Morgunblaðið - 24.03.2001, Qupperneq 32

ERLENT
32 LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FÉLAG UM VIÐSKIPTASÉRLEYFI
(franchising)
9:00 Setning
Reynir Kristinsson, framkvæmdastjóri PricewaterhouseCoopers
9:05 Farið yfir aðdraganda að stofnun félagsins og tilgang þess,
Sigurður Jónsson framkvæmdastjóri SVÞ - Samtaka verslunar
og þjónustu
9:20 Hvers vegna Félag um viðskiptasérleyfi?
Karin Ericsson, framkvæmdastjóri Svenska Franchiseföreningen
10:00 Tillaga borin upp um stofnun félagsins
- Samþykktir félagsins ræddar og bornar undir atkvæði
- Kosning stjórnar
- Önnur mál
Emil B. Karlsson, SVÞ - Samtök verslunar og þjónustu
Tilgangur félagsins
er m.a. að auð-
velda stofnun
fyrirtækja með við-
skiptasérleyfi og
standa vörð um
hagsmuni aðildar-
fyrirtækja.
Drög að samþykkt-
um félagsins má
finna á heimasíðu
SVÞ - Samtaka
verslunar og þjón-
ustu, www.svth.is
STOFNFUNDUR
Þriðjudaginn 27. mars 2001 kl. 9:00 hefst stofnfundur félags um
viðskiptasérleyfi á 14. hæð í Húsi verslunarinnar.
ER það svona sem stríðið hefst? Með
litlum hópi skæruliða, sem nær að
skapa usla og skelfingu hjá stjórn-
völdum sem svo aftur bregðast við af
mikilli hörku? Samúð almennings
með skæruliðum annars vegar, og
lögreglu hins vegar eykst, sannleik-
anum er hagrætt þegar hann er of
óþægilegur til að horfast í augu við.
Orð eins og þjóðernishreinsanir
skjóta upp kollinum og líkurnar á því
að þjóðirnar tvær sem byggja þetta
litla land, Makedóníu, geti búið sam-
an í friði virðast minnka frá degi til
dags.
Það er einkennilega hljótt í Tet-
ovo. Þrátt fyrir að allnokkrir séu á
ferð í morgunsárið, heyrist aðallega
fuglasöngur – og sprengjudrunur
með óreglulegu millibili. Verslanir
eru opnar en óvenju lítið er að gera.
Menn ræða atburði gærdagsins og
næturinnar; mennina tvo sem voru
skotnir við lögreglueftirlit og frétt af
því að árás hafi verið gerð á þorp fyr-
ir ofan Tetovo í skjóli nætur. Það er
spenna í loftinu, enn er skotið í ná-
grenni borgarinnar og það á að jarða
tvímenningana. Enginn veit hvar eða
hvenær.
Lögreglan hvarvetna
Þessi föstudagur í Tetovo minnir
um óhugnanlega margt á Kosovo.
Tetovo er skipt borg, um níu af
hverjum íbúum borgarinnar eru Al-
banar, afgangurinn Makedónar sem
búa í hverfinu efst í borginni, því er
liggur uppi í hlíð þar sem albanskir
skæruliðar hafa aðsetur. Það er eng-
inn samgangur á milli þessa og ann-
arra hverfa borgarinnar. Lögregla er
hvarvetna á götum úti; í hverfum Al-
bana sitja lögreglumennirnir einir og
eru varir um sig, í slavneska hverfinu
halda íbúarnir þeim félagsskap, færa
þeim kaffi að drekka og eiga við þá
viðskipti.
Mikill fjöldi fréttamanna hefur
komið sér fyrir í borginni og eftir því
sem líður á morguninn fjölgar enn í
liðinu. Sumir vilja halda upp í fjalls-
hlíðarnar en eru reknir jafnóðum
niður aftur, lögreglan hefur lokað öll-
um vegum af. Vilji menn fara upp í
hlíðarnar verða þeir að laumast á
milli trjánna og eiga á hættu að verða
fyrir skotum úr annarri hvorri átt-
inni. Fréttir berast af því að á annað
hundrað manns hafi flúið sprengju-
árásir á fjallaþorp og komist til Kos-
ovo, margir séu særðir. Síðar kemur í
ljós að flóttamennirnir eru tíu, þrír
sárir.
Borgin er undir miklu eftirliti, lög-
regla og brynvarðar bifreiðar við alla
vegi inn og út úr henni og íbúar ná-
grannaþorpanna þora sig hvergi að
hreyfa; þeim hefur verið sagt að vera
ekki á ferð nema brýna nauðsyn beri
til, segir einn þeirra, enskukennari
við háskólann í Tetovo. Hann fer ekki
frekar til vinnu en aðrir í þorpinu,
þorir ekki að ferðast, nú og svo hefur
háskólanum, rétt eins og flestum
menntastofnunum verið lokað. Ekki
einu sinni rektorinn, prófessor dr.
