Morgunblaðið - 08.05.2001, Blaðsíða 45

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 2001 45
AÐ ÓBREYTTUM
lögum um stjórn fisk-
veiða er 1. september
nk. skapadægur fjöl-
margra smábátaút-
gerða í landinu. Verði
lögunum ekki breytt
mun þessi dagsetning
að auki marka dýpri
spor í þróun byggðar og
útgerðar en flestar þær
sem komið hafa við sögu
fiskveiðilaganna.
Það alvarlegasta er
að gangi þetta eftir fer
löggjafinn síður en svo
að ráðum lögfróðustu
manna. Krafan er kom-
in frá fámennum hópi
stórútgerðarmanna sem að venju eru
gjörsamlega úr takti við vilja almenn-
ings. Í nýlegri skoðanakönnun sem
unnin var fyrir Landssamband smá-
bátaeigenda (LS) töldu 90% þeirra er
tóku afstöðu að eðlilegt væri að
stjórnvöld tækju sérstakt tillit til
trillukarla og smábátaflotans við
stjórnun fiskveiða.
Með greinarkorni þessu vil ég
rekja aðdraganda þessarar ótrúlegu
framtíðarsýnar. Ég ætla mér ekki þá
ósvinnu að elta alla þræði þessa máls.
Í mínum huga er hér meginatriði að
við smábátaeigendur var gerð sátt á
sínum tíma sem markaði tímamót í
samskiptum þeirra og stjórnvalda.
Smábátaeigendur hófu réttinda-
baráttu sína fyrir naumum 16 árum.
Þegar þeim varð ljóst að hugur stór-
útgerðarforystunnar stóð til þess að
nýta þennan hluta fiskiskipaflotans í
bálkesti og uppfyllingar var þeim nóg
boðið og þeir stofnuðu Landssam-
band smábátaeigenda í árslok 1985.
Réttindabarátta trillukarla hefur
sannarlega skilað árangri. Hlutdeild
þeirra í veiðum og aðgengi að fiski-
miðum hefur aukist til muna og mik-
ilvægi smábátaútgerðarinnar marg-
faldast í atvinnu- og
efnahagslífi þjóðarinn-
ar. Þessar breytingar
hafa smábátaeigendur
sótt til löggjafans með
dyggum stuðningi al-
mennings. Ítrekaðar
tilraunir forystumanna
LÍÚ, auk örfárra
stjórnmálamanna, til að
sá fræjum sundrungar í
raðir smábátaeigenda
hafa enn sem komið er
fallið í grýtta jörð. Vita-
skuld eru trillukarlar
ekki sammála um alla
hluti, skárra væri það
nú. Þeir hafa hins vegar
borið gæfu til að standa
saman þegar á hefur reynt.
Vafalaust eru margir minnugir
þess að oft hefur gustað hressilega
um baráttu smábátaeigenda. Þeir
hafa margsinnis fyllt þingpalla, safn-
ast saman á Austurvelli og hvað eina.
Það var í kjölfar slíkra aðgerða árið
1995 að stjórnvöld kölluðu eftir því
hvort unnt væri að ná sáttum við smá-
bátaeigendur. Eftir tæpan áratug
linnulítilla átaka við stjórnvöld var
síður en svo sjálfgefið að slík vinnu-
brögð yrðu tekin upp í röðum trillu-
karla. Mér er ekki örgrannt um að
halda að sumir þjáist jafnvel enn af
talsverðum fráhvarfseinkennum.
Aðalfundur LS samþykkti þó á
árinu 1995 að ganga til slíkra við-
ræðna til að kanna hvort þoka mætti
málum.
Trillukarlar hafa ekkert legið á liði
sínu við að tyfta ráðamenn. Þeir gera
sér engu að síður ljóst að þrátt fyrir
að löggjafarsamkoman eigi margt eft-
ir ógert í þeim efnum að jafna mönn-
um afleiðingar ýmissa mistaka varð-
andi fiskveiðilöggjöfina er hún engu
að síður eina stofnunin í landinu sem
fært hefur þeim umtalsverðar réttar-
bætur.
