Morgunblaðið - 08.05.2001, Blaðsíða 44

UMRÆÐAN
44 ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
UM allan heim held-
ur Rauðakrossfólk í
dag upp á Alþjóðadag
Rauða krossins og
Rauða hálfmánans, á
fæðingardegi Henry
Dunants, stofnanda
hreyfingarinnar. Við
viljum nota daginn
sérstaklega til að
minna á mikilvægi
skyndihjálpar – það er
getu hvers og eins til
að bjarga mannslífi
með réttum viðbrögð-
um þegar á reynir.
Athuganir sem
gerðar hafa verið með
reglulegu millibili í höfuðborginni
á tilfellum um hjartastopp sýna
svo ekki verður um villst að þrátt
fyrir að útkallstími sjúkrabíls sé
einungis örfáar mínútur á höfuð-
borgarsvæðinu aukast lífslíkur
þeirra sem á annað borð má
bjarga um 50 prósent sé endur-
lífgun hafin strax á vettvangi.
Þess vegna er nauðsynlegt að
allir hafi undirstöðuþekkingu í
skyndihjálp því hægt er að bjarga
mannslífi á þeim skamma tíma
sem venjulega líður þangað til
sjúkrabíll Rauða krossins kemur á
vettvang.
Samkvæmt nýgerðum samningi
við stjórnvöld hefur Rauða krossi
Íslands verið falið að sjá til þess
að almenningur um allt land hafi
aðgang að námskeiðum í skyndi-
hjálp. Félagið menntar leiðbein-
endur í skyndihjálp, gefur út
fræðslu- og kennsluefni og sér til
þess að kennsla í skyndihjálp sé
ætíð í samræmi við viðurkennda
staðla.
Nýlega urðu töluverðar breyt-
ingar í kennslu á endurlífgun sem
miða að því að einfalda öll atriði
eins og mögulegt er, með það í
huga að námsefnið sitji betur í
nemendunum að námskeiðinu
loknu og til frambúðar ásamt því
að gera sem flesta færa um að
læra aðferðir við hjartahnoð og
blástur. Þessar nýju leiðbeiningar
voru settar saman af alþjóðlegum
vinnuhópi sérfræðinga á sviði
endurlífgunar og hjartalækninga
sem hefur unnið ötullega að þessu
marki í rúmt ár.
Mikilvægasta
breytingin er sú að
nú er ekki mælt með
því að sá sem kemur
að meðvitundarlausri
manneskju sem ekki
virðist anda byrji á
því að finna púls
heldur meti merki um
blóðrás og hefji svo
endurlífgunartilraun-
ir tafarlaust.
Við getum öll lent í
þeirri aðstöðu að vera
fyrst á slysstað. Mun-
um grundvallarregl-
urnar:
1. Tryggja öryggi á slysstað
2. Neyðarhjálp – tryggja öndun
og blóðrás
3. Kalla til hjálp – Neyðarlínan
er 112
4. Veita almenna skyndihjálp
Rauði krossinn býður almenn-
ingi að mæta á Lækjartorg í dag,
þriðjudaginn 8. maí, til þess að
kynnast undirstöðuatriðum í
skyndihjálp. Leiðbeinendur í
skyndihjálp verða á staðnum og
sýna handbrögðin. Sams konar
fræðsla verður skipulögð víða um
landið og er kynnt sérstaklega á
hverjum stað.
Vonandi vilja sem flestir læra
meir, en deildir Rauða krossins
bjóða upp á skyndihjálparnám-
skeið fyrir almenning auk þess
sem hægt er að fá sérsniðin nám-
skeið fyrir fyrirtæki. Á árinu 2000
gaf Rauði krossinn út rúmlega
fimm þúsund skyndihjálparskír-
teini til þeirra sem tekið höfðu
námskeið.
Kannt þú að
bregðast við
þegar á reynir?
Sigrún Árnadóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Rauða kross Íslands.
Skyndihjálp
Nauðsynlegt er, segir
Sigrún Árnadóttir, að
allir hafi undirstöðu-
þekkingu í skyndihjálp.
Sjúkraliðastéttin er
ekki ýkja gömul stétt,
svona rétt um þrítugt.
Hvaða ástæða er þá til
að halda að hún sé í
hættu, er þetta ekki
bara einhvert kjara-
væl? Betur að svo
væri.
Sannleikurinn er sá
að það fækkar ört í
stéttinni þrátt fyrir að
eftirspurnin hafi sjald-
an eða aldrei verið
meiri eftir sjúkralið-
um. Ég ætla í stuttu
máli að rekja ástæð-
urnar sem ég tel að
valdi þessari fækkun í
stéttinni vegna þess að málið snýst
ekki eingöngu um sjúkraliða heldur
ekki síður um skjólstæðinga stétt-
arinnar, þ.e. sjúklinga og aldraða.
