gær birtist at-
hugasemd frá aðstoðarmönnum for-
sætisráðherra og heilbrigðis- og
tryggingaráðherra, þar sem sagði
m.a.: „Eftir að forseti Íslands hafði
heyrt í fjölmiðlum að fulltrúar Ör-
yrkjabandalagsins ætluðu að óska
eftir fundi með honum ræddi hann
stuttlega við forsætisráðherra og
heilbrigðisráðherra í síma. Annars
vegar leitaði forsetinn eftir upplýs-
ingum um stöðu málsins og hins
vegar vildi hann kanna hvort and-
staða væri við slíkan fund, sem var
ekki af hálfu ráðherranna. Forset-
inn tjáði sig ekkert um efni eða
stöðu málsins og eftir fundinn með
forráðamönnum Öryrkjabandalags-
ins hefur hann ekki rætt við neinn
ráðherra ríkisstjórnarinnar af þessu
tilefni.“
Þetta er auðvitað alveg rétt af-
staða hjá forseta og í samræmi við
þá stöðu sem forsetaembættið hefur
nú og hefur haft um áratugaskeið.
Borgin hefur sitt sérstaka aðdrátt-arafl í samfélagi manna og hefur
oft og tíðum verið aflvaki framfara á
sviði hugmynda, lista og vísinda. Oft er
talað um að borgir eigi sín blómaskeið
og gullöldin í Aþenu 400 til 500 fyrir
Krist er sennilega besta dæmið um
slíkt skeið. Þar var grundvöllur lagður
að lýðræði og fram komu hugmyndir í
heimspeki, bókmenntum og arkitekt-
úr, sem enn sér stað rúmlega tveimur
árþúsundum síðar. Aristóteles var
þeirrar hyggju að sá maður, sem væri
borgarlaus af náttúrulegum sökum, en
ekki vegna duttlunga örlaganna, væri
annaðhvort lágt settur á hinum mann-
lega kvarða eða yfir hann hafinn.
Hér á landi hefur iðulega verið
meira horft á skuggahliðar borgarinn-
ar en kosti og í landspólitík hallar oft á
Reykjavík. Þegar leit er gerð í laga-
safninu á vef Alþingis kemur Reykja-
vík fyrir 91 sinni og svo virðist sem
beinna hagsmuna borgarinnar hafi að-
eins verið gætt í eitt skipti frá 1914.
Það var í lögum frá 12. febrúar 1940
þar sem kveðið er á um ríkisábyrgð
vegna skuldbindinga Reykjavíkur-
borgar út af lagningu Hitaveitunnar.
Í sjónvarpinu um jólin var sýndur
óður Hrafns Gunnlaugssonar til borg-
arinnar. Í „Reykjavík í nýju ljósi“ eru
settar fram ýmsar nýstárlegar hug-
myndir, meðal annars um að þétta
byggð þannig að myndist kjarni með
meira mannlífi á götum úti en nú er og
reisa frekar hús meðfram ströndum og
á eyjunum á Kollafirði en hærra yfir
sjávarmáli og lengra í burtu. Nefnir
Hrafn í myndinni að í Viðey taki gróð-
ur að grænka þremur til fjórum vikum
fyrr en í Breiðholtinu. Hann tekur
einnig upp hugmyndir Trausta Vals-
sonar, dósents í umhverfis- og skipu-
lagsfræðum við verkfræðideild Há-
skóla Íslands, um að færa flugvöllinn
út á Löngusker og bætir um betur með
því að leggja til að allt millilandaflug
verði flutt þangað frá Keflavíkurflug-
velli nema vöruflutningar. Hrafn
Gunnlaugsson nefnir einnig ýmsar
framkvæmdir á landsbyggðinni og
bendir á hvað hægt væri að gera með
svipuðu átaki í borginni, til dæmis að
smíða brú, sem myndi tengja höfuð-
borgina við flugvöll í Skerjafirði og
Álftanes og yrði svipað mannvirki og
Borgarfjarðarbrúin, eða að hefðu öll
landsins göng verið grafin í Reykjavík
hefði verið hægt að leggja neðanjarð-
arlest um borgina þvera og endilanga.
Hvaða augum sem menn líta þær
hugmyndir, sem fram komu í mynd
Hrafns Gunnlaugssonar, er ljóst að
hún hefur vakið mikla umræðu og má
vona að verði til þess að efla sess borg-
arinnar sem aflvaka í íslensku sam-
félagi.
Í kjölfar nokkurra dóma Hæstaréttarhefur vaknað umræða um hvort
