Morgunblaðið - 24.03.2001, Blaðsíða 61

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 61
AFTUR hlýt ég að andmæla
grein eftir Björn Loftsson, „Mý-
vatn ennþá“, sem birtist hér 27.
febrúar og er svar við fyrri grein
minni frá 30. janúar. Höfundur tel-
ur í upphafi máls síns, að ég hafi
ekki rennt nógu styrkum stoðum
undir andmæli mín. Eftir þá full-
yrðingu hamrar hann enn á sömu
klisjunum sem fylgjendur Kísiliðj-
unnar hafa tuggið upp endalaust
frá upphafi – og lætur mótrök öll
sem vind um eyrun þjóta. Mesta
áherslu leggur hann á, að ekkert
sé hægt að sanna á Kísiliðjuna um
slæm áhrif á lífríkið, þó að tjónið
blasi við hverjum þeim sem til
þekkir og sjá vill. Nú er hörfað í
það vígi, að Ytri-Flói sé svo ein-
angraður frá þeim syðri, að rask í
þeim ytri geti ekki haft áhrif suður
um Teigasund. Lélegri staðþekk-
ingu lýsir þetta. Þá er haft eftir
oddvita Skútustaðahrepps, úr við-
tali við Morgunblaðið sl. sumar, að
lífríkið hafi staðið með miklum
blóma, mikið verið um fugl og – að
helmingur af þeim silungi sem
veiddist í vatninu hafi komið úr
Ytri-Flóa í sumar. Bændur við
Ytri-Flóa sóttu allir í Syðri-Flóa
með net sín, enda þótt veiðin þar
væri mjög léleg. Varla hefðu þeir
gert það ef von um allt að helmingi
meiri afla væri í Ytri-Flóa. Einnig
er vitað að oddvitinn hafði engan
samanburð á veiði milli svæða í
vatninu, þegar þetta viðtal var tek-
ið, skýrslur lágu engar fyrir og ég
hef kynnt mér sjálfur með við-
tölum við veiðibændur sunnan
vatns, að engra upplýsinga um
þetta var leitað hjá þeim á þessum
tíma.
Þá vitnar Björn í skýrslu fiski-
fræðinganna Jóns Kristjánssonar
og Tuma Tómassonar, sem nefnist
Gróðurathuganir í Mývatni, og er
unnin fyrir Kísiliðjuna í Mývatns-
sveit dagana 10.–12. ágúst í fyrra-
sumar. Þessi skýrsla segir fátt um
lífríkið almennt á dældu svæðun-
um í vatninu, þó hún nefni grósku-
mikinn mara- og nykrugróður á
vissum svæðum. Að draga þá
ályktun af henni, að „reynslan hafi
sýnt að lífríki vatnsins sé betra
þar sem Kísiliðjan hefur grafið“ er
vitanlega alveg út í hött. Til
áherslu er enn spurt: „Er þá ekki
ólkíklegt að þessar breytingar séu
Kísiliðjunni að kenna? Er ekki trú-
legt að önnur sé orsökin?“ Hvaða
orsök þá helst? spyr ég. Árið 1970
verður fyrst vart við miklar breyt-
ingar á lífríki Mývatns, þegar Kís-
iliðjan hefur starfað í tvö ár, og
hefjast þá rannsóknir á vatninu
sem standa enn og sýna fram á
hnignun lífríkisins. Eldri rann-
sóknir skortir að mestu, og því erf-
itt með samanburð á ýmsu, fyrir
og eftir að efnistakan hófst, en
veiðiskýrslur og fuglarannsóknir
tala sínu máli. Minna má á, að
sönnunarbyrðin um skaðleysi
starfseminnar hvílir á Kísiliðjunni,
samkvæmt viðtekinni venju um
allan heim í meðferð líkra mála.
Hvað viðvíkur silungsveiðinni, sem
endurspeglar ástand vatnsins á
hverjum tíma, þá gríp ég hér ofan
í niðurstöður úr skýrslu Guðna
Guðbergssonar fiskifræðings um
silungsveiði í Mývatni 1985–1998:
„Á árunum frá 1930–1970 var með-
alafli rúmlega 29 þúsund silungar
og nokkrar sveiflur voru í afla. Á
síðustu tíu árum er meðalaflinn
tæpir 15 þúsund silungar og virð-
ast sveiflurnar vera um stöðugt
minna meðaltal.“ Árið 1985 veið-
ast, samkvæmt sömu skýrslu,
16.125 bleikjur úr Mývatni, árið
1998 veiðast samtals 4.297 – fjögur
þúsund, tvö hundruð
nítíu og sjö – bleikjur.
Veiðiskýrslur fyrir ár-
ið 2000 eru ekki
komnar fram, en öll-
um Mývetningum,
sem ég hef talað við,
ber saman um að ann-
að eins eymdarár sé
óþekkt í allri veiði-
sögu Mývatns frá því
skýrslur voru fyrst
skráðar árið 1900. Ef
framanritað lýsir ekki
hrikalegum umhverf-
isspjöllum, þá veit ég
ekki hvað orðið merk-
ir. Nú, þegar ger-
breyttar aðstæður
virðast vera í sjónmáli hvað Kís-
iliðjuna varðar og líkur eru á að
hún verði lögð niður innan tíðar,
þótt vissir aðilar rói
að því öllum árum að
lengja lífdaga hennar,
er það ekki einasta
ábyrgðarlaus glæfra-
mennska að leyfa efn-
istöku á fyrirhuguðu
svæði, heldur má það
einnig kallast óverj-
andi afglapaháttur og
skammsýni, þar sem
kísilgúrinn er ekki
talinn með heppileg-
ustu hráefnum handa
fyrirhugaðri kísil-
duftsverksmiðju. Um-
ræddur efnistökustað-
ur liggur að því svæði
í vatninu sem best
hefur staðið sig, hvað lífríkið varð-
ar, til þessa. Þetta svæði er t.d.
alltaf fyrst til að rétta við eftir nið-
ursveiflurnar. Og ef nú á að grafa
þarna allt niður á 6 m dýpi eins og
umhverfisráðherra „lét sér sæma“
að leyfa, mun allt lauslegt af
nefndu svæði sópast ofan í
skurðina og tortímast þar, vegna
þess að dýpið er of mikið fyrir
flestar þær lífverur sem mestu
máli skipta fyrir fugl og silung.
Eftir að hafa tínt til framan-
greindar staðreyndir, vona ég að
„allir sannsýnir menn“ geti verið
mér sammála um að ef svo illa fer
að dæling verði hafin á oftnefndu
svæði, þá er það ekki heilbrigð
skynsemi sem þar kemur til með
að ráða för, heldur eitthvað annað.
Meira um
Mývatn
Ásmundur
Geirsson
Náttúruvernd
Eftir að hafa tínt til
staðreyndir, segir
Ásmundur Geirsson,
vona ég að „allir sann-
sýnir menn“ geti verið
mér sammála.
Höfundur er öryggisvörður
í Hafnarfirði.