Morgunblaðið - 28.04.2001, Blaðsíða 26

ERLENT
26 LAUGARDAGUR 28. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
RÁÐHERRUM EFTA-ríkjanna í
EES, þ.e. frá Íslandi, Noregi og
Liechtenstein, hefur ekki fyrr verið
boðið að taka fullan þátt í um-
ræðum „innri markaðs“-ráðherra-
ráðs ESB. Valgerður Sverrisdóttir
viðskiptaráðherra situr fundinn
fyrir Íslands hönd.
Þrátt fyrir þá staðreynd, að innri
markaðurinn veiti borgurum þátt-
tökulanda innri markaðarins nærri
takmarkalausa möguleika á því að
kaupa vörur í öðru landi innan hans
er enn tiltölulega lítið um slíka
millilandaverzlun. Hvað möguleika
borgara EFTA-EES-ríkja í þessu
sambandi snertir verður þó að hafa
í huga að þau standa utan tolla-
bandalags ESB.
Umræðurnar á ráðherrafundin-
um snúast að miklu leyti um það
hvernig hægt er að auka traust
neytenda á innri markaðnum og
sannfæra þá um að margir kostir
fylgi innkaupum yfir landamæri.
„Innri markaðurinn á að þjóna
því hlutverki að jafna út verðmun
milli landa,“ sagði Leif Pangrotzky,
viðskiptaráðherra Svíþjóðar sem
þetta misserið gegnir formennsk-
unni í ESB, en hann kynnti á fund-
inum í Lundi í gær niðurstöður ít-
arlegrar verðkönnunar, þar sem
verð á ýmsum merkjavörum í völd-
um löndum ESB og Bandaríkjun-
um var borið saman. Niðurstöðurn-
ar sýna, að mikill verðmunur er
milli landa á um helmingi þeirra
vörutegunda sem könnunin náði til,
en hún miðast við svokallað kjarna-
verð, þ.e. verð „hreinsað“ af mis-
munandi gjöldum og sköttum sem
lögð eru á vörurnar af stjórnvöld-
um hvers lands fyrir sig.
„Svo mikill og fjölbreyttur verð-
munur á nákvæmlega sömu vör-
unni gefur til kynna að innri mark-
aðurinn virkar ekki eins og hann á
að gera,“ sagði Pangrotzky.
Stjórnvöld í Svíþjóð og Bretlandi
létu gera könnunina, en þessi sömu
tvö lönd fara fremst í flokki ESB-
ríkja sem vilja breyta gildandi
ESB-tilskipun sem hindrar svokall-
aðan „gráan innflutning“ – þ.e. að
merkjavara keypt í löndum utan
EES (þar sem hún fæst ódýrar) sé
flutt inn á innri markaðinn og seld
þar á niðursettu verði.
Þekktasta dæmið um deilu sem
skapazt hefur um slík mál er mála-
rekstur gallabuxnaframleiðandans
Levi Strauss & Co. fyrir Evrópu-
dómstólnum vegna innflutnings
Tesco-stórverzlanakeðjunnar í
Bretlandi á ódýrum Levi’s galla-
buxum frá Bandaríkjunum, fram-
hjá formlegum umboðsaðila vör-
unnar á Bretlandsmarkaði.
Öllum í hag að innri
markaðurinn sé virkur
Í ávarpi sínu á ráðherrafundin-
um sagði Valgerður Sverrisdóttir
viðskiptaráðherra að það væri úrelt
sjónarmið að líta svo á að hagsmun-
ir neytenda annars vegar og fram-
leiðslu- og sölufyrirtækja hins veg-
ar færu ekki saman.
Í samtali við Morgunblaðið segir
hún þetta mat sitt vera mjög í takt
við þann hugsunarhátt sem væri
ríkjandi í umræðunum á fundinum í
Lundi. „Við viljum reyna að af-
leggja þennan gamaldags hugsun-
arhátt að líta á neytendur og mark-
aðinn, fyrirtækin, sem andstæð-
inga. Betra sé að nálgast þetta á
annan hátt, því að það er öllum í
hag að innri markaðurinn sé virk-
ur,“ segir Valgerður. Þá sé einnig
mikið rætt um tiltrú neytenda;
hana þurfi framleiðendur og selj-
endur að ávinna sér.
Valgerður segir að sú umræða
sem fram fór á fundinum um nið-
urstöður ofangreindar samanburð-
arverðkönnunar sýndi að aðildar-
ríkjum innri markaðarins væri
mikill akkur í að taka þátt í slíkum
könnunum; það hjálpaði bæði neyt-
endum og fyrirtækjum – þeim fyrr-
nefndu til að fá góða vöru á lægra
verði og hinum síðarnefndu til að
aðlaga sig betur kröfum neytenda
og bæta samkeppnisstöðu sína.
„Ég tel að við getum komið Ís-
landi inn í slíkar samanburðar-
verðkannanir, að minnsta kosti að
einhverju leyti til að við getum átt-
að okkur betur á okkar stöðu, og
við munum vinna að því,“ segir Val-
gerður.
