Morgunblaðið - 08.05.2001, Blaðsíða 23

AKUREYRI
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 2001 23
ÁHÖLD eru um hvarrannsóknar- og nýsköp-unarhús Háskólans áAkureyri eigi að vera og
hverjir eiga að hanna það. Þó er
ólíklegt að hönnuðir á arkitekta-
stofunni Glámu/Kím fái að ráða
því. Árið 1996 var tillaga nr. 7 í
samkeppni um hönnun og skipulag
á Sólborgarsvæðinu á Akureyri
valin og í kjölfarið gerðir tveir
hönnunarsamningar við arkitekta-
stofuna Glámu/Kím. Reisa á bygg-
ingar á 5–8 árum og í nokkrum
áföngum, en rannsóknahús er einn
þessara áfanga.
Flestir bjuggust við að hönnuðir
að háskólasvæði Akureyrar væru
fundnir til frambúðar. Þeir höfðu
unnið með svæðið í nokkur ár og
rektor Háskólans á Akureyri beðið
arkitektana í janúar sl. um að gera
deiliskipulag fyrir lóð háskólans.
„Þeir voru reknir frá verkinu,“
eins og lögmaður þeirra orðar það,
og vísar til þess að verkbeiðnin var
tekin til baka í lok febrúar og sam-
ið var við Halldór Jóhannsson
landslagsarkitekt hjá Teikn á lofti
á Akureyri um verkið.
Félagar í Arkitektafélagi Ís-
lands vildu ekki vinna þetta verk,
né önnur á þessu svæði, vegna til-
mæla stjórnar AÍ um stuðning við
Glámu/Kím í þessu máli. Á nýjum
rissum frá Teikn á lofti að skipu-
lagi er rannsóknahúsið/húsin ekki
lengur á Sólborgarsvæðinu, heldur
á næstu lóð sem ekki enn hefur
verið úthlutað.
Hönnun rannsóknar-
húss boðin út
Haustið 1999 lýstu forsvars-
menn fasteigna- og þróunarfélags-
ins Þyrpingar hf áhuga sínum fyr-
ir ríkisstjórn um að reisa og eiga
rannsóknarhús við Háskólann á
Akureyri. Nefnd var sett á lagg-
irnar til að funda með Þyrpingu
um þetta mál og Gísli Þór Magn-
ússon, deildarstjóri í menntamála-
ráðuneyti, gerður að formanni
hennar. Niðurstaða nefndarinnar
var að halda útboð á rannsókn-
arhúsi í einkaframkvæmd. Þótt
það sé ekki nauðsynlegt, eins og
dæmi í Hafnarfirði sýna (Hörðu-
vellir), var hönnunin á bygging-
unni einnig boðin út. Leitað er því
að nýjum hönnuðum á háskóla-
svæðið og telur ríkisvaldið sig vera
í fullum rétti til þess.
Ríkiskaup auglýstu í júlí 2000
eftir ráðgjafa vegna fyrirhugaðrar
byggingar rannsóknahúss og síðan
hefur verið rimma milli ríkisvalds
og Glámu/Kím en arkitektarnir
telja að verið sé að brjóta á lög-
vörðum höfundarrétti þeirra.
Sýslumaðurinn í Reykjavík hafnaði
lögbannskröfu vegna útboðsins í
febrúar síðastliðnum og nú hefur
málið verið flutt fyrir
héraðsdómi og niður-
stöðu dómarans beðið.
Nafn Þyrpingar var
ekki í forvali að útboði.
Íslenskir aðalverktakar
með ISS Ísland annars
vegar og Nýsir með Ístaki voru
reiðubúnir að taka þátt í útboðinu.
Nýjum gögnum hafnað
Skúli J. Pálmason héraðsdómari
setti dómþingið 2. maí kl. 15:00 og
hófst það með því að Gunnar Jó-
hann Birgisson hrl, sem flytur
málið fyrir hönd varnaraðila, bað
um að leggja fram ný gögn eða
m.ö.o. frumhugmyndir Teikna á
lofti um deiliskipulag lóðar HA og
næstu lóða á þessu svæði. Lög-
maðurinn sagði að samkvæmt
þessum gögnum ætti fyrirhugað
rannsóknahús að standa á næstu
lóð við Sólborgarsvæðið. Dómarinn
neitaði að bæta þessum gögnum
við með þeim orðum að þau kæmu
of seint og að ekkert mál væri hér
fyrir dómi ef þetta hefði verið
staðfest áður. Málið núna væri að-
eins hvort lögbannskrafa vegna út-
boðs á rannsóknahúsi á háskóla-
lóðinni uppfyllti sett skilyrði.
