Morgunblaðið - 08.05.2001, Blaðsíða 37

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 2001 37
SIGURÐUR Árni Sigurðsson
vígði Ketilhúsið í Gilinu 19. apríl
síðastliðinn. Fyrst skal tekið fram
að þessi nýi fjölnota salur í hjarta
bæjarins – í Kaupvangsstræti við
hliðina á Listasafninu á Akureyri –
er að flestu leyti afar vel heppn-
aður. Það er enginn vafi að hér er
kominn sýningarsalur sem á eftir
að setja mark sitt á listalífið í land-
inu og draga til sín listamenn hvað-
anæva. Það er því full ástæða til að
óska Akureyringum til hamingju
með þennan glæsilega sal.
Þótt alltaf megi finna smámuni
sem betur hefðu mátt fara er end-
urnýjun Ketilshússins afrek sem
örugglega á eftir að styrkja til
muna alla menningarstarfsemi í
Listagilinu. Vissulega þarf að huga
að lausnum á hljómburði ef salurinn
á að nýtast til tónleikahalds, en
varla er það ofviða verkfræðingum
nútímans að ráða fram úr því. Hið
eina sem athuga þarf er að lausn-
irnar dragi ekki úr hreinleik rým-
isins. Þá mun ráðgert að nýta salinn
jafnframt sem leikhús og sam-
komusal.
Það er spurning hvort með Ket-
ilhúsinu sé ekki kominn tími til að
stofna einhvers konar Listfélag Ak-
ureyrar og hleypa inn þeirri tegund
félagastarfsemi sem lengi hefur
tíðkast á Norðurlöndum og meg-
inlandi Evrópu undir heiti á borð
við Kunstforening eða Kunstverein.
Slíkt félag hefði það umfram fag-
félögin að vera laust við tæknilega
einræktunaráráttu – ég vil bara
ákveðinn miðil og annað ekki – og
gæti þess í stað hugað betur að
gæðum (standard) en slíkt er vita-
skuld algjör forsenda listrænna
framfara. Akureyringar eiga mögu-
leika á að innleiða slíkt félagskerfi
fyrstir Íslendinga þannig að til mik-
ils er að vinna.
Svo aftur sé vikið að sýningu Sig-
urðar Árna heldur hann áfram að
grafa undan vanabundinni afstöðu
okkar til málverka og höggmynda.
Með því að leggja áherslu á það
sem ekki er annað en óraunverulegt
endurkast raunverulegra hluta –
óáþreifanlega skugga og speglanir
–gerir hann okkur ljóst að myndlist
fjallar ekki um raunverulega hluti
heldur hitt hvernig við nemum
sjónræn fyrirbæri. Þannig séð er
skuggi eða endurkast jafn áþreif-
anlegar eigindir á tvívíðum fleti og
hlutir sem eru áþreifanlegir í
reynd.
Sigurður Árni gengur þannig út
frá því frá byrjun að innan tvívíðrar
myndlistar séu öll sýnileg fyrirbæri
jafngild, hvort sem fótur er fyrir
þeim eða ekki. Þannig getur tvívíð
myndlist aldrei verið annað en hug-
myndleg því allir hlutir sem í henni
birtast eru jafn augljóslega óáþreif-
anlegir þótt þeir séu annars full-
komlega sýnilegir. Því er það að gat
sem hleypir birtu gegnum sig getur
fullt eins verið kringlóttur skjöldur
sem varpar skugga niður fyrir sig. Í
málverki á efri hæð salarins má ein-
mitt sjá þessi fyrirbæri takast á og
rífast um athygli áhorfandans. Þeg-
ar öllu er á botninn hvolft er afstaða
Sigurðar Árna til málverksins alls
ekki svo ólík afstöðu stærðfræð-
ingsins til útreikninga sinna. Töl-
urnar og teiknin hafa lítið gildi óháð
viðfangsefninu sem þeim er ætlað
að útlista. List Sigurðar Árna verð-
ur heldur ekki aðgreind frá við-
fangsefninu; sjóninni eða því hvern-
ig við sjáum hlutina.
Að hann skuli leyfa sér skema-
tíska teikningu fyrirbæranna, líkt
og grafískur hönnuður eða arkitekt,
er í fullkomnu samræmi við þá af-
stöðu hans að málverkið sé skýring-
armynd á viðkomandi fyrirbæri en
hvorki tilraun til að ná fyrirbærinu,
eins og oft er sagt þegar menn lýsa
raunsæjum tilburðum listamanna,
né sjálfstæður staðgengill fyrir-
bærisins. Sigurður Árni virðist því
staðsetja sig mitt á milli raunsæis-
málarans og abstraktmálarans um
leið og verk hans vísa til beggja
átta í senn; til fyrirbærisins og þess
hvernig við nemum það og skrásetj-
um.
