Morgunblaðið - 28.04.2001, Blaðsíða 48

MINNINGAR
48 LAUGARDAGUR 28. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Torfi Steinþórs-son fyrrverandi
skólastjóri að
Hrollaugsstöðum í
Suðursveit lést á
hjartadeild Land-
spítalans í Fossvogi
þriðjudaginn 17.
apríl síðastliðinn.
Torfi fæddist 1. apríl
1915 að Hala í Suð-
ursveit, eldra barn
hjónanna Steinþórs
Þórðarsonar, f. 10.6.
1892, d. 20.1. 1981,
og Steinunnar Guð-
mundsdóttur, f.
25.11. 1988, d. 14.5. 1981. Systir
Torfa er Anna Þóra 28.4. 1917 bú-
sett í Reykjavík. Torfi stundaði
nám í Héraðsskólanum á Laugar-
vatni 1935-37 og lauk námi frá
Kennaraskólanum 1942. Kennsla
varð hans ævistarf. Til að byrja
með stundaði hann farkennslu; í
Borgarhafnarhreppi í Suðursveit
1934-35, í Geithellnahreppi 1937-
39 og í Svarfaðardal 1942-45. Árið
1945 gerðist Torfi skólastjóri við
barnaskólann að Hrollaugsstöðum
í Suðursveit sem þá var nýstofn-
aður. Torfi kom ekki einsamall að
Hrollaugsstöðum því að í Svarfað-
ardal kynntist hann lífsförunaut
sínum Ingibjörgu Zophoníasdótt-
ur, f. 22.8 1923, frá Hóli, dóttur
Zophoníasar Jónssonar, f. 11.2.
1894, d. 29.9. 1991, og Súsönnu
Guðmundsdóttur, f. 6.2. 1884, d.
15.2. 1980. Torfi og Ingibjörg gift-
ust 24. október 1944 hjá Sigurði
Eggerts sýslumanni á Akureyri og
sitt líf og hélt tryggð við ætt sína
og uppruna. Torfi og Ingibjörg
eignuðust 10 börn og eru 9 þeirra
á lífi. Ættleggur þeirra er stór,
barnabörnin eru orðin 33 og
barnabarnabörnin 14. Torfhildur
Hólm Torfadóttir, f. 16.2. 1945,
bóndi að Gerði í Suðursveit, gift
Þorbergi Erni Bjarnasyni. Þau
eiga 6 börn og 10 barnabörn.
Steinþór Torfason, f. 29.2. 1948,
bóndi að Hala í Suðursveit, kvænt-
ur Ólöfu Önnu Guðmundsdóttur.
Þau eiga þrjú börn. Drengur f.
27.4. 1950, d. 28. 4. sama ár. 1.
október 1952 fæddust þeim hjón-
um tvíburarnir Fjölnir og Stein-
unn. Fjölnir Torfason er fiskeld-
isbóndi búsettur að Hala í
Suðursveit. Sambýliskona hans er
Þorbjörg Arnórsdóttir og eiga þau
fjóra syni. Steinunn Torfadóttir er
lestrarráðgjafi við KHÍ, á tvö börn
og gift Birni Magnússyni. Þau búa
í Kópavogi. Þórbergur, f. 12.3.
1954, veiðieftirlitsmaður búsettur
í Reykjavík. Hann hefur eignast
átta börn en eitt lést á unga aldri.
Barnabörn hans eru fjögur. Sam-
býliskona Þórbergs er Jónína Vil-
hjálmsdóttir. Zophonías Torfason,
f. 6.7. 1956, kennari á Höfn, kvænt-
ur Guðrúnu Ingólfsdóttur. Þau
eiga 4 börn. Súsanna Björk Torfa-
dóttir, f. 2.4.1960, ritstjóri og
tveggja barna móðir búsett á
Höfn. Hún er gift Ásmundi Þóri
Ólafssyni. Margrét Torfadóttir, f.
16.6. 1961, gæðaeftirlitsstarfsmað-
ur búsett í Reykjavík. Margrét á
einn son og sambýlismaður hennar
er Indriði Þorkelsson. Þórgunnur
Torfadóttir, f. 24.11. 1965, kennari
á Höfn gift Ásgrími Ingólfssyni.