Þegar sjúkraliðar voru að stíga
fyrstu skrefin voru konur að flykkj-
ast út á vinnumarkað-
inn, börnin flogin úr
hreiðrinu og í tísku að
vinna úti. Sjúkraliða-
námið var tiltölulega
stutt og þægilegt nám
og vaktavinnan hent-
aði gjarnan konum
sem komnar voru und-
ir miðjan aldur. Laun-
in voru þokkaleg á
þess tíma mælikvarða.
Þessi hópur er nú
um það bil að komast á
eftirlaunaaldur og
verður þá gífurleg
fækkun í stéttinni því
nú er öldin önnur og
konur eru nú á vinnu-
markaði vegna þess að þær eru fyr-
irvinnur fjölskyldna því það þarf nú
í flestum tilfellum tvo til. Nýliðun í
stéttinni er lítil, u.þ.b. 20 sjúkralið-
ar hafa útskrifast árlega undanfar-
in ár, og þegar tekið er tillit til þess
að fæstir treysta sér til þess að
vinna 100% vaktavinnu er ekki um
mörg stöðugildi að ræða. Ekki á
móti þeim 800-900 stöðugildum sem
bráðvantar í núna og er þá ekki tek-
ið tillit til allra þeirra stöðugilda
sem eru á öldrunarstofnunum og
fleiri stofnunum sem auglýsa eftir
og ráða í ófaglærða og nú orðið oft-
ast erlenda starfsmenn.
Satt best að segja þá eru það oft-
ast tekjurnar sem ráða því hvaða
starf fólk velur sér. Sjúkraliðanám-
ið er 7 anna nám í Fjölbrautaskóla,
skemmtilegt og krefjandi nám. Það
gefur lítið meira í aðra hönd heldur
en ef starfað er eftir taxta Eflingar
við aðhlynningu eftir nokkur nám-
skeið. Til hvers þá að fara í dýrt
nám þegar hægt er að vinna við
starfið þrátt fyrir það fyrir svipaðar
tekjur? Því starfið er ekki lög-
verndað og því má ráða hvern sem
er í það. Nú orðið eru það helst kon-
ur af asísku bergi brotnar sem
sækja um þessi störf, en þó að þær
séu besta fólk tala þær ekki ís-
lensku (þrátt fyrir að mörg ís-
lenskunámskeið séu í boði fyrir
þær). Þær alast upp við aðra menn-
ingu og starfshætti þar sem gerðar
eru aðrar kröfur, t.d varðandi
hreinlæti, félagsleg samskipti, af-
köst og árangur. En hver kvartar?
Það eru t.d. sagðir brandarar um
gamla fólkið á elliheimilunum sem
heldur að það sé statt í útlöndum,
en ég er viss um að þeim finnst það
ekkert fyndið.
En hver er staðan á sjúkrahúsum
landsins? Þau hafa lagt metnað sinn
í að ráða eingöngu fagfólk, en hvað
gera þau þegar það fæst ekki?
Verður t.d. háskólasjúkrahúsið
okkar ekki faglegra en það, að þar
verði meirihluti starfsmanna ófag-
lærðir erlendir starfsmenn? Því
víst er að ekki fjölgar hjúkrunar-
fræðingum um það sem sjúkralið-
um fækkar. Meðal annars vegna
þess að Háskóli Íslands ræður ekki
við fleiri en 65 nýnema í hjúkrun á
ári.
Tökum í taumana áður en það er
um seinan, komum í veg fyrir út-
rýmingu heillar stéttar með því að
hafa launin í samræmi við námið,
álagið og ábyrgðina, því víst er satt
að enginn veit hvað átt hefur fyrr
en misst hefur.
Stétt í útrýmingarhættu?
Hanna Margrét
Geirsdóttir
Sjúkraliðar
Til hvers að fara í dýrt
nám, spyr Hanna
Margrét Geirsdóttir,
þegar hægt er að vinna
við starfið þrátt fyrir
það fyrir svipaðar
tekjur?
Höfundur er sjúkraliði á Landspít-
alanum við Hringbraut.