Þá segir hún að í því skyni að
skerpa verðskyn neytenda og gera
borgurum aðildarríkja innri mark-
aðarins betur kleift að nýta sér
kosti hans sé Evrópusambandið að
byggja upp upplýsingamiðstöðvar
um viðskipti á innri markaðnum.
Segir hún áformað, að ein slík verði
sett upp á Íslandi, þótt ekki sé það
endanlega frágengið.
Markaður og neytendur
eru ekki mótherjar
Ljósmynd/Per Westergård
Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráðherra (lengst t.v. í þriðju röð að
neðan) ásamt starfssystkinum sínum frá aðildarríkjum Evrópska
efnahagssvæðisins í Lundi í gær.
Neytendavernd á innri
markaði Evrópu er
aðalumræðuefnið á
vinnufundi viðskipta-
ráðherra aðildarríkja
EES sem hófst í
Lundi í Svíþjóð í gær
og lýkur í dag. Auðunn
Arnórsson talaði við
Valgerði Sverrisdóttur
viðskiptaráðherra.
YFIRVÖLD í Sádi-Arabíu hafa kom-
ið á fót sérstökum sveitum til að hafa
uppi á og eyða Pokemon-spilum og
allri annarri framleiðslu, sem þeim
tengist. Er það í samræmi við op-
inbera fordæmingu æðsta yfirmanns
trúmála á landinu en hann segir
meðal annars, að leikurinn sé hluti
af alþjóðlegu samsæri síonista og
áróður fyrir kenningu Darwins um
þróun tegundanna.
Mohammad al-Harbi, ráðuneyt-
isstjóri í viðskiptaráðuneytinu, sagði
í viðtali við dagblaðið Al-Medina, að
sveitirnar hefðu verið stofnaðar fyr-
ir nokkrum dögum og þá fengið fyr-
irmæli um að gera alla Pokemon-
vöru upptæka í verslunum. Sagði
hann að verslunareigendur hefðu
gott samstarf við ráðuneytið við að
uppræta ósómann.
Trúmálayfirvöld í Sádi-Arabíu
lýstu Pokemon í bann 25. mars síð-
astliðinn og það sama hefur verið
gert í nágrannaríkjunum Dubai og
Qatar. Var jafnframt skorað á alla
múslíma „að gjalda varhug við leikn-
um og koma í veg fyrir að hann spilli
trú og siðum barna“. Var leiknum
líkt við fjárhættuspil og sagt að hann
væri í raun dulbúinn gyðingaáróður.
Sérsveitir
uppræta
Pokemon
Riyadh. AFP.
ÁÆTLUN, sem Tony Blair for-
sætisráðherra kynnti á blaðamanna-
fundi með tveimur öðrum ráðherr-
um í Downingstræti í vikunni til að
efla sparnað og draga úr fátækt
barna, hefur hrint af stað áköfum
umræðum. Stjórnin er sökuð um að
vera í raun að múta kjósendum nú
þegar almennt er reiknað með kosn-
ingum í byrjun júní.
Annars vegar er um að ræða
framlag til barna, tengt tekjum for-
eldra og bundið þar til þau verða
átján ára. Alls fæðast um 750 þús-
und börn í Bretlandi árlega, svo
kostnaðurinn næmi milljónum
punda í upphafi, en færi síðan vax-
andi. Hins vegar hyggst stjórnin
leggja fram fé til jafns við sparnað
lágtekjufólks.
Að sögn Blair er ætlunin að ýta
með þessu undir sparnað og fjölga
valkostum barna efnaminni for-
eldra. Áætlunin er liður í þeirri ætl-
un flokksins að hverfa frá jafnaðar-
þjóðfélagi til þjóðfélags, þar sem
fólk komist áfram á hæfileikum sín-
um, óháð efnum og aðstæðum.
Margir stjórnmálaskýrendur benda
á að með þessum áætlunum sé horf-
ið frá gamla velferðarkerfinu, enda
hefur Blair lagt áherslu á að nauð-
syn sé á að hugsa velferðarkerfið
upp á nýtt.
Nýja áætlunin bætist við frum-
skóg fyrri áætlana og auglýsingar
fyrir öllum þessum umsvifum hafa
gert það að verkum að breska
stjórnin eyðir meiru í auglýsingar
en nokkurt breskt fyr-
irtæki. Hún er runnin
undan rótum hugsuða
Blair, þeirra á meðal
Anthonys Giddens,
sem hefur verið kallað-
ur höfundur þriðju
leiðarinnar.
Barnabréf og al-
mennur sparnaður
Hugmyndin um
barnasjóði gengur út á
að börn fái 500 pund
við fæðingu, en síðan
100 pund í viðbót þegar
þau eru fimm, sextán
og átján ára. Með
ávöxtun gætu þessi 800 pund, um
100 þúsund íslenskar krónur, orðið
um 1.600 pund og meira ef foreldr-
arnir leggja til einhvern reglulegan
sparnað. Framlagið er tekjutengt,
svo hátekjufólk fær aðeins helming
þessarar upphæðar.
