Morgunblaðið - 24.03.2001, Blaðsíða 18

FRÉTTIR
18 LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
artala sem notuð var til að reikna út
frá skerðingu á afurðaverði. Fram-
leiðsluráði landbúnaðarins var falið
að halda skrá yfir greiðslumark lög-
býla og handhafa réttar til bein-
greiðslu. Bændasamtökum Íslands
tóku við réttindum og skyldum
Framleiðsluráðs í byrjun síðasta
árs.
Bændasamtökunum var kunn-
ugt um eignarhlut bræðranna
Í Hæstarétti var bótaábyrgð á
hendur Bændasamtökunum byggð á
því að þeim hefði verið kunnugt um
eignarhlut bræðranna og mótmæli
þeirra við sölu á greiðslumarkinu.
Hefðu Bændasamtökin samþykkt
söluna þótt þeim hefði lögum sam-
kvæmt borið að ganga eftir sam-
þykki þinglýstra eigenda.
Rakið er í dóminum að með lands-
og eignaskiptasamningi árið 1982
hafi skipting heimalands verið
ákveðin þannig að faðir bræðranna
sex hafi fengið afmarkaðan hluta
nyrst í heimalandinu sem er fjórð-
ungseignarhluti. Peningshúsum og
öðrum útihúsum, m.a. afnotum raf-
stöðvar, hafi einnig verið skipt eftir
sömu hlutföllum. Ábúendur héldu
því fram að sala á greiðslumarkinu
hefði verið eigendunum sex óvið-
komandi. Framleiðsluréttur í mjólk
eigi rót sína að rekja til landbúnað-
arframleiðslu þeirra á þeim hlutum
jarðarinnar sem tilheyri þeim ein-
um. Því hafi þeim verið heimilt að
selja greiðslumarkið án þess að leita
samþykkis meðeigenda sinna sem
hafi aldrei komið við sögu í myndun
þeirra verðmæta.
Í dómi Hæstaréttar segir m.a. að
sala greiðslumarksins hafi verið til
þess fallin að hafa í för með sér rýrn-
un á verðmæti jarðarinnar og með-
eigendur ábúenda eigi rétt á því að
verða jafnsettir og hefði salan ekki
farið fram. Fellst dómurinn á að
miða megi tjón þeirra við andvirði
þess sem greitt var fyrir greiðslu-
markið. Eru því ábúendur og
Bændasamtökin dæmd til greiðslu á
698.008 krónum með vöxtum af
250.264 krónum frá 21. apríl 1997 til
4. september 1997 og af 698.008 frá
þeim degi til 3. mars 1999 og með
dráttarvöxtum frá þeim degi til
greiðsludags. Þá voru þau einnig
dæmd til greiðslu á 400.000 krónum í
málskostnað.
„Það kemur mér ekki á óvart að
minnihlutaeigendum skuli dæmd
hlutdeild í greiðslumarkinu,“ segir
Sigurgeir Þorgeirsson, fram-
kvæmdastjóri Bændasamtaka Ís-
lands, er hann er spurður álits á nið-
urstöðu dómsins. „Það mun hins
vegar á sínum tíma hafa verið litið
þannig á af hálfu Framleiðsluráðsins
að meirihlutaeigendum væri heimilt
að ráðstafa greiðslumarkinu. Það
væri síðan mál allra eigendanna að
útkljá sín á milli hvernig andvirðið
skiptist.
Það sem kemur okkur nú sérstak-
lega á óvart og þykir undarlegt er að
Hæstiréttur skuli andstætt undir-
rétti gera Bændasamtökunum skylt
að greiða bæturnar með bóndanum
á Geitaskarði sem eru andvirði þess
hluta greiðslumarksins sem féll í
hlut minnihlutaeigenda auk vaxta,“
sagði Sigurgeir og sagði að ekki
stæði til að Bændasamtökin tækju
þátt í greiðslunni. „Bóndinn á Geita-
skarði hefur sama skilning á því og
hefur þegar staðið skil á þessum bót-
um eftir því sem ég best veit.“
Um fordæmisgildið sagði fram-
kvæmdastjóri Bændasamtakanna
að nú gilti sú vinnuregla að staðfesta
ekki flutning eða sölu á greiðslu-
marki milli jarða nema samþykki
allra eigenda lægi fyrir.