Sanddælufyrirtækið
Björgun og byggingar-
fyrirtækið Bygg, sem
hafa lagt fram tillögur
um landfyllingarfram-
kvæmdir í Arnarvogi,
hafa á undanförnum
mánuðum rekið mikla
áróðursherferð í
Garðabæ og í því notið
liðsinnis auglýsinga-
stofu. Hafa fyrirtækin
m.a. sett upp aug-
lýsingaskilti á Garða-
torgi og keypt heil-
síðuauglýsingar í
blöðum í Garðabæ fyrir
„kynningarefni“ án
þess að fram hafi komið að efnið sé
frá þeim. Þar og í skipulögðum
greinaskrifum sem þeir hafa staðið
fyrir er hamrað á fullyrðingum sem
fá ekki staðist í þeim tilgangi að fá
fólk til að leggja smám saman trúnað
á þær.
Landfylling í sjó vegna ljótleika
iðnaðarsvæðis á landi?
Framkvæmdaraðilar hafa reynt
að misnota ljótleika iðnaðarsvæðis-
ins fyrir botni Arnarvogs til að rétt-
læta landfyllingu langt út í voginn.
Sú ímynd er sköpuð að landfyllingin
myndi leysa hið óhrjálega iðnaðar-
svæði af hólmi þótt augljóst sé að
hún kæmi ekki í stað þess heldur
sjálfs hafflatar vogsins. Gefið er í
skyn að andstæðingar landfyllingar
séu á móti því að snyrta til á iðnaðar-
svæðinu og breyta því í íbúðarsvæði.
Því fer að sjálfsögðu fjarri, enda
virðast allir sammála um að rétt sé
að íbúðarbyggð komi í stað iðnaðar-
hverfisins. Góður grundvöllur er fyr-
ir íbúðarbyggð á því landi sem fyrir
er í botni vogsins án landfyllingar út
í voginn.
Landfylling forsenda
skútusiglinga?
Látið er að því liggja að landfyll-
ing með smábátahöfn sé forsenda
skútusiglinga á Arnarvogi. Að sjálf-
sögðu er ekki svo, enda má vel
snyrta núverandi hafnarmannvirki
til þannig að þau nýtist siglingafólki.
Ástæða er til að taka undir hvatning-
arorð stofnenda og félaga í siglinga-
klúbbnum Vogi í Garðabæ í grein í
Mbl. 27. mars sl. um að skútusigl-
ingar og æskulýðsstarf verði endur-
vakið á Arnarvogi.
Lítil landfylling?
Því er haldið fram að landfyllingin
yrði lítil. Hið rétta er að stærð henn-
ar samsvarar 10 Laugardalsvöllum.
Framkvæmdaraðilar
hafa sett upp á aug-
lýsingaskilti sínu á
Garðatorgi og fengið
birta í Mbl. afar vill-
andi mynd þar sem
gefið er í skyn að
landfyllingin hafi ver-
ið minnkuð um tugi
prósenta. Myndin
sýnir aðeins hvernig
fyllingin hefur styst
en þess er gætt að
láta ekki koma fram
hvernig hún hefur
breikkað. Staðreynd-
in er sú að fyrirhuguð
landfylling hefur að-
eins minnkað um 5% og er nú 7,3
hektarar.
Engin áhrif á íbúðarbyggð
við voginn?
Í matsskýrslu framkvæmdaraðila
er lítið gert úr áhrifum landfyllingar
á núverandi íbúðarbyggð við Arnar-
vog. Öllum má þó vera ljóst að mikil
sjónmengun yrði af 5 metra hárri
landfyllingu og 3–5 hæða fjölbýlis-
húsum þar ofan á langt út í hinn
náttúrulega vog. Umferð í hina nýju
1.800 manna byggð færi í gegnum
Grundahverfið og myndi gjörbreyta
forsendum byggðar þar. Hávaða-
mengun yrði mikil, þar sem vogur-
inn er mjög hljóðbær. Hávaði frá bíl-
um á landfyllingunni og vélbátum
myndi endurkastast af þeim 15–20
metra háa vegg sem landfyllingin og
fjölbýlishúsin mynduðu eftir hafflet-
inum yfir á þá lágreistu íbúðarbyggð
sem fyrir er við voginn. Með land-
fyllingunni yrði þannig gengið á
hagsmuni íbúanna við voginn sem
hafa ekki mátt ætla að sjálfur haf-
flöturinn yrði byggingarland.
Engin áhrif á fuglalíf?