breyta eigi lögum um hversu margir
dómarar skuli sitja hverju sinni. Hefur
sérstaklega verið tekið til þess að í máli
Öryrkjabandalagsins á hendur ríkinu
vegna tekjutengingar örorkubóta
dæmdu fimm dómarar en ekki sjö. Í 7.
gr. laga 15/1998 um dómstóla segir að
eftir ákvörðun forseta Hæstaréttar
taki þrír eða fimm dómarar við Hæsta-
rétt hverju sinni þátt í meðferð máls
fyrir dómi. Í sérlega mikilvægum mál-
um geti forseti þó ákveðið að sjö dóm-
arar skipi dóm. Ekki er nánar kveðið á
um í hvaða tilfellum hægt sé að ákveða
að sjö dómarar skipi dóm þótt hugsa
mætti sér að það eigi við þegar mál
varðar stjórnarskrá eða meginreglu
laga. Reglan um sjö manna dóm kom
fyrst inn í lögin árið 1979 þegar dóm-
arar Hæstaréttar urðu sjö en nú eru
þeir níu. Það hefur hins vegar gerst
sjaldnar en einu sinni á ári að sjö dóm-
arar hafi verið í dómnum og má nefna
að 1998 og 1999 voru engin slík mál tek-
in fyrir. Þegar fimm eða sjö dómarar
skipa dóm í máli skulu samkvæmt lög-
unum að jafnaði eiga þar sæti þeir sem
lengst hafa verið skipaðir hæstaréttar-
dómarar. Það eru því takmörk fyrir því
hversu mörg mál dómur skipaður fimm
dómurum getur tekið fyrir, en senni-
lega má miða við um þrjú á viku. Ekki
má mikið bera út af til að torvelda skip-
an sjö manna dóms þannig að kalla
þurfi til varadómara. Það getur hins
vegar verið erfitt að velja varadómara
til að dæma í viðkvæmu og mikilvægu
máli og vakið spurningar um hlutleysi
dómsins. En það er einnig varasamt að
binda hendur Hæstaréttar með því að
ákveða í lögum nákvæmlega hvaða
dómsmál kalli á fjölskipaðan dóm og
kæmi þá frekar til álita að fjölga dóm-
urum þannig að minni líkur séu á að
vandamál komi upp þegar „sérlega
mikilvæg“ mál koma fyrir Hæstarétt.
BÆJARSTJÓRI Horna-fjarðar segir að kröfurfjármálaráðherra fyrirhönd ríkisins um þjóðlend-
ur í sveitarfélaginu Hornafirði, sem
tekur yfir alla Austur-Skaftafells-
sýslu, komi mjög á óvart og segist
eiga von á hörðum viðbrögðum land-
eigenda vegna þeirra, en kröfurnar
gangi verulega lengra en ráð hafi ver-
ið fyrir gert.
Óbyggðanefnd birti tilkynningu í
Lögbirtingablaðinu í fyrradag, 3.
janúar, þar sem kynntar voru kröfur
fjármálaráðherra fyrir hönd ríkisins
um þjóðlendur í sveitarfélaginu
Hornafirði. Svæðið markast af sýslu-
mörkum Austur-Skaftafellssýslu frá
Skeiðarársandi í vestri, þ.e.a.s. frá
vesturmörkum jarðarinnar Skafta-
fells, og að Hvalsnesi í austri, þ.e.
austurmörkum eftirtalinna jarða:
Hvalsness, Víkur, Svínhóla, Reyðar-
ár, Bæjar, Hlíðar og Stafafells. Að
sunnan markast svæðið af hafinu og
að norðan af línu þeirri sem sam-
vinnunefnd um svæðaskipulag
miðhálendis Íslands hefur notað við
vinnu sína.
Frestur til 3. maí
Aðrir hugsanlegir rétthafar hafa
fjögurra mánaða frest, eða til 3. maí í
vor, til þess að setja fram kröfur sín-
ar. Jafnframt kemur fram í tilkynn-
ingu óbyggðanefndar að málsmeð-
ferð hennar einskorðast ekki við
kröfur aðila heldur ber nefndin einn-
ig sjálfstæða rannsóknarskyldu.
Í tilkynningu óbyggðanefndar er
kröfugerð fjármálaráðherra lýst með
svofelldum hætti: „1. Lón: „Kröfulína
fjármálaráðherra um þjóðlendumörk
í Lóni byrjar við landamerki Hvals-
ness, sem jafnframt eru sveitarmörk
og sýslumörk við sjó í austri. Síðan
fylgir lína þessi sýslumörkum með-
fram efri landamerkjum jarðanna
Víkur, Svínhóla og Reyðarár, allt þar
til landamerkjalína Reyðarár kemur