Garðar Briem hrl, lögmaður
sóknaraðila, og Gunnar Jóhann
Birgisson sóttu svo og vörðu mál
sitt frammi fyrir dómara. Dóm-
þingið stóð í þrjár klukkustundir
og verða nokkur rök og ástæður
endursagðar hér.
Krafa Glámu/Kím um lögbann
er sett fram vegna þess að arki-
tektarnir óttast hugsanlega eyði-
leggingu á höfundarverki sínu.
Byggingar á Sólborgar-
svæðinu mynda sam-
tengda þyrpingu sem
rísa skal í nokkrum
áföngum. Nú þegar er
tveimur áföngum lokið
og búist var við að rann-
sóknahúsið yrði næst. Stofan hafn-
aði m.a. boði um að taka þátt í út-
boði um byggingu Íslenskrar
erfðagreiningar í Vatnsmýrinni
vegna væntanlegra anna við rann-
sóknarhús HA.
Framkvæmdir á Sólborgarsvæð-
inu hafa hingað til verið unnar eft-
ir valdri samkeppnistillögu stof-
unnar um skipulag og hönnun
bygginga þar. Í niðurstöðu dóm-
nefndar árið 1996 segir m.a. um
verðlaunatillöguna: „Útlit til norð-
austurs, sem verður andlit háskól-
ans út á við, er sérlega glæsilegt,“
en rannsóknahús er einmitt hluti
af þessu andliti. Arkitektarnir
sætta sig ekki við að leitað sé til
nýrra hönnuða í útboðinu, það sé
líkt og að fá nýjan höfund til að
vinna við skáldsögu eftir annan (og
án samþykkis hans). Lágmarks-
krafan er að samið sé um það við
þá fyrst.
Sókn Glámu/Kím er um höfund-
arréttinn, að samkeppnistillagan,
tveir hönnunarsamningar, fram-
kvæmdir og fleiri gögn gefi þeim
lögvarinn höfundarétt á rannsókn-
arhúsi sem risi meðal annarra
bygginga á Sólborgarsvæðinu.
Lögð er áhersla í sókninni á að
heildarhönnun bygginga og heild-
armyndin á svæðinu væri fyrir bí
gengju nýir hönnuðir inn í verkið,
nema þeir nýttu sér hugmyndir
Glámu/Kím, en það er óleyfilegt.
Hér er aðeins um brota-
brot af verki að ræða
Málsvörn varnaraðila er að
ströng skilyrði lögbanns séu ekki
uppfyllt í þessu máli. Auk þess að
málið felist í að heildarsamningur
hafi ekki verið gerður við hönnuði
Glámu/Kím um hönnun allra bygg-
inga á Sólborgarsvæðinu og þar af
leiðandi sé ríkið ekki skuldbundið
til að fela þeim hönnun rannsókn-
arhúss.
Ekki er heldur verið að brjóta
samninga, þar sem þeir hafi ekki
verið gerðir. Varnaraðilar segja að
aldrei hafi komið til greina að hag-
nýta hugmyndir stofunnar á nokk-
urn hátt eða að ganga inn í höf-
undarverk hennar. Tilefni þessa er
að aðstæður hafi breyst með þess-
ari einkaframkvæmd og nú standi
til að reisa 4000 – 6000 m² rann-
sóknarhús en ekki 2000 m² eins og
það birtist í samkeppnistillögu
Glámu/Kím.
Varnaraðilar telja að arkitekt-
arnir reki þetta mál á röngum for-
sendum því hér sé alls ekki um
höfundarréttarmál að ræða, heldur
samningsréttarmál. Einungis
standi yfir útboð og því hafi eng-
inn höfundarréttur verið brotinn.