Arnarvogur er á skrá Alþjóða-
fuglaverndarsamtakanna sem al-
þjóðlega mikilvægt fuglasvæði. Vog-
urinn er mikilvægur dvalarstaður
farfugla á leið yfir hafið og einn
helsti vetrardvalarstaður fugla á
Innesjum. Í matsskýrslu Björgunar
og Bygg er því haldið fram að
byggðin á landfyllingunni, ásamt
öllu því sem henni fylgir, hefði ekki
áhrif á fuglalíf í voginum. Þessi full-
yrðing fær ekki staðist og á sér enga
stoð í skýrslu fuglafræðingsins Jó-
hanns Óla Hilmarssonar til
framkvæmdaraðila, en athygli vekur
að hann vill að friðlýsingarkosturinn
verði metinn til jafns við aðra val-
kosti þegar framtíð Arnarvogs verð-
ur ráðin. Þvert á þá niðurstöðu
fuglafræðingsins að fuglalífið sé
langmest austan megin í voginum,
sömu megin og gert er ráð fyrir að
bátahöfn verði staðsett og bílaum-
ferð á landfyllingunni eigi sér stað,
fullyrða framkvæmdaraðilar á aug-
lýsingaskilti sínu á Garðatorgi að
fuglalífið sé mest vestan megin.
„Engin sérstök náttúruperla“?
Landfyllingarmenn hafa klifað á
því að Arnarvogur, sem er á nátt-
úruminjaskrá, sé „engin sérstök
náttúruperla“ en þó megi fegra hann
með landfyllingu langt út á voginn
og 3–5 hæða fjölbýlishúsum. Útibús-
stjóri Búnaðarbankans í Garðabæ
komst svo að orði í grein í Mbl. 3.
apríl sl. þar sem hann opinberaði
smekk sinn á náttúrunni og bætti
um betur með því að fullyrða að
fuglalífið í voginum tæki „fáum öðr-
um stöðum fram“. Slíkar fullyrðing-
ar fá að sjálfsögðu ekki staðist og
bera vott um fullkominn tvískinnung
hjá framkvæmdaraðilum og hags-
munaaðilum þeim tengdum þar sem
fegurð Arnarvogs er einmitt ástæða
þess að þeir vilja byggja út í hann.
Lausn á húsnæðisvanda
Garðbæinga?
Gefið hefur verið í skyn að um-
rædd landfylling í Arnarvogi myndi
leysa húsnæðisvanda Garðbæinga,
ekki síst ungs fólks í bænum. Ungur
rithöfundur, Börkur Gunnarsson að
nafni, fullyrti í grein í Mbl. 17. mars
sl. að hann hefði hrökklast „allt að
bökkum Moldár“ vegna húsnæðis-
eklu í Garðabæ, en að með byggð á
landfyllingunni yrði loks hægt „að
kaupa eða leigja íbúð á skikkanlegu
verði í Garðabæ“. Hér er mikill mis-
skilningur á ferðinni, enda er aug-
ljóst að íbúðir á rándýrri landfylling-
unni yrðu í hæsta verðflokki og
aðeins á færi efnafólks að kaupa
þær.
Kjarni málsins
Mikilvægt er að menn láti ekki
glepjast af villandi málflutningi
landfyllingarmanna. Til viðbótar því
sem að framan er rakið hafa þeir
reynt að halda því fram að með um-
ræddri framkvæmd sé verið að
þjóna heildarhagsmunum Garða-
bæjar. Landskortur hefur hingað til
ekki háð Íslendingum og vandséð er
að almannahagsmunir krefjist þess
að byggt verði ofan í skráðar nátt-
úruminjar. Það ætti að vera ófrávíkj-
anleg regla sveitarfélaga að fara
ekki með byggð ofan í slíkar minjar,
heldur varðveita náttúruleg sér-
kenni sín. Svo vel vill til að Garða-
bær á nægilegt byggingarland til
langrar framtíðar og hlutfallslega
mest allra sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu. Sætir því furðu að
hugmynd um að fara með landfyll-
ingu út í náttúrulegan vog skuli vera
uppi á borðinu í Garðabæ.
Allir virðast sammála um að rétt
sé að reisa íbúðarbyggð í stað iðn-
aðarsvæðisins í botni Arnarvogs, en
góður grundvöllur er fyrir slíkri
byggð án landfyllingar út í voginn.
Við eigum að varðveita náttúruleg
sérkenni Garðabæjar sem gefa
byggðinni aukið gildi og koma í veg
fyrir það umhverfisslys sem land-
fylling í Arnarvogi yrði.
Heilaþvottur í Garðabæ
Jón Ingi Young
Arnarvogur
Við eigum að varðveita
náttúruleg sérkenni
Garðabæjar, segir Jón
Ingi Young, sem gefa
byggðinni aukið gildi og
koma í veg fyrir það um-
hverfisslys sem landfyll-
ing í Arnarvogi yrði.
Höfundur er pípulagninga- og
vélvirkjameistari og býr í Grunda-
hverfi við Arnarvog.
Súrefnisvörur
Karin Herzog
Vita-A-Kombi olía