Morgunblaðið - 17.03.2001, Qupperneq 44

NEYTENDUR
44 LAUGARDAGUR 17. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞEGAR heilbrigðiseftirlitin á höf-
uðborgarsvæðinu könnuðu á
bolludag ástand hefðbund-
inna gerdeigsbolla með
rjóma kom í ljós að 20
rjómabollusýni af 23
reyndust í lagi.
Þrjú sýni voru göll-
uð.
Grímur Ólafsson
hjá matvælasviði Heil-
brigðiseftirlits Reykja-
víkur segir að rjóma-
bollusýnin 20 hafi
fullnægt þeim viðmið-
unargildum sem stuðst er við
um gæði þessara matvæla.
Þau sýni sem reyndust gölluð
voru með of háan gerlafjölda.
Grímur segir að það sé erfitt að
segja til um hvað nákvæmlega hafi
farið úrskeiðis, til þess
séu sýnin of fá frá hverju bak-
aríi. Það sem gæti hafa gerst er að
þrif á tækjum hafi verið onóg, kæl-
ingu á bollum eftir bakstur hafi
verið ábótavant eða að hand-
þvottur einhvers hafi ekki verið
fullnægjandi.
Hann segir að þó að könnunin
gefi ákveðna vísbendingu um að
hreinlæti, vinnubrögð og geymsla
matvæla í bakaríum sé í flestum
tilvikum góð, náðist betri árangur í
fyrra en þá var ekkert sýni gallað.
Áætlað er að landsmenn borði
um eina milljón bolla á þessu tíma-
bili eða 3–4 á hvern íbúa.
Grímur segir að heilbrigðiseft-
irlitssvæðin á höfuðborgarsvæðinu
hafi um skeið haft með sér sam-
vinnu um rannsóknir á matvælum,
einkum þeim sem eru á markaði
árstíðabundið. Með þessu sé mögu-
legt að skoða stóran hluta mark-
aðarins á stuttum tíma.
Könnunin var framkvæmd þann
26. febrúar síðastliðinn og tekin
voru sýni frá 23 bakaríum, 13 í
Reykjavík og 10 í nágrannasveita-
félögum. Athugaðar voru hefð-
bundnar gerdeigsbollur með
rjóma. Sýni voru tekin úr af-
greiðsluborði þar sem því var við
komið.
Þeir þættir sem rannsakaðir
voru ná yfir helstu atriði sem hafa
áhrif á öryggi og gæði. Rannsak-
aður var fjöldi þeirra örvera sem
gefa til kynna hvort gæði og fersk-
leiki hráefnis sé nægilegur, hvort
rétt geymsluhitastig hafi verið not-
að og hvort hreinlæti í vinnslu og
persónulegt hreinlæti hafi verið
fullnægjandi.
Að könnuninni stóðu heilbrigð-
iseftirlitssvæðin á höfuðborg-
arsvæðinu. Rannsókn sýna fór
fram á rannsóknastofu Hollustu-
verndar ríkisins.
Heilbrigðiseftirlitin á höfuðborg-
arsvæðinu könnuðu ástand bollu-
dagsbolla í 23 bakaríum
Þrjú rjómabollu-
sýni voru gölluð
UM ÞESSAR mundir er kjörinn
tími til að setja niður fræ og lauka.
Birtan er orðin nægilega mikil og
forræktun getur því farið af stað í
gluggum, garðstofum og sólstofum
landsmanna. Útiplöntur mega síðan
fara út í garð í júní.
„Mikilvægt er að ræktun fari fram
á heimilum þar sem birta er næg
en fólk áttar sig oft ekki á því,“
segir Lára Jónsdóttir, garð-
yrkjufræðingur hjá
Blómavali, og bætir við
að algengustu mistökin
við forræktun séu ein-
mitt að ræktun fari
fram á of heitum og of
dimmum stöðum.
