Morgunblaðið - 24.03.2001, Qupperneq 37

Associated Press
Muhammad Ali, fyrrverandi heimsmeistari í hnefaleikum, þjáist af
parkinsons-sjúkdómi. Hann hefur verið í fararbroddi parkinsons-sjúk-
linga í Bandaríkjunum og lagt sitt af mörkum til þess að miðla upplýs-
ingum um þennan sjúkdóm, sem þar leggst árlega á um 60.000 manns.
TILRAUNAMEÐFERÐ við parkin-
sons-veiki, sem felst í því að bora göt
á höfuðkúpu sjúklinganna og setja
heilafrumur úr eyddum fóstrum í
heila þeirra, veitir ekki lækningu á
sjúkdómnum, samkvæmt niðurstöð-
um umdeildrar nýrrar rannsóknar.
Siðferðislegar spurningar hafa
vaknað í kjölfar rannsóknarinnar,
vegna þess að nokkrir sjúklingar
gengust undir gabbmeðferð til sam-
anburðar og fólst hún í því að ein-
ungis voru boraðar grunnar holur í
höfuð þeirra.
Ígræddu frumurnar virkuðu en
reyndust ekki koma til góða sjúkling-
um eldri en 60 ára. Yngri sjúklingar –
sem eru um það bil 40% af þeim
60.000 manns sem árlega greinast
með parkinsons-veiki í Bandaríkjun-
um – sýndu smávægilegar framfarir,
en einungis í eitt ár. Eftir það virtist
sem frumurnar væru farnar að virka
of vel og valda aukahreyfingum með
því að framleiða meira en líkaminn
gat notað af taugaboðefninu dópam-
íni.
Læknar við Columbia-háskóla og
Háskólann í Colorado í Bandaríkjun-
um gerðu rannsóknina og voru nið-
urstöðurnar birtar í New England
Journal of Medicine nýverið. Dr.
Curt R. Freed, sem stjórnaði rann-
sókninni, er byrjaður að athuga hvort
betri niðurstöður fáist með því að
setja frumurnar á aðra staði í heil-
anum.
Parkinsons-sjúkdómurinn stafar
af dauða heilafruma sem framleiða
dópamín en það er efni sem flytur
boð til taugafruma sem stjórna
hreyfingu. Einkenni sjúkdómsins er
skjálfti, stífni og jafnvægistap. Hægt
er að slá á sum einkennin tímabundið
með því að hjálpa heilanum við að
framleiða dópamín. En eftir fjögur til
átta ár fara lyfin sjálf að valda
skjálfta og hafa aðrar aukaverkanir
og hætta síðan alveg að hafa áhrif. Á
endanum hættir sjúklingurinn að
geta hreyft sig, talað eða kyngt.
Í rannsókninni var tilraunameð-
ferðin prófuð á 20 sjúklingum og voru
fjögur göt boruð á höfuðkúpu þeirra.
20 aðrir sjúklingar gengust undir
gabbmeðferð til samanburðar og var
ekki borað alveg í gegnum kúpuna á
þeim. Fjórtán þessara tuttugu geng-
ust síðar undir fulla aðgerð. Sumir
læknar halda því fram, að vegna sárs-
aukans og hættu á fylgikvillum sé
ósiðlegt að gera gabbaðgerðir, jafn-
vel þótt sjúklingarnir viti fyrir fram
að einungis séu helmingslíkur á að
þeir gangist undir meðferðina.
Aðrir benda á að gabbaðgerð sé
eina leiðin til að fá gildan samanburð
og geta reiknað með svonefndum lyf-
leysuáhrifum, þ.e. þegar sjúklingar
finna til bata einfaldlega vegna þess
að þeir vita að þeir eru að gangast
undir meðferð, jafnvel þótt þeim sé
gefið platlyf á borð við pillur úr hveiti
eða vatn í sprautu. Enginn sjúkling-
anna varð fyrir slæmum áhrifum af
völdum gabbaðgerðarinnar.
Tilraunir í Bandaríkjunum með frumuígræðslu við parkinsons-veiki
Smávægilegur árangur
AP.
TENGLAR
.....................................................
Læknadeild Háskólans í Colorado:
www.uchsc.edu
Parkinsons-stofnunin í Bandaríkj-
unum: www.parkinsonsinstitute.org
New England Journal of Medicine:
www.nejm.org.
ReutersVeldur varla ofnæmi.
KATTAVINIR geta andað léttar,
þökk sé nýrri rannsókn sem leitt
hefur í ljós að kettir eru ekki endi-
lega hættulegir þeim sem eru með
astma.
Bandarískir vísindamenn segja
að börn sem komast í snertingu
við kattaværu geti byggt upp
ónæmi fyrir henni sem ofnæm-
isvaldi án þess að eiga í erf-
iðleikum með öndun. Þessar nið-
urstöður, sem birtar eru í
læknaritinu The Lancet ganga
þvert á þá viðteknu skoðun að
ekki megi hafa ketti á heimilum
þar sem astmaveik börn eru, segir
dr. Thomas Platts-Mills, yfirmað-
ur astma- og ofnæmisrannsókn-
arstofnunarinnar við Háskólann í
Virginíu í Bandaríkjunum.