Sú staða sem uppi var í málefnum
smábátaflotans þegar stjórnvöld föl-
uðust eftir viðræðum var hvorki ein-
föld né auðleyst. Engu að síður varð
að samkomulagi milli LS og sjávarút-
vegsráðuneytisins á vetrarmánuðum
’95–’96 að svokallað þorskaflahámark
krókabáta skyldi standa. Meginfor-
senda þess að smábátaeigendur gátu
unað þessari tilhögun var sú stað-
reynd að bátarnir í þessu kerfi skyldu
fyrir vikið ekki kvótasettir í öðrum
tegundum, ásamt því að lokað var á
framsal yfir í aflamarkskerfið.
Með þetta að leiðarljósi hófu fjöl-
margir smábátaeigendur að skipu-
leggja framtíðina. Fyrirkomulagið
gerði jafnvel þeim er höfðu litlar
veiðiheimildir í þorski – einu kvóta-
settu tegundinni – kleift að sjá vonar-
glætu.
Viðræður LS og sjávarútvegsráðu-
neytisins héldu áfram því fjölmörg
mál voru enn óleyst. Stærst þeirra
var, og er, staða þeirra báta sem voru/
eru innan svokallaðra róðrardaga-
kerfa. Þær viðræður fengu hins vegar
skjótan endi. Yfir dundi svokallaður
Valdimarsdómur Hæstaréttar sem
margir álitu að knésetja myndi kvóta-
kerfið. Nær sanni er að dómurinn,
verði túlkun lögfræðinga ríkis-
stjórnarinnar haldið til streitu, kné-
setji trilluútgerðir vítt og breitt um
landið.
Ég ætla ekki að gera lítið úr þeim
vanda sem stjórnvöld stóðu frammi
fyrir eftir dóm Hæstaréttar. Í dag er
hins vegar öldin önnur, í tvöföldum
bókstaflegum skilningi. Í stað þess að
stjórnvöld höfðu eingöngu við túlkun
lögfræðinganna fyrrnefndu að styðj-
ast hafa þau nú að auki álitsgerð frá
Sigurði Líndal lagaprófessor og
Skúla Magnússyni lektor. Sú álits-
gerð hefur þá yfirburði að hafa bæði
Valdimarsdóminn og Vatneyrarmálið
til hliðsjónar.
Í henni er komist að þeirri ótví-
ræðu niðurstöðu að stjórnvöldum bar
engin skylda til að breyta fiskveiði-
lögunum. Þvert á móti hafi þau fulla
heimild til að stjórna veiðum króka-
báta með þeim hætti sem verið hefur.
Með álitsgerðinni leystu þeir félag-
ar stjórnvöld frá beiskum bikar.
Þeirri hrikalegu þversögn sem fólst í
yfirlýstu markmiði lagabreytinganna
sem hér eru til umfjöllunar, þ.e. að
„vernda atvinnurétt smábátaeig-
enda“, er nú óhætt að sökkva í sjötug-
an sæ.
Hlutverk löggjafans er vitaskuld að
standa raunverulegan vörð um rétt-
indi þegnanna. Í tilfelli smábátaeig-
enda sem annarra hefur löggjafinn
með höndum að verja atvinnurétt
þeirra, en hér kemur fleira til. Með
samþykkt fyrstu greinar fiskveiðilag-
anna tók löggjafinn að auki að sér að
sjá til þess að framkvæmd laganna
„ … tryggi trausta atvinnu og byggð í
landinu“.
Óbreytt lög ganga þvert á öll þessi
atriði. Hinn gríðarlegi samdráttur
sem óhjákvæmilega verður í veiðum
krókabátanna gerir atvinnurétt fjöl-
margra eigenda þeirra einskis virði.