Fadil Sulemani, mætir til vinnu, seg-
ir það of hættulegt þar sem ítrekað
hafi verið skotið á bygginguna. Hann
fer ekki í launkofa með skoðanir sín-
ar, segir falskt lýðræði í Makedóníu.
Engar albanskar stofnanir njóti rík-
isstyrks, hvorki háskólinn, sem var
stofnaður fyrir sjö árum né aðrar.
Það eina sem stjórnvöld vilji Albön-
um sé að fá skattpeninga þeirra. Dr.
Sulemani segir Albana í Makedóníu
aðeins vilja jafnrétti og lýðræði,
dreifingu valds eftir áratug síaukinn-
ar miðstýringar. „Við höfum verið
kúgaðir, sakaðir um að vera þjóðern-
issinnar og nú ofan á allt saman
hryðjuverkamenn“, segir hann.
Rektorinn er heldur ekki sáttur við
tilraunir vestrænna ríkja til að setja
upp nýja háskóladeild í Tetovo,
nokkuð sem hann segir til marks um
að þau telji háskólann of þjóðernis-
sinnaðan.
Sulemani er bitur í garð albönsku
stjórnmálamannanna sem gengu inn
í stjórnina. „Þeir ná engu fram. Þeir
eru samábyrgir fyrir því sem er að
gerast.“ Prófessorinn segist sjálfur
ekki vera flokkspólitískur en honum
hitnar í hamsi þegar hann ræðir um
varaforsætisráðherrann Arben
Xhaferi og aðra Albana í ríkisstjór-
inni. „Mesta vandamálið eru albansk-
ir samverkamenn stjórnvalda. Xha-
feri lýgur, svíkur og ráðskast með
Albana til að halda stöðu sinni,“ segir
Suleimani og klykkir út með því að
saka makedónsk stjórnvöld um að
standa fyrir þjóðernishreinsunum.
Píslarvottar
Það er farið að nálgast hádegi og
fjöldi fólks hefur safnast saman við
líkhús borgarinnar þar sem fullyrt er
að líkin verði afhent á hverri stundu.
Klukkustundir líða en að endingu
rennir skærgræn, lengd Lada frá lík-
húsinu. Inn um afturgluggann sést í
græna trékistu, í lit islams. Hópurinn
fylgir eftir til garðsins, þar sem kist-
an er borin inn í hús og líkið þvegið
að hætti múslima, áður en því er
komið fyrir í kistunni að nýju. Hitt
líkið er fært yfir í grafreitinn og ekki
líður á löngu þar til mikill fjöldi karl-
manna hefur safnast þar fyrir.
Menn eru reiðir og bitrir. Samsær-
iskenningarnar hafa öðlast nýtt líf yf-
ir nóttina. Feðgarnir sem daginn áð-
ur sáust draga handsprengjur upp úr
úlpuvasanum eru orðnir að píslar-
vottum, þrátt fyrir að sjónvarpsupp-
tökur séu til af atburðinum. Albönsk
dagblöð fullyrða að handsprengjan
hafi í raun verið farsími en auk þess
lifir sú saga góðu lífi að lögreglan hafi
komið þeim fyrir í bílnum.
Erlendir blaðamenn reyna árang-
urslaust að sannfæra viðmælendur
sína um að mennirnir hafi greinilega
sést draga handsprengju upp úr vas-
anum. Á það er ekki hlustað, æ fleiri
hópast í kringum blaðamennina og
setningin: Við erum ekki hryðju-
verkamenn, þeir eru búnir að gera
okkur að hryðjuverkamönnum, er
endurtekin í sífellu á bjagaðri þýsku.
Þjóðunum att saman
„Hvers vegna skjóta þeir á okk-
ur?“ spyr ungur maður sem túlkar
fyrir þýska hermenn í nágrenni
borgarinnar. Hann heitir Limani Sa-
dat, tæplega þrítugur, og kveðst hafa
unnið með feðgunum sem bera á til
grafar. Þeir hafi báðir verið leigubíl-
stjórar, friðelskandi menn sem hefðu
aldrei látið sér detta í hug að vera
með vopn í bílnum. Sadat segir
stjórnvöld standa að baki átökunum
nú, sakar þau um að etja saman Alb-
önum og Makedónum.
