Morgunblaðið - 08.05.2001, Blaðsíða 13

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 2001 13
Í YFIRLÝSINGU frá Baugi,
undirritaðri af Hreini Loftssyni
stjórnarformanni, kemur m.a.
fram að 40% af smásöluálagn-
ingunni fari í launakostnað sem
hafi hækkað mikið á árunum
1996-2000. Yfirlýsingin er hér
birt í heild sinni en fyrirsögnin
er Morgunblaðsins. Í yfirlýsing-
unni gerir stjórn Baugs eftirfar-
andi athugasemdir við skýrslu
Samkeppnisstofnunar um mat-
vörumarkaðinn, sem birt var
föstudaginn 4. maí síðastliðinn:
„1. Þótt álagning í smásölu
kunni að hafa hækkað milli ár-
anna 1996–2000, eins og haldið
er fram í skýrslunni, er þess ekki
getið að á sama tíma hefur
kostnaður hækkað til mikilla
muna. Má þar nefna launaskrið,
en yfir 40% álagningar hjá smá-
söluverslunum fer til þess að
greiða starfsfólki laun. Þá hefur
orðið hækkun á fleiri kostnaðar-
liðum. Smásöluverslunin hefur
og tekið yfir stóran hluta af
dreifingu vörunnar af birgjum,
sem hefur aukinn kostnað í för
með sér.
2. Á árunum fyrir 1996 ein-
kenndist smásala matvöru af sí-
felldum gjaldþrotum. Má þar
nefna gjaldþrot Miklagarðs,
Grundarkjörs, Kjötmiðstöðvar-
innar, Garðakaups og Kosta-
kaups. Ástæða þessa er sú að
fyrirtæki í þessari grein voru þá
almennt rekin með tapi. Ljóst er,
að neytendur greiddu reikning-
inn vegna þessara gjaldþrota. Sú
breyting hefur orðið að fyrir-
tækin eru nú almennt rekin með
hagnaði, en það er forsenda þess
að þau geti veitt viðskiptavinum
sínum þá þjónustu sem þeir
krefjast. Þjónusta er mun meiri
en áður, vöruúrval meira og
meira val á milli tegunda versl-
ana. Öflug smásöluverslun er
forsenda fyrir því að unnt sé að
byggja upp samskipti við er-
lenda birgja og framleiðendur og
lækka þannig vöruverð á Íslandi
til lengri tíma litið.
3. Skoða hefði þurft þróun
hagnaðar á tímabilinu og leggja
mat á hvort um óeðlilegar breyt-
ingar hafi verið að ræða, í stað
þess að einblína á álagningu. Í
nýlegri skýrslu, sem bresk sam-
keppnisyfirvöld tóku saman um
smásöluverslun, var megin-
áherslan einmitt lögð á breyting-
ar á hagnaði á milli ára fremur
en álagningu. Slíkt hlýtur að
vera rökréttari aðferð þar sem
álagning er mjög mismunandi á
milli vöruflokka. Þannig leggur
skýrsla Samkeppnisstofnunar
megináherslu á vörur með háa
álagningu, en ekki vörur með
lága álagningu svo sem mjólkur-
vörur og osta (sem eru um 18%
af matarkörfu heimilanna).
Þetta skekkir niðurstöðuna og
veldur því að menn geta dregið
rangar ályktanir um meðal-
álagningu verslana.
4. Sú meginniðurstaða Sam-
keppnisstofnunar, að dregið hafi
úr virkri samkeppni undanfarin
ár, stenst ekki við nánari skoðun.
Af lestri skýrslunnar má draga
þá ályktun að hagnaður í smá-
söluverslun hafi aukist umtals-
vert. Samkvæmt upplýsingum
frá SVÞ – Samtökum verslunar
og þjónustu, hefur hagnaður
matvörukeðja farið minnkandi,
eða staðið í stað, þ.m.t. hjá mat-
vörukeðjum Baugs, eins og fram
kemur í gögnum sem send hafa
verið frá endurskoðendum fé-
lagsins til Samkeppnisstofnun-
ar.
Fjárfestingar í greininni hafa
verið mjög miklar undanfarin
misseri, en þær voru á annan
milljarð á síðastliðnu ári. Þannig
opnuðu 13 nýjar matvöruversl-
anir á höfuðborgarsvæðinu á síð-
asta ári. Þá auglýsir smásalan
fyrir 20–30 millj. kr. á mánuði.