Hefur þýðingu
fyrir marga
Annar bræðranna, sem á um-
ræddan eignarhlut, er Magnús
Björn Brynjólfsson lögmaður og tel-
ur hann dóm Hæstaréttar nú hafa
mikla þýðingu fyrir marga, t.d. þá
sem eigi jarðir í sameign, ef svona
mál komi upp. Hann segir skylt sam-
kvæmt lögum að leita samþykkis
allra þinglýstra eigenda fyrir sölu á
greiðslumarki. „Það er ekki gert og
lög hafa verið brotin árum saman.
Það er alvarlegur hlutur,“ segir
Magnús í samtali við Morgunblaðið.
Hann segir Bændasamtökin hafa
dregið taum bænda og í þessu máli
hafi þau gert það þrátt fyrir að laga-
bókstafurinn segði þeim að gera það
ekki.“
Magnús bendir á að bændur sem
ætla hér eftir að selja sjálfir
greiðslumark sitt verði að hafa sam-
ráð við meðeigendur sína. Þetta seg-
ir hann hafa komið æ betur í ljós
þegar t.d. fjölskylda hefur átt jörð
saman sem einn nýtir og býr áfram á
jörðinni. Systkin sem flutt hafi af
jörð eigi áfram hlut sinn og erfðarétt
og þar með hlut í greiðslumarki.
„Um þetta er fjöldi dæma úr fortíð
og nútíð um þessi mál. Þess eru
dæmi að menn selja kvótann fyrst og
selja síðan jörðina. Þá er jörðin án
búmarks en nú verða menn að átta
sig á því að menn geta ekki leikið sér
með þessa hluti lengur.“
Othar Örn Petersen, lögmaður
ábúenda, vildi ekki tjá sig um málið.
FRAMKVÆMDASTJÓRI Bænda-
samtaka Íslands segir að sú vinnu-
regla gildi nú hjá samtökunum að
sala á greiðslumarki sé ekki staðfest
nema fyrir liggi samþykki allra eig-
enda viðkomandi jarðar. Hæstirétt-
ur dæmdi fyrr í mánuðinum í máli
um bætur vegna sölu á greiðslu-
marki sem tilheyrði Geitaskarði í
Langadal, Austur-Húnavatnssýslu,
sem fór fram án þess að allir eig-
endur jarðarinnar hefðu samþykkt.
Var ábúendum jarðarinnar, sem
eiga þrjá fjórðu hennar, og Bænda-
samtökunum gert að greiða sameig-
inlega tveimur eigendum að hluta
jarðarinnar tæplega 700 þúsund
krónur. Er það 8,33% hlutur and-
virðis greiðslumarkssölunnar sem
er í réttu hlutfalli við eignarhlut
þeirra í jörðinni.
Ábúendur á Geitaskarði eiga sem
fyrr segir þrjá fjórðu hluta jarðar-
innar en sex bræður fjórðung henn-
ar. Þeir seldu árið 1997 greiðslu-
mark jarðarinnar án vitneskju
tveggja bræðranna og mótmæltu
þeir sölunni við Bændasamtökin.
Töldu þeir þörf á samþykki allra
þinglýstra eigenda fyrir slíkri sölu
enda væri greiðslumark bundið við
lögbýli og þar með ættu allir eig-
endur jarðarinnar hlut í því en ekki
aðeins ábúendur. Greiðslumarkið
var selt þrátt fyrir mótmæli bræðr-
anna. Þeir kærðu ákvörðunina til úr-
skurðarnefndar greiðslumarks sem
synjaði kröfu þeirra og hófu þeir þá
mál fyrir héraðsdómi.