Þau eiga þrjú börn.
Útför Torfa fer fram frá Kálfa-
fellsstaðarkirkju í Suðursveit í dag
og hefst athöfnin klukkan 14.
fluttu vorið eftir í Suð-
ursveit. Frá 1948 til
1966 bjuggu þau hjón
ásamt börnum sínum í
heimavistarskólanum
á Hrollaugsstöðum á
veturna en sumrum
og öðrum fríum eyddu
þau við bústörf með
foreldrum Torfa á
Hala. Árið 1966
fluttust þau hjón al-
farið að Hala en Torfi
var skólastjóri í
Hrollaugsstaðaskóla
til vors 1985 er hann
hætti fyrir aldurs sak-
ir. Torfi tók virkan þátt í félags-
störfum, ekki síst þeim er sneru að
ungu fólki. Hann var formaður
ungmennafélagsins Vísis í Suður-
sveit frá 1946-66. Stjórnarmaður í
ungmennasambandinu Úlfljóti frá
1939-60 lengst af sem ritari og for-
maður Úlfljóts 1967-76. Torfi var
formaður áfengisvarnarnefndar
Borgarhafnarhrepps í mörg ár og
í stjórn félags áfengisvarnar-
nefnda frá stofnun 1958-76. Safn-
aðarfulltrúi var hann í Kálfafells-
staðarsókn 1967-82 og hreppstjóri
Borgarhafnarhrepps og umboðs-
maður skattstjóra frá 1964-86.
Auk þessa var hann umboðsmaður
Brunabótafélags Íslands í tíu ár
frá 1976-86, umboðsmaður Dýra-
verndunarfélags Íslands í mörg ár,
stjórn Menningarsambands A.-
Skaft. frá stofnun 1962-69, í stjórn
Alþýðubandalagsfélags A.-Skaft. í
nokkur ár og fleira mætti telja.
Torfi átti lögheimili að Hala allt
Tengdafaðir minn, Torfi Steinþórs-
son, skólastjóri á Hala í Suðursveit,
lést þriðjudaginn 17. apríl, áttatíu og
sex ára að aldri. Þó að árin hafi verið
orðin mörg og löng lífsganga sé að
baki er erfitt að sætta sig við að hann
Torfi er ekki lengur á meðal okkar. Á
hugann leita minningar um samskipti
við mætan mann þar sem aldrei bar
skugga á, hvorki þar sem við störf-
uðum saman innan veggja skólans á
Hrollaugsstöðum í Suðursveit né
heima fyrir í dagsins önn. Ég kynnt-
ist Torfa fyrst þegar ég flutti að Hala
fyrir réttum 29 árum. Þá var margt
um manninn á heimili þeirra Torfa og
Ingibjargar. Við eldhúsborðið á Hala
voru þá gjarnan 15–18 manns á mat-
málstímum, hið gamla bændasam-
félag var þá enn við lýði. Það kom
fljótlega í ljós að hér var um einstakt
heimili að ræða þar sem sagðar voru
sögur frá gamalli tíð, börnin ólust upp
við söngl og barnagælur, draugasög-
ur voru enn í fullu gildi, stjórnmál
voru rædd af miklum hita yfir hádeg-
ismatnum, gamansögur af viðburðum
daganna voru krydd í tilveruna, veð-
urhræðsla var alþekkt tilfinning og
umræður um veður og nákvæmar
veðurathuganir tóku dágóðan tíma
dag hvern. Á þessu heimili hafði Torfi
alið nær allan sinn aldur. Sem lítill
strákur sá hann frönsku skúturnar
sigla undir fannhvítum seglum úti
fyrir ströndinni og beið spenntur eftir
að fá að taka þátt í ævintýrum lífsins.