Ljóst er, að ef ekki væri virk
samkeppni, eins og haldið hefur
verið fram, væri vart nauðsyn-
legt að auglýsa og fjárfesta svo
mikið, sem raun ber vitni.
Til frekara vitnis um sam-
keppni í greininni má nefna að
frá mars 1999 til mars 2000
hækkaði verðlag á matvöru sam-
kvæmt tölum Hagstofunnar um
1,1%. Á sama tíma hækkaði vísi-
tala neysluverðs um 3,9%. Mat-
arverð hefur því lækkað um 2,7%
undanfarið ár miðað við almennt
verðlag í landinu. Meginástæða
þessarar þróunar er átaksverk-
efni Baugs undir yfirskriftinni
„Viðnám gegn verðbólgu“.
5. Stjórn Baugs gagnrýnir þau
vinnubrögð Samkeppnisstofnun-
ar að staðreyna ekki í öllum til-
vikum þær upplýsingar, sem
byggt er á í skýrslunni.
6. Athygli vekur að í fréttatil-
kynningu viðskiptaráðuneytis-
ins er eingöngu vikið að Baugi og
Kaupási, og vöruhúsum þeirra.
Ekki er minnst á Matbæ (KEA)
og Samland, sem er vöruhús
kaupfélagsins. Í vikunni til-
kynnti Matbær að á síðasta ári
hefði fyrirtækið verið með 10
millj. kr. hagnað af 4 milljarða
kr. veltu. Spyrja má, hvort hér sé
of geyst farið í álagningu?
7. Að undanförnu hafa komið
fram rangar fullyrðingar í fjöl-
miðlum um mjög háa álagningu í
verslunum Baugs á grænmeti og
ávöxtum. Var þar staðhæft að
meðalálagning Hagkaups væri
80–90%. Var fyrirtækið sett í þá
sérkennilegu stöðu að þurfa að
sanna sakleysi sitt. Af því tilefni
lagði fyrirtækið fram öll gögn
þar að lútandi, þar sem fram
kom með óyggjandi hætti, að
meðalálagning í þessum vöru-
flokkum var helmingi lægri, eða
45–47% á fyrsta ársfjórðungi
þessa árs. Enginn áhugi reynd-
ist vera að skoða til samanburð-
ar meðalálagningu Bónusversl-
ananna. Þá hefði komið fram
heildarmyndin sem sýnir mun
lægri álagningu Baugs, þar sem
helmingur af matvörusölu Baugs
fer fram í verslunum Bónuss.
Nú hefur verið hrundið af stað
svipaðri umræðu á grundvelli
skýrslu Samkeppnisstofnunar
og fyrirtæki á matvörumarkaði
enn sett í þá stöðu, að þurfa að
sanna sakleysi sitt. Dómur er
felldur áður en menn kynna sér
allar hliðar málsins. Í þessari
umræðu fellst ásökunin í því að
Baugur hafi, í skjóli stærðar
sinnar, knúið heildsala til að
lækka verð án þess að það skili
sér til neytenda og hirða gróð-
ann. Eins og áður er nefnt hefur
hagnaður í greininni minnkað
eða staðið í stað á umræddu
tímabili. Ársskýrslur fyrirtækis-
ins sýna að hagnaður Baugs er
hlutfallslega mun minni en al-
mennt gerist í smásöluverslun
hjá nágrannaþjóðum okkar.
Þessi gögn eru öllum opin, m.a. á
heimasíðu fyrirtækisins. Upp-
lýsingar um afkomu stærstu
heildverslana er ekki aðgengi-
legar með sama hætti. Sam-
kvæmt upplýsingum, sem aflað
hefur verið hjá Ríkisskattstjóra
kemur fram, að hagnaður þeirra
á árinu 1999 í hlutfalli af veltu
var að öllu jöfnu mun hærri en
almennt gerist í smásöluverslun.
Úttekt Samkeppnisstofnunar
spannar tímabilið 1996–2000.
Baugur var ekki stofnaður fyrr
en um mitt ár 1998. Ef málið er
skoðað frá þeim tíma kemur í
ljós að verðlag á matvöru hefur
hækkað um 10,0% en neyslu-
verðsvísitalan um 12,2% til loka
apríl sl. Stór hluti hækkunarinn-
ar varð nú í apríl vegna óhag-
stæðrar gengisþróunar. Hag-
ræðing í smásöluversluninni er
því þegar farin að skila sér til
neytenda. Stjórn Baugs telur því
þá gagnrýni ómaklega, sem fyr-
irtækið hefur þurft að þola í fjöl-
miðlum undanfarna daga.