Höfundarrétturinn verði ekki virk-
ur fyrr en með tilteknum fram-
kvæmdum og að ekki sé fyrirsjá-
anlegt að hann verði virkur því
líkur eru á að byggingin muni
standa á annarri lóð en háskóla-
byggingarnar á Sólborg.
Rannsóknahús HA, samkvæmt
tillögu Glámu/Kím, á að vera sam-
tengt öðrum byggingum á Sól-
borgarsvæðinu og hefur það verið
hannað 20% eins og gjarnan er
gert í tillögum. Varnaraðili telur
að 20% hönnun njóti ekki höfund-
arréttar og það sé enn eitt dæmið
sem sýni að ekki sé verið að brjóta
á höfundarrétti. Form njóti vernd-
ar en ekki hugmynd að formi. Hér
sé aðeins um brotabrot af verki að
ræða. Og ef hér sé um höfund-
arrétt að tefla, er ekki enn runn-
inn upp tími til að glíma við málið,
því verkið er ekki hafið.
Önnur rök
og áfrýjun
Nokkur önnur rök og máls-
ástæður lögmannanna og umbjóð-
enda þeirra, sem lúta að ýmsum
atriðum í höfundarrétti og samn-
ingsrétti, voru reifuð í Mbl 6. mars
sl. (Reynt á hönnun rannsóknar-
húss, bls. 10–11).
Héraðsdómarinn hefur nú tekið
sér frest til að skera úr um hvort
lögbannskrafan uppfylli tilsett
skilyrði 24. gr. laga nr. 31/1990 um
lögbann (sjá lagasafn á www.-
athingi.is). Líklegt verður að telj-
ast, miðað við málatilbúning, að
annar hvor aðilinn áfrýi úrskurð-
inum til Hæstaréttar.
Staðsetning
rannsóknarhúss
enn óstaðfest
Morgunblaðið/RAX
Hönnuðir háskólalóðar HA. Í arkitektahóp Glámu/Kím vegna Sólborg-
arsvæðisins eru Sigurður Kjartansson, Sigbjörn Kjartansson, Ólafur
Tr. Mathiesen, Jóhannes Þórðarson og Árni Kjartansson.
Ekki er lengur ljóst
hvar rannsóknarhús Há-
skólans á Akureyri eigi
að standa. Ekki er held-
ur ljóst hvort lögbann
fæst sett á útboð bygg-
ingarinnar. Gunnar
Hersveinn fylgdist með í
Héraðsdómi Reykja-
víkur og endursegir rök
og málsástæður deil-
enda, Glámu/Kím og
ríkisvaldsins.
Lög um kyrrsetningu,
lögbann o.fl.
1990 nr. 31, 23. apríl:
IV. kafli. Lögbann. 24. gr.
 Lögbann má leggja við
byrjaðri eða yfirvofandi athöfn
einstaklings eða fyrirsvars-
manns félags eða stofnunar ef
gerðarbeiðandi sannar eða gerir
sennilegt að athöfnin brjóti eða
muni brjóta gegn lögvörðum
rétti hans, að gerðarþoli hafi
þegar hafist handa um athöfn-
ina eða muni gera það og að
réttindi hans muni fara forgörð-
um eða verða fyrir teljandi
spjöllum verði hann knúinn til
að bíða dóms um þau.
 Lögbann verður ekki lagt
við stjórnarathöfn þess sem fer
með framkvæmdarvald ríkis eða
sveitarfélags.
 Lögbann verður ekki lagt
við athöfn:
1. ef talið verður að réttar-
reglur um refsingu eða skaða-
bætur fyrir röskun hagsmuna
gerðarbeiðanda tryggi þá nægi-
lega;
2. ef sýnt þykir að stórfelldur
munur sé á hagsmunum gerð-
arþola af því að athöfn fari fram
og hagsmunum gerðarbeiðanda
af að fyrirbyggja hana, enda
setji gerðarþoli eftir atvikum
tryggingu fyrir því tjóni sem at-
höfnin kann að baka gerðarbeið-
anda.
Lög um lögbann
Arkitekta-
stofan hefur
hafnað öðr-
um verkum
HRINGSNÚRUR
Hringsnúrurnar vinsælu
eru komnar aftur.
Mikið úrval