Þegar ég fór að hlusta eftir frásögn-
um Torfa innan um skvaldur mann-
lífsins á Hala fór ekki á milli mála
hvað höfðu verið stórviðburðir í dag-
anna amstri. Þegar hann var tíu ára
gamall fékk hann að fara í alvörusil-
ungsveiði, hann fékk að fara í göngu í
Staðarfjall og þriðja hetjudáð þess
árs var að fá að fara á sjó. Alla tíð síð-
an var veiði og sjósókn, klettaferðir
og göngur, það sem áhugi hans beind-
ist mjög að. Með mikilli nákvæmni
gat hann sagt frá hverri einustu sjó-
ferð sem hann tók þátt í, hvaða mán-
aðardag var róið, hvaða ár, hvað
klukkan var þegar lagt var af stað,
hvernig veðrið var þann dag, hverjir
reru, hve mikið veiddist, hvernig sjó-
lag var, hve margir fiskar voru í hlut,
jafnvel hvað rætt var um borð. Þegar
Torfi sagði hæversklega frá birtist sú
frásagnargáfa og það stálminni sem
hann hafði fengið í vöggugjöf og er
landsþekkt í ritverkum og frásögum
Steinþórs föður hans og Þórbergs
Þórðarsonar föðurbróður. Eftir að
Suðursveitungar hættu að sækja sjó-
inn á opnum bátum beint frá fjörunni
leið aldrei sá dagur að Torfi liti ekki
til sjávar og kannaði hvort væri sjó-
veður. Veraldarhafið í suðrinu var
honum fram á síðasta dag lifandi ver-
öld stórra viðburða sem ástæða var til
að gefa gaum.
Á sama hátt gat Torfi sagt ná-
kvæmlega frá erfiðum göngum og
smalamennskum um fjöllin sunnan
við Steinasand. Klettaferðir, þar sem
þræddar voru örmjóar rákar, og sigið
í svelti til að bjarga kindum frá hung-
urdauða voru hluti af spennu dag-
anna. Að fara í Veðurárdalinn á björt-
um haustdegi, ganga inn Breiða-
merkurjökul, og þræða síðan fram
einstigi og rákar með fjárhópinn á
undan sér, það hlýtur að hafa verið
„hápunktur ólympíaðsins“ í lífinu
hans Torfa. Þannig varð lífsbarátta
fólksins að einu ævintýri þar sem
reyndi á þrek og útsjónarsemi, en um
leið sú ögrun er efldi unga menn til að
taka þátt í lífsbaráttunni og takast á
við umhverfi sitt og aðstæður. Síðari
árin kynntist ég af eigin raun miklum
veiðiáhuga Torfa og eljusemi þegar
hann hélt áfram að draga björg í bú
og stundaði silungsveiði í Breiðaból-
staðarlóni öll sumur fram að áttræð-
isaldri. Þó að Torfi væri ekki mikill
bóndi í sér þá vann hann alltaf að bú-
störfum með fjölskyldunni yfir sum-
artímann. Allt það sem hann tók sér
fyrir hendur var unnið af einskærri
nákvæmni og vandvirkni, netalagnir
urðu að listgrein, aldrei hnökrar á
skriftinni í fjárbókinni eða dregnar
skakkar línur, heyböggunum raðað í
hlöðurnar af kostgæfni og fylgst með
í smalamennskum og fjárragi meðan
kraftar leyfðu.
Torfi fór til náms á Laugarvatni og
lauk síðan kennaranámi frá Kennara-
skóla Íslands árið 1942. Kennsla varð
síðan hans ævistarf. Í fjörutíu ár var
hann í senn skólastjóri og lengst af
eini kennarinn við grunnskólann á
Hrollaugsstöðum og bar þannig
ábyrgð á menntun barna og ung-
menna heillar sveitar um langt árabil.