Héraðsdómur féllst í fyrravor á
bótakröfu bræðranna gagnvart ábú-
endunum en Bændasamtökin voru
sýknuð. Hæstiréttur staðfesti
ákvörðun héraðsdóms varðandi fjár-
hæð skaðabóta en dæmdi ábúendur
og Bændasamtökin sameiginlega til
greiðslu bóta.
Í dómi Hæstaréttar er rakið
hvernig löggjafinn hefur um árabil
haft afskipti af stjórnun, fram-
leiðslu, sölu og vinnslu landbúnaðar-
ins í þeim tilgangi að auka hagnýt-
ingu markaða innanlands og utan
fyrir landbúnaðarvörur. Var svo-
nefnt búmark skilgreint sem tala
ærgildisafurða sem fundin væri fyrir
hvern framleiðanda og höfð til við-
miðunar þegar ákveða þyrfti mis-
munandi verð fyrir búvöru til fram-
leiðenda vegna
framleiðslustjórnunar. Var búmarki
ekki úthlutað sem framleiðslurétti
heldur var það eingöngu viðmiðun-
Ný vinnuregla hjá Bændasamtökunum í kjölfar dóms um sölu á greiðslumarki
Sala ekki staðfest nema með
samþykki allra eigenda
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Buena
Vista Soc-
ial Club á
Íslandi
TÓNLEIKAR kúbverska lista-
fólksins í Buena Vista Social
Club verða í Laugardalshöll 30.
apríl nk. Með í för eru Ibrahim
Ferrer, Ruben Gonzalez og
Omara Portuondo. Einungis er
um að ræða eina tónleika.
Aðgöngumiðasala hefst í
verslunum Japis á Laugavegi
og Kringlunni nk. mánudag, 26.
mars, kl. 10. Eingöngu verður
selt í sæti á tónleikana og er
miðafyrirkomulag og verð eft-
irfarandi: Í stúku 4.900 kr.,
númeruð sæti, í sal 4.900 kr.,
númeruð sæti, og á bekkjum
4.500 kr., frjálst sætaval. Ekki
verður tekið á móti pöntunum í
gegnum síma.
Koma Buena Vista Social
Club til Íslands er í samstarfi
Tals, Japis og Iceland Air-
waves.
Héraðsdóm-
ur hafnar
frávísunar-
kröfu
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
hafnaði í gær kröfu úrskurðarnefnd-
ar lögmanna og Jóns Steinars Gunn-
laugssonar hrl. um að máli konu sem
sakaði föður sinn um kynferðisbrot
yrði vísað frá dómi.
Konan er nú rúmlega tvítug en
Hæstiréttur sýknaði föður hennar af
ákærunni í lok árs 1999. Dómurinn
var umdeildur og urðu talverðar
deilur vegna hans. Hæstarétti barst
m.a. fjöldi tölvupóstsendinga þar
sem dómnum var mótmælt.
Konan hefur nú höfðað einkamál á
hendur Jóni Steinar Gunnlaugssyni
þar sem hún telur hann hafa brotið
góða lögmannshætti með ummælum
sem hann viðhafði í fjölmiðlum í kjöl-
far dómsins. Um það er m.a. deilt
hvort Jón Steinar hafi brotið trúnað
sem hvílir á verjanda í lokuðu þing-
haldi.
Þá stefnir hún úrskurðarnefnd
lögmanna þar sem hún unir ekki nið-
urstöðu nefndarinnar varðandi þetta
mál, en samkv. úrskurði nefndarinn-
ar braut Jón Steinar ekki gegn lög-
mannalögum.
Auður Þorbergsdóttir héraðsdóm-
ari kvað upp dóminn.
MEÐ F1-Rauðum, samskiptakerf-
inu sem tekið var í notkun í fyrradag
eru öll lögregluembætti, slökkvilið
og aðrir sem starfa að öryggis- og
björgunarmálum á SV-horni lands-
ins tengdir saman.