Hundruð þjónustustarfa tapast sam-
hliða og enn eykst á vanda þeirra
byggðarlaga sem síst mega við því.
Af nokkurri reynslu þykist ég vita
að skrif þessi verða hrópuð út sem
kaldrifjað hagsmunapot. Staðreyndin
er hins vegar sú, lesandi góður, að
þetta er sá raunveruleiki sem blasir
við einstaklings- og fjölskyldufyrir-
tækjum víða um land.
1. september 2001 …
skapadægur eður ei?
Arthur
Bogason
Fiskveiðistjórn
Hinn gríðarlegi sam-
dráttur sem óhjá-
kvæmilega verður í
veiðum krókabátanna,
segir Arthur Bogason,
gerir atvinnurétt fjöl-
margra eigenda þeirra
einskis virði.
Höfundur er formaður Lands-
sambands smábátaeigenda.
BÆNIN er máttugt
undratæki. Gjöf frá
Guði sem við megum
grípa til. Hún er lykill
að náð hans og blessun.
Bænin er eins og
íþrótt sem við þurfum
að þjálfa okkur í. Hún
veitir okkur aðgang að
Guði. Guði sem heyrir í
okkur hvort sem við
biðjum í hljóði eða upp-
hátt, með eigin hugs-
unum eða versum eftir
aðra. Hún veitir okkur
aðgang að Guði sem
bæði heyrir og skilur
og vill okkur börnum
sínum allt hið besta.
Jafnvel betur en við fáum metið,
skynjað eða meðtekið.
Bænin er eins og þráður. Órjúf-
anlegur þráður á milli Guðs og okk-
ar. Hún kostar ekkert, en veitir
ómældan frið og endalausa blessun.
Það er aldrei á tali hjá Guði og
sambandið slitnar ekki. Því getum
við treyst.
Í bæninni komum við orðum að
hugsunum okkar, löngunum og
þrám. Bænin hreinsar hugann og
með henni getum við létt af okkur
þungum byrðum. Með bæninni fáum
við Guð í lið með okkur. Guð sem
elskar okkur út af lífinu.
Hvatt til bæna
Biðjum hvert fyrir öðru. Biðjum
fyrir vinum okkar, ættingjum og
fjölskyldu. Biðjum ekki síður fyrir
þeim sem ofsækja okkur og þeim
sem kunna að fara í taugarnar á
okkur eða við bara hreinlega þolum
ekki. Já, biðjum fyrir öllum þeim
sem við eigum erfitt með að um-
gangast.
Leggjum allt sem á
okkur hvílir í almáttug-
ar hendur Guðs. Tölum
við hann um gleði okk-
ar og sorgir, væntingar
og þrár.
Hann þerrar tárin
og veitir þreyttum
hvíld. Hann færir okk-
ur frið og ró. Hann
styrkir okkur og veitir
djörfung. Hann gleym-
ir ekki sköpun sinni,
börnum sínum, þeim
sem til hans leita.
Gleymum ekki að
þakka Guði fyrir Jesú
sem dó í okkar stað.
Gleymum ekki að
þakka fyrir lífið sem og allar aðrar
góðar gjafir hans.
Biðjum góðan Guð að kenna okk-
ur að biðja. Kenna okkur að biðja
um hans góða vilja. Kenna okkur að
biðja með Jesú, með hans eigin orð-
um í bæninni, Faðir vor, sem von-
andi allir kunna.
Væntanlega er margt sem á þér
hvílir. Komdu með það fram fyrir
Guð í bæn. Biddu hann að hjálpa þér
að nema staðar í erli dagsins. Opn-
aðu þig fyrir honum.
Hvatt til bæna
Sigurbjörn
Þorkelsson
Höfundur er rithöfundur.
Bænin
Biðjum góðan Guð,
segir Sigurbjörn
Þorkelsson, að kenna
okkur að biðja.