Því starfi sinnti Torfi eins og honum
var einum lagið. Af einstakri trú-
mennsku og samviskusemi var mætt
til vinnu hvern dag, kennslan var
hnitmiðuð og skipulögð en jafnframt
mátti alltaf greina glettni, létta lund
og hæfileika til að mæta því sem að
höndum bar með ljúfmennsku og
jafnaðargeði. Skólastarfið var fjöl-
breytt, hann kenndi íþróttir fram að
sjötugu og efldi mjög áhuga ung-
menna á íþróttum og félagsstarfi,
danskennsla var sjálfsögð eins og
lestur á bók, hann kenndi börnum að
spila félagsvist og síðar bridge, og allt
þetta kenndi hann einnig utan veggja
skólans. Þannig varð kennslan hans
Torfa undirstaðan í félagslífi heillar
sveitar þegar fram liðu stundir, allir
urðu virkir þátttakendur í skemmt-
unum, spilamennsku og íþróttum og
allt þetta efldi samfélagið og jók sam-
kennd og samhug íbúanna. Ég varð
þeirrar gæfu aðnjótandi að fá að
starfa með Torfa tengdaföður mínum
að kennslustörfum í tólf vetur. Það
var góður skóli fyrir nýúskrifaðan
kennara að fá notið leiðsagnar hans
fyrstu skrefin. Fyrir allt það ber að
þakka nú að leiðarlokum. Eftir lifa
ótal minningar frá skemmtilegu
skólastarfi með nemendum og sam-
starfi við fjölskyldur þeirra og sveit-
ungana. Heimahagarnir urðu Torfa
alltaf uppspretta ótal tækifæra og
þær urðu ógleymanlegar gönguferð-
irnar með honum og skólabörnunum
niður í Bjarnahraunssand. Þar lá út-
róðraskipið Svanur undir Töðu-
hrauni, þar sýndi hann okkur hvernig
taka ætti lagið þegar róið var út frá
fjörunni, og meðan að ungviðið lék í
fjöruborðinu horfði Torfi til sjávar og
mat aðstæður af glöggskyggni, rétt
eins og hann ætlaði að fara að ýta
skipi sínu á flot og renna færum.
Fyrstu þrjá veturna eftir að Torfi út-
skrifaðist úr Kennaraskóla Íslands
var hann kennari norður í Svarfaðar-
dal. Þar kynntist hann Ingibjörgu
konu sinni, sem varð lífsförunautur
hans. Það var honum mikið gæfu-
spor, börnin urðu tíu, níu þeirra kom-
ust á legg og á meðan Ingibjörg bar
hitann og þungann af heimilishaldi
hjá stórri fjölskyldu og á gestkvæmu
menningarheimili, bar Torfi ævinlega
björg í bú og aflaði tekna til að sjá
fjölmennu heimili farboða. Það var
lærdómsríkt að kynnast því æðru-
leysi sem einkenndi allt líf þeirra
hjóna. Lífsbaráttan varð að mikilli
sögu þar sem viðfangsefni daganna
urðu að ævintýrum, sem nú er hægt
að segja barnabörnum og barna-
barnabörnum. Alltaf var tími til glað-
værra stunda og að taka á móti gest-
um og gangandi af einstakri alúð og
hlýju. Á góðum stundum þegar fjöl-
skylda og vinir hittust var gjarnan
spilað bridge fram eftir nóttu, þar var
Torfi á heimavelli og fljótlega eftir að
börnin og barnabörnin fóru að þekkja
spilin varð það metnaðarmál að læra
bridge til að geta tekið þátt í spila-
mennskunni.
Hann Torfi kveður átthaga sína að
vori þegar náttúran er að vakna af
vetrardvala. Það minnir okkur öll á
hverfulleika lífsins. Brátt mun krían
fara að argast í Aurnum, maðkaflug-
urnar suða í sólskininu, og fjallshlíð-
arnar sunnan við Steinasand grænka
mót hækkandi sól. Á kveðjustundu
stöndum við mannfólkið með söknuð í
hjarta og eigum engin svör við lífs-
gátunni, – það fær enginn stöðvað
tímans þunga nið.
Hvert svífið þið svanir af ströndu
með söngum í bláheiðageim.
Ég sé það af öllu, þér ætlið
í ósýnis fjarlægan heim.
Þér kvödduð og komuð ei framar
með kliðinn sem lengst hef ég þreyð.
En svanir kemst ég þá til yðar
ef ómurinn vísar mér leið.
(Steingrímur Thorsteinsson.)
Svanirnir svífa á braut með klökkv-
andi kvaki og koma ei framar til hans
Torfa. En við vitum það öll að óm-
urinn af kvaki þeirra mun vísa honum
leiðina í þann fjarlæga heim sem nú
tekur við. Að lokum þakkar fjölskyld-
an mín honum Torfa afa fyrir sam-
býlið og allar góðu samverustundirn-
ar. Við biðjum góðan Guð að styðja og
styrkja hana Ingibjörgu ömmu á erf-
iðum stundum.