Sama má segja um höggmynd-
irnar, sem spegla, endurspegla og
varpa skuggum líkt og svífandi silf-
urský. Þótt þessi verk séu áþreif-
anleg búa þau yfir þeirri skínandi
og endurkastandi áru sem gerir
þau fjarlæg hversu nálæg sem þau
eru. Nærvera þeirra er því miklu
frekar fólgin í glampanum frá yf-
irborðinu en í massífum efniviðn-
um. Sýningin nýtur sín afar vel í
þessu nýuppgerða og bjarta rými.
Skuggar og speglanir
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Séð yfir sýningu Sigurðar Árna frá göngubrúnni í aðalsal Ketilhússins.
„Sýningin nýtur sín afar vel í þessu nýuppgerða og bjarta rými.“
MYNDLIST
K e t i l h ú s i ð , A k u r e y r i
Til 12. maí. Opið virka daga
frá kl. 16-18. Um helgar
frá kl. 14-18.
MÁLVERK &
HÖGGMYNDIR
SIGURÐUR ÁRNI
SIGURÐSSON
Halldór Björn Runólfsson
ÞAÐ er sveigjanlegur ef ekki
ísmeygilegur framníngur sem á sér
stað í Stöðlakoti um þessar mundir,
þótt sjálft vinnuferlið komi strax
kunnuglega fyrir sjónir. Um er að
ræða málverk er um sumt hafa lág-
myndaráferð sem framkallast í og
með af sérstakri baklýsingu í ljósa-
grind sem léreftið er fest á og er um
leið beinn þátttakandi í vinnuferlinu.
Bakljós í þessa veru er öllu algengara
í listiðnaði og satt að segja kemur
manni listiðnaður í hug við fyrstu yf-
irferð. Má jafnvel vera meira en um-
deilanlegt að kenna vinnuferlið við
málverk.
Öll eru myndverkin þannig gerð
með blandaðri tækni á striga og bak-
lýst með flúorljósum inni í grindinni
og eru það einu upplýsingarnar sem
frammi liggja á staðnum. Í farteskinu
hefur maður til viðbótar að öll verkin
séu ný af nálinni og að hér sé unnið
með rými Stöðlakots í huga. Hið síð-
asttalda kemur þó lítið fram nema
sem öfugmæli í ljósi þess að smíð
hússins er einhver hin vandaðasta
sem þekkist hér í borg og nautn fyrir
augað, í sjálfu sér upphafið rými. Hins
vegar er minna vandað til verka við
myrkvun rýmisins, ljós dempuð og
sérstakt efni borið á gluggarúðurnar
svona líkt og iðnaðarmenn gera við
glugga verslana og fyrirtækja á jarð-
hæð þegar breytingar eiga sér stað
innan dyra. Einna líkast óformlegum
athöfnum til hliðar sem stinga mjög í
stúf og dregur athygli frá myndverk-
unum.
Engar upplýsingar eru á frekar
óburðugum einblöðungi um hug-
myndafræðina að baki, hins vegar
mikið lagt í sjálf myndverkin sem sum
hver eru hin áferðarfallegustu, rista
þó naumast djúpt sem skapandi afurð
og á stundum truflar baklýsingin
frekar en hitt. Ljóst má vera að þessi
gerð myndverka þarfnast sveigjan-
legra rýmis en Stöðlakot býður upp á
og alveg sérstakrar nálgunar, og þótt
undarlega megi virðast skila mynd-
irnar uppi undir súð sér mun betur til
skoðandans en á jarðhæð. Erfitt er að
átta sig á þessari sýningu og hvað fyr-
ir gerandanum vakir, við bætist hinn
að því er virðist takmarkaði metnaður
um upplýsandi leiðsögn, sem gengur
síður í þessu tilviki.
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
Eitt af myndverkum Kristjáns Jónssonar í Stöðlakoti.
Baklýst málverk
MYNDLIST
S t ö ð l a k o t
Opið fimmtudaga - sunnudaga
frá kl. 14–18. Til 13. maí.
Aðgangur ókeypis.
MÁLVERK
KRISTJÁN JÓNSSON
Bragi Ásgeirsson
SOMERSET House við Strand voru
húsakynnin, sem Alan Howarth
menningarmálaráðherra Breta og
nokkir safnstjórar notuðu til að
kynna blaðamönnum væntanlega
starfsáætlun á komandi hausti og
vetri. Somerset House er gömul höll,
sem óvænt opnast sjónum, þegar
komið er um undirgang frá Strand.
Í höllinni eru nokkur söfn, en einn-
ig veitinga- og kaffihús, sem gera við-
dvöl þar einkar notalega. Söfnin, sem
taka sig saman um kynningu, munu
ekki aðeins kynna sýningaráætlun
sína heima fyrir, heldur einnig í París
og New York. Herferðin vestanhafs
er ekki síst til að minna Bandaríkja-
menn á að Bretland sé annað og
meira en brennandi húsdýraskrokk-
ar, sem svo mjög hafa verið í fréttum
vegna gin- og klaufaveikinnar.
