Morgunblaðið - 24.03.2001, Blaðsíða 27

VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 27
FLESTIR stjórnend-
ur fyrirtækja eru
sannfærðir um að
starfsfók þeirra og sú
þekking sem það býr
yfir sé verðmætasta
eign fyrirtækisins og
grunnur að velgengni
þess í framtíðinni.
Þetta á ekki hvað síst
um þau fyrirtæki sem
eru að hasla sér völl í
atvinnugreinum sem
tilheyra „nýja hag-
kerfinu“. Þar eru ekki
stórar fjárfestingar í
vélum og tækjum,
heldur í starfsþjálfun
og endurmenntun alls
konar, enda vita menn að afkoma
fyrirtækjanna er háð því hversu
vel tekst til að koma þekkingu
starfsmanna í það form að hægt sé
að selja hana sem vöru á markaði.
Engu að síður erum við enn að not-
ast við 500 ára gamlar aðferðir við
að setja fram ársreikninga fyrir-
tækja, þar sem mannauðurinn
kemur ýmist fram sem gjöld eða
skuldir og verðmæti sem liggja í
þekkingu sjást hvergi.
Á seinni hluta áttunda áratug-
arins var hlutfall markaðsvirðis og
bókfærðs verð um það bil einn á
móti einum. Nú eru fyrirtæki
keypt og seld að meðaltali á sex-
földu margfeldi bókfærðs verðs,
sem segir okkur að stærsti hluti
verðmæta fyrirtækja er óskráður
og þá væntanlega óþekktur. Þetta
hefur reyndar verið vitað nokkuð
lengi og formúla sem hefur verið
kölluð „Tobin’s q“ (markaðsvirði =
q* bókfært virði) á að sýna þessa
óþekktu stærð, sem er mismunur-
inn á markaðsvirði og bókfærðu
verði fyrirtækja. Menn hafa hins
vegar ekki treyst sér til þess að
skýra þessa stærð öðruvísi en sem
viðskiptavild ellegar væntingar
fjárfesta til frammistöðu fyrir-
tækja í framtíðinni. Eitthvað sem
ómögulegt er að mæla eða festa
hendur á, líkt og þegar barn fálmar
eftir vatni sem rennur úr krana.
Það er ekki fyrr en barnið fær tæki
– ílát – til þess að fanga vatnið að
það er hægt að gera sér grein fyrir
umfangi þess.
Þekkingarverðmæti eru ekki
ósvipuð vatni sem rennur úr krana,
við höfum vitað af þeim en ekki
getað fest hendur á þeim, hvað þá
mælt þau – til þess vantaði okkur
tækin. Upp úr miðjum níunda ára-
tugnum fóru menn að reyna í fullri
alvöru að skilgreina og flokka
þekkingarverðmæti og reyna að
setja á þau mælikvarða. Leif Ed-
vinsson var fyrstur manna til að
setja saman ársreikning um þekk-
ingu fyrir sænska fyrirtækið
Skandia. Hann skilgreinir stærðina
q í formúlu Tobins sem peninga-
virði þekkingarverðmæta fyrir-
tækja. Til einföldunar má segja að
þekkingarverðmæti byggist á
þrennu: starfsfólki, viðskiptavinum
og þeim kerfum sem unnið er eftir
í fyrirtækjum.
Gott dæmi um fyrirtæki sem
byggir starfsemi sína á þekking-
arverðmætum er Microsoft-hug-
búnaðarfyrirtækið,
sem í stuttu máli á
þekkingarverðmæti í:
 Þekkingu og
færni
forritara sinna
 Forritunum sem
þeir skrifa
 Einkaleyfum sem
vernda forritin og
gera markaðssetn
ingu þeirra mögu
lega
 Markaðshlutdeild
hugbúnaðarins.
Allt eru þetta verð-
mæti sem leiða til þess
að hlutabréf fyrirtæk-
isins eru keypt og seld
á 20–50 sinnum bókfærðu verð-
mæti þess. Það gefur augaleið að
þegar hugsun okkar nær að aðlag-
ast nýja hagkerfinu og við náum að
festa hendur á því sem við höfum
talið óáþreifanlegt hingað til munu
viðfangsefni stjórnenda snúast um
að þroska, þróa og nota þekk-
inguna til að búa til enn verðmæt-
ari afurðir. Á því byggist framtíð-
arafkoma fyrirtækjanna. Að sama
skapi er skráning á þekkingarverð-
mætum nauðsynleg til þess að fjár-
festar geri sér grein fyrir því hvar
raunveruleg verðmæti fyrirtækj-
anna liggja og hvernig fyrirtækin
hlúa að þeim. Eins og staðan er nú
sjáum við hvorki tangur né tetur af
þekkingarverðmætum í ársreikn-
ingum fyrirtækja. Við getum hins
vegar fengið upplýsingar um verð-
mæti bifreiðaflota þeirra! Ný hugs-
un krefst þess að við sækjum okk-
ur nýja þekkingu og tileinkum
okkur nýjar aðferðir. Einn helsti
frumkvöðull á þessu sviði, Leif Ed-
vinsson, mun halda erindi um
þekkingarverðmæti á ráðstefnu
sem Gæðastjórnunarfélag Íslands
heldur miðvikudaginn 28. mars nk.
Leif Edvinsson hefur verið kall-
aður maðurinn á bak við hugtakið
þekkingarverðmæti. Hann hefur
hlotið fjölda viðurkenninga fyrir
frumkvöðlastarf sitt á þessu sviði,
m.a. verðlaun frá American Prod-
uctivity and Quality Center og
Business Intelligence og verðlaun-
in „Brain of the Year“ árið 1998.
Leif er eftirsóttur fyrirlesari um
allan heim. Kenningar Leifs þykja
sameina frumlega hugsun og hag-
nýta þætti í rekstri fyrirtækja.
Hann er sérstaklega vel þekktur
fyrir að vera fremstur í að færa
þekkingarstjórnun í nothæfan og
sjáanlegan búning með því að
greina og mæla þekkingarverð-
mæti í fyrirtækjum og vera þannig
frumkvöðull þróunar þessa nýja
sviðs innan stjórnunar.
Það er mikill fengur að fá þenn-
an frumkvöðul nýrrar hugsunar til
landsins og vonandi verður afleið-
ingin sú að þekkingarverðmæti
verði sjálfsögð stærð í ársreikn-
ingum íslenskra fyrirtækja þannig
að stjórnendur og fjárfestar geti
séð svart á hvítu að það er í raun
fólkið og þekkingin sem verðmætin
liggja í.
Ný hugsun – þekk-
ingarverðmæti
Brynhildur
Bergþórsdóttir
Við lifum á tíma upplýsingabyltingarinnar,
skrifar Brynhildur Bergþórsdóttir. Hraði
og stöðugar breytingar í umhverfinu reyna
á hæfni okkar til að tileinka okkur nýja
hugsun og læra að nota ný tæki.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Gæðastjórnunarfélags Íslands.