„Þegar sáning á sumar-
blómum er annars veg-
ar þarf góða mold, potta
eða litla bakka til að sá í og
loks fræbréf og rými í góðri birtu.
Þegar moldin hefur verið sett í
bakka eða pott, aðeins þjöppuð,
finnst mér gott að vökva yfir hana
áður en ég set fræin í. Þegar um
bakka er að ræða er talað um að fólk
dreifsái. Ekki þarf að klára fræin úr
fræbréfinu en þau eru oft of mörg.
Ef bakkinn er 20 sinnum 30 eða 20
sinnum 40 er gott að setja 50 til 100
fræ. Ef um lítinn pott er að ræða sem
er ef til vill 6 sinnum 6 er gott að
setja þrjú fræ og þá spírar örugglega
eitt og kannski öll. Fræfjöldinn
stendur yfirleitt á fræbréfunum
þannig að auðvelt er að sjá hann út.
Þumalfingursreglan er sú að þekja
fræin með mold eða vikri sem nemur
tvisvar til þrisvar fræþykktinni. Ef
um er að ræða mjög fíngerð fræ eins
og fræ af tóbakshorni eða brúðar-
auga þá á ekki að þekja þau heldur
rétt að klappa á þau þannig að fræin
snerti aðeins moldina,“ segir Lára og
bætir við að mikilvægt sé að breiða
yfir fræin strax með glæru plasti. Þá
sé einnig hægt að leggja pappír yfir
plastið til að dempa birtuna enn
frekar. Ef ræktunin á sér stað í sól-
húsi segir hún gott að nota mjólk-
urlitað plast því hvíti liturinn dempi
hitann frá sólarljósinu.
Mismunandi spírunartími
Aðspurð segir Lára fræ hafa mis-
munandi spírunartíma. Morgunfrú,
sem er vinsælt sumarblóm, spírar á
fimm til sjö dögum en önnur fræ oft
á 14 til 21 dögum. Þá segir hún að
fólk þurfi að fylgjast vel með þessu
ferli því um leið og plantan spírar á
að taka plastið og pappírinn burt.
„Þó að plantan sé farin að spíra er
langt í að hún megi fara út í garð
vegna þess að hún þolir ekki frost.
Fólk þarf því að forrækta plönturnar
inni, við góð birtuskilyrði. Ekki við of
háan hita, heldur kjörhita sem er 15
til 20 gráður. Ef fólk hefur dreifsáð
þarf að færa plönturnar úr bakkan-
um í potta þar sem meira rými er.
Fyrst fá plöntur svokölluð kímblöð
þegar þau koma upp úr moldinni en
þegar tvö til þrjú laufblöð til viðbótar
hafa litið dagsins ljós þarf að setja
plöntuna í stærri pott. Í þeim potti er
plantan síðan ræktuð fram í lok maí
eða byrjun júní en þá er hægt að
setja plöntuna út í blómabeð eða úti-
pott ef um útiplöntu er að ræða.“
Má setja plöntur út
á frostfríum vordögum
Lára segir að ef plöntur séu orðn-
ar fallegar í apríl sé gott að setja þær
aðeins út á frostfríum dögum. Þann-
ig herði fólk plönturnar og venji þær
við útiloftið. Frostið mega þær hins
vegar alls ekki finna.
Hvað varðar vökvun hvetur Lára
fólk til að fylgjast vel með þörfinni
sjálft. Plastið heldur rakanum að
jarðveginum meðan það er yfir enda
plönturnar ekki farnar að nota neinn
raka því þær eru bara fræ. Um leið
og plastið er tekið af og plönturnar
fara að vaxa þarf að fylgjast náið
með og hafa reglu á vökvuninni enda
smáplöntur fljótar að skrælna. Lára
segir natni það eina sem dugar.