Eftir að hafa verið heldur niðurnítt
um langa hríð hefur Somerset House
verið gert upp undanfarin ár og hýsir
nú ótrúlegar gersemar úr breskri
listasögu. Í haust verður sýning í Gil-
bert Collection, sem er þarna til húsa,
safn silfur- og gullmuna, alls 300 hlut-
ir frá 15.–19. öld. Hlutirnir eru úr
einkasafni bresks auðmanns, Sir
Arthur Gilberg og Rosalinde konu
hans.
Nútímalistin
gleymist ekki
En þótt ramminn sé gamall gleym-
ist nútímalist ekki í Somerset House
og þar verður sýning á verkum
breska myndhöggvarans Tony
Cragg, eins þekktasta myndlistar-
manns Breta. Somerset House hýsir
einnig þá merku listastofnun Court-
auld Institute og safn þess. Í haust
verður sýning er vísar til þess tíma er
Royal Academy hélt árlegar sýning-
ar sínar í húsakynnum stofnunarinn-
ar fyrir og eftir 1800, svo sýningin
verður nokkurs konar endurgerð
þeirra sýninga í sölum, sem hafa ný-
lega verið gerðir upp.
Tate-safnið heldur áfram að þenj-
ast út. Eftir að nýrri list og samtíma-
list var skilin frá og sett í Tate Mod-
ern, nýtt safn í risastórri gamalli
rafstöð sunnan megin við Thames,
mun gamla Tate enn frekar breiða úr
sér. Með nýbyggingu við gamla safn-
ið mun sýningarsvæðið stækka um
rúmlega þriðjung.
Um leið og viðbyggingin verður
tekin í notkun verður opnuð yfirlits-
sýning 1. nóvember á breskri list í
600 ár. Þessi stærsta yfirlitssýning á
breskri list mun draga saman verk
eftir listamenn eins og Turner,
Thomas Gainsborough, William
Blake, pre-Raphaelítana og Francis
Bacon, svo nokkrir séu nefndir.
Sýningarrýmið í Victoria & Albert
safninu í Knightsbrigde
er einnig um það bil að
stækka. British Galler-
ies, fimmtán nýir sýn-
ingarsalir og um leið í
raun eins og nýtt safn
inni í safninu, verða
teknir í notkun í haust
með nýrri sýningu er
opnuð verður 22. nóv-
ember. V&A safnið
leggur áherslu á nytja-
list eins og húsgögn,
silfur, textíl, málmvinnu
og leirlist, en þar eru
einnig málverk, högg-
myndir, bækur og
teikningar.
Í nýju sölunum verð-
ur hægt að sýna í fyrsta skipti marga
hluti, sem hingað til hafa verið í
geymslum. Hápunktarnir eru fimm
herbergi, sem hafa verið færð í upp-
runalegt horf, þar sem ýmsir sögu-
frægir hlutir verða til sýnis.
National Portrait Gallery er til
húsa baka til í National Gallery, risa-
stóra safnið við Trafalgar torg. Eins
og nafnið bendir til einbeitir safnið
sér að mannamyndum og þar hafa oft
verið haldnar giska áhugaverðar sýn-
ingar. Í október verður opnuð þar
sýning á kvennamyndum, Konur við
hirð Karls II., en Karl ríkti 1660–
1985.
Royal Academy við Piccadilly hef-
ur löngum verið miðpunktur í bresku
listalífi. Í haust verður opnuð þar stór
yfirlitssýning á verkum þýsk-breska
listamannsins Frank Auerbachs, sem
er fæddur 1931.
Fleira til en
frægu söfnin
Það er mýgrútur safna í London,
þótt sum séu þekktari en önnur. Ein
af lítt þekktum safnaperlum borgar-
innar er Dulwich Picture Gallery í
samnefndum borgarhluta London.
Þar verður opnuð í haust merk yf-
irlitssýning á vatnslitamyndum, en
Bretar hafa einmitt átt svo marga
framúrskarandi listamenn á því sviði.
Tónskáldið Händel bjó í London og
í haust verður opnað safn yfir hann
og verk hans í húsinu sem hann bjó í í
Mayfair, steinsnar frá Oxford-stræti.
Húsið hefur verið fært í uppruna-
legt horf og næsta hús við tilheyrir
einnig safninu.
Museum of London er eins og
nafnið bendir til safn yfir borgina og
sögu hennar. Í desember verður opn-
uð þar sýning um 125 ár í sögu borg-
arinnar, frá frönsku byltingunni til
fyrri heimsstyrjaldarinnar. Það var á
þessum tíma sem veldi borgarinnar
óx er Bretland iðnvæddist og auðæfin
streymdu frá nýlendunum. Borgin
var ein sú fyrsta til að ljósvæðast með
gasluktum og til að leggja neðanjarð-
arlest og síma um borgina. Öllu þessu
verða gerð skil á sýningunni.
Halda upp á 600
ár listsköpunar
Í fyrsta skipti hafa
nokkur leiðandi
bresk söfn tekið
sig saman um að
kynna sýningar sínar
á komandi hausti,
segir Sigrún Davíðs-
dóttir í Lundúnum,
og þar kennir
ýmissa grasa. William
Blake
George Friedrich
Händel
sd@uti.is