Í kerfinu er einnig svokölluð fer-
ilvöktun sem felst í því að hægt er að
fylgjast með staðsetningu allra
þeirra sem tengjast kerfinu.
„Meginkosturinn er sá að bæði við
á lögreglustöðinni og hjá Fjarskipta-
miðstöð lögreglu getum séð hvar
lögreglubílarnir eru hverju sinni og
á hvaða leið þeir eru. Þegar útkall
berst er kallað á þann bíl sem er
næstur vettvangnum,“ segir Geir
Jón Þórisson, yfirlögregluþjónn í
Reykjavík. Með ferilvöktunar-
kerfinu sést líka á hvaða hraða lög-
reglubíllinn er og hvort hann er með
forgangsljós.
Hægt að tengja saman
hópa á vettvangi
F1-Rauður byggir á Tetra-kerfinu
sem tekið var í notkun í júní á síð-
asta ári. F1-rauður er tengdur við
Tetra kerfi Línu.nets og nær enn
sem komið er aðeins til SV-hornsins.
Stefnt er að stækkun kerfisins og
mun lögreglan á Selfossi brátt tengj-
ast því. Samkvæmt upplýsingum frá
Línu.neti er gert ráð fyrir því að
kerfið verði komið í notkun á lands-
vísu árið 2002.
Tetra-tækin er hægt að nota sem
talstöð og síma. Í þeim er GPS-send-
ir sem sendir boð um hvar tækið er
statt. Á korti í stjórnstöð kerfisins í
Skógarhlíð 14 er því hægt að fylgjast
með ferðum lögreglu- og neyðarbíla
og beina þeim greiðustu leið, for-
gangsraða verkefnum og stýra hóp-
um á vettvangi. Þá er einnig hægt að
tengja saman hópa frá lögreglu,
björgunarsveitum og almannavörn-
um þannig að þeir sem eru á vett-
vangi geti átt auðveld samskipti.
Styttir viðbragðstíma
Þórhallur Ólafsson, framkvæmda-
stjóri Neyðarlínunnar segir kerfið
bjóða upp á fjölmarga möguleika til
viðbótar. Þessi kostur Tetra-kerfis-
ins hafi þegar skilað verulegum ár-
angri. Viðbragðstími lögreglu og
neyðaraðila hafi styst til muna og
þannig verði fleiri mannslífum
bjargað.
Hrólfur Jónsson, slökkviliðsstjóri
Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins,
segir öryggi kerfisins mjög mikið.
Það sé ólíkt t.a.m. GSM-kerfum að
því leyti að það dettur ekki út þó að
móðurtölva kerfisins bili. Nái stöðv-
arnar einhverjum endurvarpa er
hægt að halda samskiptum áfram.
Þá séu tækin skráð með forgang
sem veldur því að sé mikið álag á
kerfinu eru alltaf lausar rásir fyrir
þá sem skráðir eru með mikinn for-
gang.
Slökkvilið höfuðborgarsvæðisins,
Fjarskiptamiðstöð lögreglu, Neyð-
arlínan, Securitas og Lína.net, sem
hefur séð um uppbygginu Tetra-
kerfisins á SV-horninu, hafa öll að-
setur í slökkvistöðinni við Skógar-
hlíð. Fram kom í máli Helga Hjörv-
ars, forseta borgarstjórnar
Reykjavíkur, að stefnt er að því að
almannavarnir á höfuðborgarsvæð-
inu flytjist þangað líka og jafnvel
enn fleiri aðilar sem koma að örygg-
is- og björgunarmálum.
F1-Rauður samskiptakerfið auðveld-
ar skipulag björgunaraðgerða
Ferðir lögreglu- og
neyðarbíla sjást á
korti í stjórnstöð
Á korti í stjórnstöð má sjá staðsetningu lögreglu- og neyðarbíla.
Mynd/Hnit hf.