Kettir eru ofnæmisrannsak-
endum ráðgáta. Þeir eru gíf-
urlegur ertingarvaldur, og frá
þeim koma 10 til 100 sinnum fleiri
ofnæmisvaldar en frá rykmaurum,
og væran af þeim er á sveimi í loft-
inu lengi og það eykur líkur á að
fólk komist í snertingu við hana.
Allmargar rannsóknir hafa sýnt
fram á að fólk sem heldur ketti er
oft síður næmt fyrir þeim og ólík-
legra til að fá astmaköst. Og þótt
um 30% barna í Bandaríkjunum
séu í mikilli hættu á að fá kattaof-
næmi er tilfellið að einungis um
10% þeirra fá slíkt ofnæmi. Það er
fyrst núna sem skýring er fundin á
þessu.
Þótt samskipti við kött séu vís-
bending um að astmi komi upp
reyndust börn sem komust í mikla
snertingu við rykmaura allt að
fjórum sinnum líklegri til að fá
öndunarerfiðleikatilfelli, að því er
vísindamennirnir komust að. Þar
að auki virtist sem þau börn, sem
komust hvað mest í snertingu við
ketti, væru síður næm fyrir dýr-
unum.
„Mörg þeirra barna sem eiga
heima þar sem er köttur hafa
myndað þol fyrir honum,“ segir
Platts-Mills. „Um er að ræða
ónæmisviðbrögð sem eru eins og
ofnæmi en eru tempruð. Þau valda
ekki sjúkdómnum sjálfum, heldur
því (ónæmisviðbragði) sem liggur
að baki honum.“
Börnum
með astma
óhætt hjá
köttum
The New York Times Syndicate.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2001 37
Dregur
asprín úr
hættu á
krabba?
New York. Reuters.
MEÐ því að taka asprín ann-
an hvern dag gætu konur
dregið úr hættunni á að þær
fái krabbamein í eggjastokka,
samkvæmt niðurstöðum nýrr-
ar rannsóknar. Rannsakend-
urnir taka þó fram, að rétt sé
að taka niðurstöðunum með
fyrirvara.
(Asprín og skyld lyf inni-
halda virka efnið acetýtsali-
cýlsýru en það er m.a. að
finna í magnýl og öðrum lyfj-
um sem fáanleg eru á Íslandi).
Konur sem tóku asprín
þrisvar í viku í að minnsta
kosti hálft ár reyndust eiga
síður á hættu á að fá algeng-
ustu tegund eggjastokks-
krabba en þær konur sem
ekki tóku lyfið, að sögn dr.
Arslans Akhmedkhanovs við
læknadeild New York-há-
skóla.
Hann tók þó fram að rann-
sóknin hefði ákveðna ann-
marka, þ. á m. hversu fáar
konur tóku þátt í henni og að
ekki fengust nákvæmar upp-
lýsingar um hversu mikið
asprín þær tóku og hvers
vegna þær tóku það. Af þess-
um ástæðum, sagði Ak-
hmedkhanov, ættu konur ekki
að fara að taka asprín í ljósi
þessara niðurstaðna, til að
draga úr hættu á eggjastokks-
krabba. Þörf sé á víðtækari
rannsóknum.
Lítt þekktar orsakir
Erfitt er að meðhöndla
eggjastokkskrabba vegna
þess að hann greinist mjög
sjaldan á byrjunarstigi. Or-
sakir hans eru lítt þekktar en
oftast eru það konur sem
komnar eru yfir 65 ára aldur
sem fá hann. Í sumum til-
vikum kann arfgengi að skipta
máli. Konur sem þjást af þrá-
látum bólgum við mjaðmir –
til dæmis þær sem eru með
legslímuvillu eða mjaðm-
abólgu – eru í meiri hættu á
að fá sjúkdóminn, að sögn
Akhmedkhanovs.
Bólga er viðbrögð ónæm-
iskerfisins við meiðslum. Þeg-
ar bólga verður fylgja því
sársauki og hiti. Bólga gerir
meiddum vefjum auðveldara
um vik að jafna sig en getur
farið út í öfgar og valdið vefj-
askemmdum. Asprín og skyld
lyf, sem eru ekki steralyf en
eru bólgueyðandi (svonefnd
NSAID), hafa hemil á bólgum
með því að hindra framleiðslu
prostaglandíns sem líkaminn
losar í kjölfar meiðsla.
Rannsóknin fór fram með
þeim hætti, að athuguð voru
svör rúmlega 14 þúsund
kvenna er taka þátt í víðtækri
rannsókn New York-háskóla á
heilsufari kvenna. Sextíu og
átta konur með þekjukrabba í
eggjastokkum höfðu svarað
spurningum um asprínneyslu.
Voru þær bornar saman við
680 konur sem ekki voru með
krabbamein og höfðu einnig
svarað spurningum um
asprínneyslu.
Sífellt fleiri vísbendingar
eru að koma fram um að með
því að taka asprín reglulega
geti maður dregið úr hætt-
unni á að fá ristilkrabba.
Margir hjartasjúklingar taka
asprín daglega til að sporna
gegn hættunni á hjartaáfalli.
En aspríni og skyldum lyfjum
fylgir áhætta, þ. á m. á blæð-
andi sárum, einkum í maga og
görnum.