Gagnrýnendur hugmyndarinnar
benda á að þar sem ekkert aðhald sé
um það hvernig fénu verði eytt geti
krakkar á villigötum notað pen-
ingana til að fjármagna
sukk og eiturlyfja-
neyslu. Það geti einnig
verið erfitt í fátækum
fjölskyldum að átján
ára krakkar standi allt
í einu uppi með fullar
hendur fjár, meðan
foreldrarnir berjist í
bökkum.
Hugmyndir um
sparnað fyrir lágtekju-
fólk byggjast á að hið
opinbera leggi til jafn-
mikið fé og fólk sparar,
ef ákveðnum sparnað-
arleiðum er beitt.
Stjórnin hefur þegar
innleitt sparnaðaráætlanir, sem áttu
að breyta öllum Bretum í velstætt
millistéttarfólk, er gætu fjárfest, en
nýja sparnaðaráætlunin þykir sýna
að fyrri áform hafi ekki verið nægur
sparnaðarhvati fyrir lágtekjufólk.
Michael Portillo, formælandi
Íhaldsflokksins í efnahagsmálum,
hefur lýst skömm sinn bæði á barna-
sparnaði og nýjum sparnaðaráform-
um. Það nái ekki nokkurri átt að
þessi stjórn, sem hafi hækkað skatta
svo grimmilega, ætli nú að fara að
deila út fé til fólks, sem hún hefur
þegar tekið af því í sköttum. Íhalds-
flokkurinn stefndi þess í stað að al-
mennum skattalækkunum.
Róttækari en sjálf
Margaret Thatcher?
Jafnaðarmannaflokkar víða í Evr-
ópu hafa jöfnuð að leiðarljósi en
breski Verkamannaflokkurinn
breytti um stefnu 1999, þegar Blair
lýsti því yfir að flokkurinn hyggðist
beita sér fyrir hæfileikaþjóðfélagi.
Hver og einn ætti að komast áfram
eftir því sem hann hefði hæfileika til,
án tillits til uppruna og aðstæðna.
Ýmsir benda á að með nýju hug-
myndunum sé Verkamannaflokkur-
inn að grípa til mun róttækari ráða í
átt frá velferðarþjóðfélaginu en
Margaret Thatcher, forsætisráð-
herra og leiðtogi Íhaldsflokksins á
níunda áratugnum, hafi nokkurn
tímann órað fyrir.
Stjórnmálaskýrendur benda á að
þetta gætu verið fyrstu skrefin frá
þeirri grundvallarreglu velferðar-
þjóðfélagsins að ríkið sjái fyrir
grunnþörfum og félagslegum bót-
um, en þess í stað verði fólk í aukn-
um mæli látið sjá fyrir sér sjálft.
Hvort þessi nýja áætlun virkar betri
en það, sem áður var til, á eftir að
koma í ljós, en margir benda á að
nýja áætlunin leysi ekki þann vanda
sem það skapi, þegar fé fæst en bæt-
ur tapast.
Stjórn Tony Blairs vill fjölga valkostum barna efnalítilla foreldra
London. Morgunblaðið.
Boða sparn-
að í stað bóta
Tony Blair
FRANSKUR dómari, sem rannsak-
aði ásakanir um spillingu á hendur
Jacques Chirac Frakklandsforseta,
hefur hætt rann-
sókninni, þrátt
fyrir að hafa fund-
ið „vísbendingar“
um hugsanlega
sekt forsetans.
Dómarinn, Eric
Halphern, sagði í
úrskurði sínum að
hann væri að fara
út fyrir valdsvið
sitt með því að
halda rannsókninni áfram og að mál
forsetans væri nú í höndum æðra
dómsvalds.
Dagblaðið Le Monde greindi frá
því að í úrskurði Halpherns hefði
meðal annars sagt að „vísbendingar
væru fyrir hendi um að Jacques
Chirac gæti hugsanlega hafa tekið
þátt í saknæmu athæfi, annaðhvort
sem gerandi eða vitorðsmaður“. Í
blaðinu segir að dómarinn hafi ekki
getað haldið rannsókn sinni áfram,
þar sem franska stjórnarskráin kveði
á um að ekki megi draga forsetann
fyrir venjulegan dómstól.
Öll mál er varða forsetann verða
að fara fyrir sérstakan yfirdóm, sem
skipaður er þingmönnum. Til að
hefja málaferli fyrir dómstólnum
verða að minnsta kosti 58 þingmenn
að undirrita ályktun þess efnis, sem
þarf svo að hljóta samþykki í báðum
deildum þingsins, en ólíklegt þykir
að af því verði.
Le Monde hafði í gær eftir for-
manni stjórnarflokks sósíalista,
François Hollande, að þeir myndu
ekki beita sér fyrir því að mál Chir-
acs færi fyrir yfirdóminn. Það væri í
valdi kjósenda að fella dóm yfir hon-
um í forsetakosningunum á næsta
ári.
Chirac hefur verið bendlaður við
mútumál sem tengjast borgarstjórn
Parísar, en hann var borgarstjóri frá
árinu 1977 þar til hann tók við for-
setaembætti árið 1995.
Franskur dómari
Rannsókn
á máli
Chiracs
hætt
París. AFP, AP.
Jacques
Chirac