Hvíl í friði,
Þorbjörg Arnórsdóttir.
Komdu blessaður, Torfi heiti ég,
velkominn að Hala, spilar þú bridge.
Þetta voru fyrstu kynnin mín af hon-
um tilvonandi tengdaföður mínum.
Ekki efast ég um að spurnar- og
undrunarsvipurinn á andlitinu á mér
hafi verið kostulegur. En svona var
hann bara, kom til dyranna eins og
hann var klæddur. Ég hafði þó af að
stynja upp að bridge hefði ég aldrei
spilað og árla næsta morgun var hann
mættur með spilastokkinn, að reyna
nú að berja í hausinn á mér leynd-
ardóma þess göfuga spils.
Hann hætti heldur ekki kennslunni
fyrr en hægt var að segja og standa
tvo spaða nokkurn veginn hnökra-
laust.
Mér er ofarlega í minni hversu op-
inn og þægilegur hann var strax við
fyrstu kynni og þar eignaðist ég ekki
aðeins tengdaföður, heldur vin og
samherja sem vildi veg manns alltaf
sem bestan, fyrir nú utan kímnigáf-
una hjá honum, hann átti nefnilega
mjög auðvelt með að koma auga á
skondnu hliðar tilverunnar, en ef
hann gerði einhver glappaskot hló
hann manna mest að því sjálfur. Sam-
anber mjólkurtankinn, hann var
nefnilega með nokkuð marga þumal-
putta, í sumum tilvikum, hann var
sendur í fjósið að sækja mjólk og það-
an kom hann aftur mjög snögglega,
með tóma fötuna, og þegar farið var
að spyrja hafði vafist fyrir honum
hvort ætti nú að hreyfa við krananum
eða hespunni sem hélt stútnum á
mjólkurtanknum, og hespan varð fyr-
ir valinu og innihaldið geystist um allt
mjólkurhúsið og út á hlað. En hann
tók því með stóískri ró og sagði bara:
„Hvað eru nokkrir mjólkurlítrar á
milli vina.“ Eitt sinn er hann var á leið
frá Hornafirði á gamla moskowitch
ásamt eiginkonu og ófrískri tengda-
dóttur sprakk hjólbarði á bifreiðinni á
Steinasandinum og hann afréð að ná í
aðstoð og lagði af stað gangandi, en
fljótlega varð á vegi hans dráttarvél
med mykjudreifara og keyrði hann á
henni heim og sagan segir að allan
tímann hafi dreifarinn verið í gangi.
Seinna þetta sama kvöld kom einn
sonurinn í heimsókn og þá sat kall
fyrir framan sjónvarp og horfði á
þáttinn Onedin skipafélagið, sem var
í miklu uppáhaldi hjá honum. Synin-
um fannst eitthvað fámennt í kotinu
og spurði: „Hvar er mamma?“ Þá
hrökk sá gamli illilega í kút og sagði:
„Ansans ég hef víst gleymt þeim
austur á sandi.“ Það voru gerðar ráð-
stafanir til að sækja þær og ekki veit
ég til þess að þeim hafi nokkuð orðið
meint af ferðalaginu. Oft er búið að
rifja þetta upp og hló þá Torfi manna
mest.
Þegar talað var um að veiða silung
í Lóninu gustaði af kalli og fyrsta
sumarið sem ég dvaldi þar varð ég
þess heiðurs aðnjótandi að fara með í
veiði. Ekki var afraksturinn mikill í
þeirri ferð og fékk ég óspart að heyra
það, að ekki væri það nú efnilegt með
mig, að sem sjómaður hlyti ég þann
heiður að vera fiskifæla númer eitt
hjá honum og það tók mig langan
tíma að kasta af mér þeirri nafnbót,
en ég held nú að það hafi á endanum
tekist.
Ekki ætla ég mér hér að rifja upp
störf hans í gegnum tíðina, þau eru
flestum kunn, enda þyrfti ég nú
meira pláss til þess.
Þegar heilsu tók að hraka sat hann
tíðum og hlustaði á hljóðsnældur, en
var nú ekki uppteknari af því en það,
að ef hefðist að smala saman á græna
borðið var öllu sópað til hliðar og gef-
ið í bridge.