„Vinsælustu fræin okkar eru morg-
unfrúr, stjúpblóm, hádegisblóm,
flauelsblóm og skrautnálar. Ég finn
að ár frá ári eykst áhuginn á ræktun
upp af fræi og þá eru laukar alltaf
vinsælir.“
Fyrir þá sem vilja rækta græn-
meti má geta þess að forræktun þarf
að hefjast um sex vikum fyrir út-
plöntun, eða í kringum 15. apríl, því
tími útplöntunar er í lok maí eða í
byrjun júní. Grænmeti sem fellur
undir þessa skilgreiningu er t.d. sal-
at, ýmsar tegundir af káli og rófur.
Þá segir Lára gulrætur vera dæmi
um grænmeti sem ekki á að forrækta
heldur sé þeim sáð beint út í garð.
Óhætt er að sá þeim snemma að
hennar sögn eða strax um páska ef
jarðvegurinn er orðinn þíður. Þá
hvetur Lára fólk til að breiða akrýl
yfir grænmetisræktunina í garðin-
um en það gefur gott skjól.
Plöntur út í garð í júní
Vinsælustu útilaukarnir að sögn
Láru eru begoníur, animónur, dal-
íur, gladíólur og ýmsir smálaukar.
Vinsælustu innilaukarnir eru síðan
gloxiníur, fljúgandi diskar og ridd-
arastjörnur.
„Líkt og fræin þola laukar ekki
frost og forræktun þarf því að eiga
sér stað innandyra. Laukar eru mjög
misjafnir að stærð og það verður því
að velja pott sem laukurinn passar
vel í. Yfirleitt fara einn til fimm lauk-
ar í hvern pott en þetta fer allt eftir
vaxtarformi laukanna. Líkt og með
fræin er síðan mikilvægt að nota
góða gróðurmold. Þá þarf moldin
ávallt að vera aðeins rök. Ekki er
nauðsynlegt að hafa laukinn úti í
glugga allra fyrst en um leið og gró-
andinn kemur í ljós þarf að færa
pottinn í góða birtu og vökvunin þarf
þá að vera regluleg.“
Lára segir ræktunarferli fræja og
lauka vera um margt líkt. Plönturn-
ar nærist á birtu og þá þurfi að passa
rakann vel. Á frostfríum góðviðris-
dögum sé upplagt að setja plöntuna
aðeins út. Líkt og með fræin má síð-
an planta þeim út í garð í júnímán-
uði.
Síðustu forvöð að hefja ræktun á
fljótsprottnum fræjum og laukum
eru að sögn Láru í kringum 10. apríl.
Rétti tíminn til að setja
niður fræ og lauka
Morgunblaðið/Ásdís
Þumalfingursreglan er að sögn Láru að þekja fræin með mold eða vikri
sem nemur tvö- til þrefaldri fræþykktinni.
Í fyrra var ekkert rjómabollu-
sýni gallað en í ár reyndust
þrjú sýni af tuttugu og þremur
ekki fullnægja þeim kröfum
sem heilbrigðiseftirlitin gera.
Morgunblaðið/Golli
Nína Tryggvadóttir
LISTMUNAUPPBOÐ
ANNAÐ KVÖLD KL. 20.00 Á HÓTEL SÖGU.
Verið velkomin að skoða verkin í Galleríi Fold, Rauðarárstíg 14-16,
í dag kl. 10.00-17.00 eða á morgun kl. 12.00-17.00.
Seld verða um 100 verk, þar á meðal fjölmörg verk gömlu meistaranna.
Hægt er að nálgast uppboðsskrána á netinu: www.myndlist.is
Rauðarárstíg 14-16
sími 551 0400
og Kringlunni
sími 568 0400
www.myndlist.is
Viktoria Antik
Síðumúla 34
Sími 568 6076
Antik er fjárfesting
Antik er lífsstíll
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18
lau. kl. 11-17
sun. kl. 13-17
Antikhúsgögn og
gjafavörur
Gömul dönsk
postulínsstell
Ýmislegt
áhugavert fyrir
safnara
Gól fe fn i á s t igahús
Ármúla 23, sími 533 5060