að landamerkjalínu jarðarinnar Bæj-
ar á milli Svartagilsheiðar og Hvíta-
melsbotna. Hin eiginlega kröfulína
fjármálaráðherra byrjar þannig við
ströndina við sýslumörkin milli Aust-
ur-Skaftafellssýslu og Suður-Múla-
sýslu og er það punktur A. Hún fer
síðan eftir sýslumörkum þar sem
landamerki jarðarinnar Reyðarár
skera landamerkjalínu jarðarinnar
Bæjar í punkti B sem er mitt á milli
Svartagilsheiðar og Hvítamels-
botna og fer þaðan beina sjónhend-
ingu í Hafradalstind (791 m), sem
verður punktur C, þaðan í Fláatind
(880 m) (punktur D), síðan yfir
Stigafjöll og Hellisskógsheiði í
Svínadalshnútu (punktur E) sem
verður hornmark. Úr Svínadals-
hnútu er svo dregin lína þvert yfir
neðri hluta Kjarrdalsheiðar, yfir
Tæpitungur og Flötutungur fyrir
sunnan Hafragil og í Suðurfjallið
(punktur F) fyrir ofan Skyndidals-
háls sem verður hornmark. Frá
punktinum í Suðurfjalli er dregin
lína yfir Skyndidal og Dalsheiði í
Brennhöfða (punktur G) fyrir innan
Dalskóga og þaðan í punkt í Dals-
fjalli (punktur H) og frá þeim
punkti yfir Laxárdal, yfir Hvamms-
heiði og efsta hluta Gjádals og Þor-
geirsstaðadal og sjónhendingu í
punkt efst á Fjarðarheiði (729 m)
(punktur I) sem verður hornmark.
Frá punktinum efst í Fjarðarheiði
er dregin lína beint í Skálatinda
(838 m) (punktur J) og er þá komið
að gömlu sveitarfélagamörkunum
milli Nesja og Bæjarhrepps (Lóns)
og inn á næsta svæði.“ Sjá einnig
meðfylgjandi kort.
2. Nes: „Fyrsti punktur í kröfu-
línu fjármálaráðherra í Nesjum er í
Skálatindum (838 m) og er hann
punktur A. Frá þeim punkti er
dregin bein lína efst í Miðfellstind
(830 m), sem verður punktur B. Frá
Miðfellstindi er dregin lína til norð-
urs fremst í Árnanesmúla, sem
verður punktur C og þaðan beint í
Krossbæjartind (706 m) sem verður
punktur D. Þaðan er dregin lína í
punkt E sem er vestast á S
heiðinni. Frá punkti E e
bein lína efst í Njörvafell (
verður það punktur F og j
hornpunktur. Frá hornpu
dregin bein lína í vestur
fellsdal ofanverðan og í p
Geitafelli í Hoffellsfjöllum,
farið eftir beinni línu í pun
Hoffellsjökli sem verður
H. Frá punkti H er dregin
í punkt efst á Sandmerkis
m) á Mýrum og verður þa
asti punktur í Nesjum á þ
þar sem hún sker Suð
gömlu sveitarfélagam
milli Nesja og Mýra. Ve
punktur I.“ Sjá einnig með
kort.
3. Mýrar: „Fyrsti p
kröfulínu fjármálaráðherr
um er sá sami og síðasti p
Nesjum og er hann kallað
Hann er þar sem Suðurfljó
borðsdal skera beina lí
dregin er frá punkti neð
fellsjökli og beint í punkt
merkisheiði (909 m), sem v
punktur B. Frá þeim p
dregin bein lína í punkt
Fláajökli austanverðum se
punktur C. Síðan er fylgt
um vestur fyrir Fláajökul
til hægt er að draga beina
utan jökulinn í Hálsatind
Punkturinn við jökulinn v
merktur D, en Hálsati
Hálsatindur verður hornm
Hálsatindi er dregin bein
Heinabergsdal, fyrir neða
bergsjökul og í punkt F
neðst í Skálafellsjökli og er
gömlu sveitarfélagamörkin
framt landamerkjalína S
skera jökulröndina og er
punktur á Mýrum.“ Sjá ein
fylgjandi kort.



  





 


 
 
 







  





    



  

   !   
 !

  



   "   #


!      
"$  




 
 
         

   
$ %!

   
&!
 

"






!



"#

$
%
&
'
(
)



% & '
&  ( ) * *
Bæjarstjóri Hornafjarðar um kröfugerð ríkisins
Gengur miklu len
gert hafði verið r
Óbyggðanefnd hefur kynnt kröfur f
málaráðherra fyrir hönd ríkissjóðs
þjóðlendur í sveitarfélaginu Hornaf
sem tekur yfir Austur-Skaftafellssý