„Vandamálið er ekki á milli þjóð-
anna, við sitjum saman á kaffihúsum
og ræðum málin.“ Sadat segist ekki
skilja hvers vegna átökin hafi brotist
út nú, kveðst hafa samúð með skæru-
liðunum en ekki vilja berjast með
þeim. Nema svo fari að hann telji
konu sína og börn í hættu. Kennar-
inn Ekrem Aliti tekur dýpra í árinni
en Sadat; segir átökin í Tetovo inn-
flutt frá höfuðborginni Skopje til að
skapa ringulreið. En Albanar í Tet-
ovo séu vissulega reiðir, enda hafi
þeir tapað réttindum sínum jafnt og
þétt frá því gamla Júgóslavía leið
undir lok. Það sé engin von fyrir ungt
fólk, það eigi í erfiðleikum með að fá
menntun og vinnu, og fyllist örvænt-
ingu.
„Þeir vilja reka okkur úr landi,
vilja losna við okkur til Kosovo og
Albaníu,“ segir þriðja röddin í sí-
stækkandi hópnum. Fikret Aliu segir
Makedóníumenn hafa lært af Kos-
ovo, þeir viti hvernig hefja eigi stríð.
„Óbreyttir borgarar falla nú. Við
gerum ekki svona, hvenær hafa Alb-
anar drepið konur og börn?“ spyr
hann.
Hundruð manna, allt karlmenn,
eru komin til að fylgja feðgunum,
Razim Koraci og Ramadush Koraci,
til grafar. Konur og börn, þar með
talin nánasta fjölskylda, eru ekki við-
stödd, heldur bíða við hlið grafreits-
ins að albönskum sið. Trúarleiðtogi
Albana í borginni syngur yfir þeim
áður en líkin eru tekin úr kistunum
og jörðuð. Ólíkt því sem gerist í Kos-
ovo er albanski fáninn hvergi sjáan-
legur, rétt eins og til að leggja
áherslu á að vopnuð uppreisn í hlíð-
unum fyrir ofan borgina sé ekki verk
manna frá Albaníu eða Kosovo. At-
höfnin stendur stutt. Meðan á henni
stendur hefur makedónski herinn
stöðvað sprengjuárásir sínar á þorp-
in uppi í fjallshlíðinni. Útförinni er
hins vegar ekki fyrr lokið en þær
hefjast að nýju.
Hinum megin í borginni, uppi í
fjallshlíðinni, hverfi makedónskra
íbúa borgarinnar, er spenna í lofti.
Fáir á ferli og um leið og útlendingar
sjást á götu eru þeir umkringdir
þungvopnuðum lögreglumönnum
sem segja skæruliða hafa skotið öðru
hverju niður úr hlíðunum. Aðkomu-
fólk er ekki sérlega velkomið. Engar
myndir má taka og þeir fáu sem eiga
leið hjá, vilja ekkert segja. Lögregl-
an leyfir gestunum að endingu að
ganga um en fyrsta skrefið hefur
vart verið stigið er öskureiður maður
kemur hlaupandi og skipar öllum á
brott. „Æ leyfðu þeim þetta, þau eru
bara smá-skrýtin,“ segir lögreglan
en allt kemur fyrir ekki. Gestirnir
eru óvelkomnir. Íbúarnir eru hrædd-
ir og óöruggir, tugir þeirra hafa yf-
irgefið hús sín af ótta við árásir
skæruliða ofan úr hlíðinni. Þeir telja
sig ekkert eiga vantalað við útlend-
inga, stendur nokk á sama hvort
þeirra hlið á málinu birtist utan
Makedóníu.
Óreglulegar drunurnar heyrast
enn, það rýkur úr einhverju uppi í
fjallshlíðinni. Og það horfir ekkert
sérlega friðvænlega í Tetovo.
„VIÐ ERUM EKKI
HRYÐJUVERKAMENN“
Þrátt fyrir að allt hafi
verið með kyrrum kjör-
um í Tetovo í Makedón-
íu í gær virðast íbúarnir
ekki telja að friðvæn-
legir tímar fari í hönd.
Sprengjugnýrinn hefur
ekki þagnað og skilin á
milli þjóðanna virðast
skerpast dag frá degi.
Urður Gunnarsdóttir
og ljósmyndarinn
Thomas Dworzak voru í
borginni.
Thomas Dworzak/Magnum Photos
Ekkja Razims Koracis syrgir eiginmann og son í Tetovo í gær. Konur og börn eru að jafnaði ekki viðstödd útfar-
ir heldur fylgjast með úr fjarlægð.
Thomas Dworzak/Magnum Photos
Razim Koraci, tæplega sextug-
ur, á líkbörunum. Vinir og ætt-
ingjar votta hinstu virðingu.
Jarðsett er eins fljótt og auðið
er, helst innan sólarhrings.