Baugur mun að sjálfsögðu
veita Samkeppnisstofnun að-
gang að öllum þeim upplýsing-
um, sem stofnunin telur sig
þurfa á að halda við þá úttekt á
smásöluverslun, sem boðuð hef-
ur verið. Um leið hlýtur að vera
gerð sú krafa til stofnunarinnar,
að hún vandi vinnubrögð sín bet-
ur en raunin er varðandi ofan-
greinda skýrslu og gefi fyrirtæk-
inu færi á að gæta andmæla-
réttar síns.“
Yfirlýsing stjórnar Baugs hf. vegna skýrslu Samkeppnisstofnunar
Kostnaðar-
hækkana
ekki getið
SAMTÖK verslunar og
þjónustu, SVÞ, sendu í
gær frá sér tilkynningu
þar sem hörmuð er
„neikvæð og ómál-
efnaleg“ umræða gegn
smásöluverslun í land-
inu í kjölfar skýrslu
Samkeppnisstofnunar
um matvörumarkaðinn.
Inntak skýrslunnar gefi
tilefni til málefnalegrar
umræðu, en hafi þess í
stað snúist upp í ásak-
anir um arðrán mat-
vöruverslunarinnar í
skjóli samþjöppunar og
fákeppni, eins og það er
orðað. Ósanngjarnar
ásakanir séu ekki til
þess fallnar að ná skyn-
samlegri lendingu í svo
viðamiklu máli.
Í ljósi umræðunnar
leggja SVÞ áherslu á
eftirfarandi í tilkynn-
ingunni:
„Á því tímabili sem
skýrsla Samkeppn-
isstofnunar nær til hef-
ur rekstrarkostnaður
matvöruverslana hækk-
að til muna. Laun eru
stærsti kostnaðarlið-
urinn og yfir 40% af
álagningu mat-
vöruverslana þarf til að
standa undir honum.
Vegna kjarasamninga
og launaskriðs hafa
laun starfsfólks í versl-
unum hækkað umtals-
vert meira en hjá öðr-
um stéttum. SVÞ telja
það jákvæða þróun og
nauðsynlega til að sinna
kalli tímans. Tæplega
4.000 manns starfa við
matvöruverslun á Ís-
landi, en um 22 þúsund
alls við verslunar- og
skrifstofustörf. Af öðr-
um hækkandi kostnaði
má nefna dreifing-
arkostnað innanlands,
húsnæðiskostnað og
ýmis opinber gjöld, eins
og hita, rafmagn, sorp-
hirðu- og eftirlitsgjöld.
Auknum rekstrar-
kostnaði hefur óhjá-
kvæmilega verið mætt
með aðhaldi í rekstri og
síðan aukinni álagn-
ingu. Hækkun álagn-
ingar hefur ekki skilað
auknum hagnaði smá-
söluverslana, heldur
hefur hagnaður sem
hlutfall af veltu hefur
farið minnkandi og er
lítill í samanburði við
matvöruverslanir er-
lendis. Hagnaður af
rekstri er vitanlega for-
senda þess að verslanir
geti borið sig og veitt
neytendum góða þjón-
ustu.
Virk samkeppni er á
íslenskum matvöru-
markaði, ólíkt því sem
margir halda fram, og
vegna hennar breytist
verð á matvörum dag-
lega. Þá hefur versl-
unum fjölgað töluvert á
fáum árum, a.m.k. í
þéttbýli, til að mæta
kröfum neytenda um
vöruúrval, þjónustu og
afgreiðslutíma.
Að gefnu tilefni
benda SVÞ á siðareglur
um samskipti birgja og
smásala, sem að frum-
kvæði SVÞ voru kynnt-
ar aðildarfyrirtækjum í
lok síðasta árs og op-
inberlega í apríl sl.
Siðareglunum er ætlað
að stuðla að auknu
gæðastarfi og sann-
gjörnum viðskiptahátt-
um. Þær hafa þegar
verið teknar upp af
nokkrum aðilum í mat-
vöruverslun.“
Í lok tilkynning-
arinnar segjast SVÞ
vera reiðubúin að vinna
að lausn þessa máls svo
friður og sátt megi nást
um rekstrarumhverfi
matvöruverslana, sam-
skipti smásala og birgja
og verðmyndun mat-
vara. Hagsmunum neyt-
enda og verslunarinnar
sé þannig best borgið.
SVÞ harma nei-
kvæða umræðu