Nú þegar komið er að kveðjustund
renna í gegnum hugann minningar,
allar ljúfar, um kynni okkar og ekki
man ég eftir að okkur hafi nokkurn
tíma orðið sundurorða, því hann Torfi
á Hala var nefnilega einn af þessum
hetjum hvunndagsins sem var ekkert
fyrir það gefinn að trana sér fram.
Ég veit að þér líður vel þar sem þú
ert núna, í hinum eilífu veiðilendum,
þar sem alltaf er sólskin og grasið sí-
grænt. Takk kærlega fyrir samfylgd-
ina.
Elsku Ingibjörg, missir þinn og
okkar er mikill og stórt skarð höggvið
við fráfall Torfa. Ég bið alla góða
vætti að styrkja þig og styðja.
Kveðja frá tengdasyni.
Ásmundur Þórir Ólafsson.
Mig langaði að minnast afa míns
með nokkrum kveðjuorðum.
Elsku afi, nú ertu eflaust kominn á
betri stað þar sem þér líður betur og
þú ert á meðal forfeðranna. Ég var
svo heppin að fá að kynnast þér og
eiga tíma og minningar um þig. Þeg-
ar ég kom í fyrsta skipti á Hala átta
ára fékk ég að sofa í holunni við hlið-
ina á þér og ömmu og þar var ég
fyrstu tvö sumrin mín. Þá var hvergi
betra að vera. Þú varst mikill sögu-
maður og ég man þegar ég var stelpa
á Hala og það komu gestir stundum á
sumarkvöldum og sest var inn í eld-
hús og þú sagðir sögur, en við krakk-
arnir fengum ekki að heyra þær
vegna þess að þetta voru draugasög-
ur og ekki hollt fyrir okkur að heyra.
En við Júlíanna systir bjuggum til
okkar eigin draugasögur og allt voru
það „sannar“ sögur þar sem þú varst
aðalhetjan. Á morgnana á Hala fór ég
á fætur með þér til að fara að vitja í
netin á lóninu, sú minning er mér
einna kærust um þig, elsku afi minn.
Þú varst skólastjóri og hreppstjóri
þegar ég var stelpa og ég man eftir að
hafa montað mig af því þegar ég fór
heim á haustin, mér þótti ansi merki-
leg staða sem afi minn gegndi. Ég er
þakklát fyrir að þú hafir hitt frum-
burðinn minn og þegar hann stækkar
get ég sagt honum frá þér og þegar
að hann hitti þig í þessi tvö skipti á
Hala. Ég er líka ánægð að hafa fengið
að hitta þig á spítalanum áður en þú
fórst, þar ræddum við framtíðarbarn-
eignir mínar og menntun. Elsku afi,
ég kveð þig í hinsta sinn og ég veit að
við hittumst aftur vegna þess að þú
átt enn eftir að segja mér draugasög-
urnar sem gengu í eldhúsinu á Hala.
Guð blessi elsku ömmu mína og
styrki hana í missi sínum.
Heiða Björk Þórbergsdóttir.
Elsku afi. Við nutum þeirra for-
réttinda að fá að alast upp í Suður-
sveit eins og þú og gátum á hverjum
degi gengið eða skriðið upp að Hala
að hitta þig og ömmu. Þegar við hugs-
um til uppvaxtarára okkar er ekki
laust við að þú komir oft upp í hug-
ann. Þar ber fyrst að nefna skóla-
göngu okkar í Hrollaugsstaðaskóla
þar sem þú varst skólastjóri og
kenndir okkur flestallt sem þá var
kennt í barnaskólum. Þú varst iðinn
við að kenna okkur að fara rétt með
íslenskt mál og varst ófeiminn að
minna okkur á ef einhverjir hnökrar
voru þar á. Þú varst manna fróðastur
um örnefni í sveitinni og nutum við
góðs af því. Þótt aðeins væri verið að
fara frá Hala að Hrollaugsstöðum þá
gastu alltaf bent á eitthvað markvert
á leiðinni. Oft fórum við með þér í
smalamennsku þar sem þú bentir
okkur á hvar við ættum að smala og
TORFI
STEINÞÓRSSON