Morgunblaðið - 31.05.2001, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„FAGURT er í Fjörðum...“ syngur
básúnan við undirleik horns þegar
blaðamaður stingur sér inn á æfingu
hjá Sinfóníuhljómsveit Íslands. Tón-
skáldið Áskell Másson, sem á heið-
urinn af einu verkanna á efnisskrá
tónleikanna í kvöld, er einnig mættur
og ræðir blæbrigði og útfærslur við
stjórnandann, Bernharð Wilkinson,
og einleikarann, Christian Lindberg,
básúnuleikara sem stundum hefur
verið nefndur „heimsmeistarinn í
básúnuleik“.
Óhætt er að segja að tónlistarferill
hins sænska einleikara sé afar
óvenjulegur og ótrúlegur, en að sama
skapi glæsilegur. Sautján ára að aldri
hóf hann nám í básúnuleik og ein-
ungis tveimur árum síðar var hann
ráðinn í stöðu fyrsta básúnuleikara
hjá Konunglegu óperunni í Stokk-
hólmi. Frekara nám og áframhald-
andi velgengni fylgdi í kjölfarið, og
Lindberg tók þá ákvörðun um að
verða einleikari á básúnu. Síðan eru
liðin 15 ár og hróður hans hefur auk-
ist jafnt og þétt. Nýlega var hann
kosinn fremsti málmblásari nýliðinn-
ar aldar af 4.000 kollegum sínum og
skaut meðal annarra tónlistarmönn-
um á borð við Louis Armstrong og
Miles Davis ref fyrir rass. Í kvöld
gefst Íslendingum tækifæri til að
heyra og sjá þennan undramann,
þegar hann leikur einleik með Sin-
fóníuhljómsveit Íslands undir stjórn
Bernharðs Wilkinson.
Melódískt verk
Á tónleikunum mun Lindberg
frumflytja ásamt sinfóníuhljómsveit-
inni einleikskonsert Áskels Másson-
ar fyrir básúnu og hljómsveit sem
ber heitið Canto Nordico. Konsert-
inn er saminn sérstaklega fyrir Lind-
berg og er þetta í annað sinn sem
samstarf þeirra Áskels fer fram með
þessum hætti, en Áskell hefur áður
samið einleikskonsert fyrir Lind-
berg. „Verkið er eiginlega samið á
mjög löngu tímabili,“ segir Áskell.
„Ég kynntist Christian fyrir um
fimmtán árum og þá kom upp þessi
hugmynd um að ég semdi fyrir hann
konsert. Nokkrum árum seinna
samdi ég hann og Christian kom
hingað og frumflutti hann. Síðan þá
hef ég verið að breyta þessu verki
heilmikið, en í fyrra og hittifyrra tók
ég það alveg í gegn frá byrjun og nú
er eiginlega ekkert eftir af upphaf-
lega verkinu. Þannig að konsertinn
sem fluttur verður í kvöld er alveg
nýtt verk.“ Að sögn Áskels eru verk-
in tvö þó byggð á sömu melódíunum,
en hann notar í verkinu stef sem
hann hefur sjálfur samið auk eins ís-
lensk þjóðlags, Fagurt er í Fjörðum.
„Það er eitt þjóðlag úr Þingeyjasýsl-
unni í verkinu, en annars reyni ég að
tefla saman skyldum stefjum. Þetta
er mjög melódískt verk og byggist
mikið á laglínunum. Þó að verkið sé
ákaflega ljóðrænt, reyni ég líka að
sýna fram á dekkri hliðar, bæði í ein-
leikshljóðfærinu og í verkinu sjálfu.“
Fyrra verkið sem Áskell samdi
fyrir Christian bar ekkert heiti, en
heiti nýja konsertsins er Canto
Nordico, og hefur það nýlega verið
útgefið hjá Editions Bim í Sviss, sem
þekkt er fyrir nótnaútgáfu fyrir
málmblásturshljóðfæri. „Verkið var
samið með Christian í huga og hans
tónmyndun. Hann hefur einstakan
tón með mjög fallegum syngjanda, og
þess vegna fannst mér viðeigandi að
titill verksins höfðaði aðeins til þess,
söngur Norðursins,“ segir Áskell og
heldur áfram: „Eins og þú heyrir er
básúnan ótrúlega kraftmikið hljóð-
færi, það getur nánast hvað sem er í
þeim efnum. Leikni Christians er
engu lík, hann getur spilað nánast
hvað sem er. Ég veit til dæmis að
hann hefur leikið verk sem skrifuð
eru fyrir fiðlu.“
Áskell er að vinna einleiksverk upp
úr konsertinum, sem einnig er skrif-
að fyrir Christian og mun það bera
heitið Canto Solo. „Ég veit því miður
ekki hvenær það kemur fyrir eyru al-
mennings. En Christian er með svo
mikið af tónleikum á dagskránni að
það líður áreiðanlega ekki á löngu.
Þegar ég hef haft samband við hann
undanfarna mánuði í tengslum við
þetta verk, hefur hann aldrei verið á
sama stað,“ segir Áskell og kímir.
Heimsmeistari í básúnuleik
Þegar Christian er spurður um
ótrúlegan feril sinn svarar hann að
það hafi verið djass en ekki klassík
eða nútímatónlist sem kveikti áhuga
hans á básúnuleik. „Mig langaði að
geta leikið eins og margir djassbás-
únuleikarar sem ég hlustaði á,“ segir
Christian og brosir. „Áður hafði ég
fiktað við önnur hljóðfæri, trommur
og annað slíkt, en hafði í raun bara
áhuga á básúnunni. Ég byrjaði að
læra á hana þegar ég var sautján ára.
Mér gekk vel og hlutirnir gerðust
hratt. Aðeins tveimur árum eftir að
ég byrjaði að læra var ég kominn
með stöðu við sinfóníuna. Eftir nokk-
urn tíma þar fann ég þó að það var
ekki það sem ég vildi gera. Svo ég tók
þá ákvörðun að verða annaðhvort
lögfræðingur eða einleikari á básúnu
og ég varð það síðarnefnda.“
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
Christian leikur með Sinfóníuhljóm-
sveit Íslands. Árið 1987 frumflutti
hann fyrrnefndan konsert eftir Áskel
Másson, og hefur utan þess leikið
einleik með hljómsveitinni við önnur
tækifæri. „Mér þykir leitt að hafa
alltaf flutt nútímatónlist þegar ég hef
komið hingað til að leika,“ segir
Christian, en að sögn er nútímatón-
list ekki hans eina viðfangsefni. „Á
efnisskrá minni eru nútímaverk jafnt
sem klassísk verk. Ég hefði mikinn
áhuga á að leika klassískt verk næst
þegar ég kem til Íslands.“ Óhætt er
þó að segja að Christian hafi fengist
nokkuð við nútímatónlist og notið
velvildar og aðdáunar tónskálda nú-
tímans, en 79 konsertar hafa verið
samdir fyrir hann.
„Hann er mjög áhugaverður og
óvenjulegur,“ segir Christian að-
spurður um konsert Áskels. „Í hon-
um notast Áskell við ólíka tónmynd-
un og kallar fram mismunandi áhrif
bæði í básúnunni og í hljómsveitinni.
Til dæmis notar hann sex horn í verk-
inu, sem gefur því nokkuð sérstakan
blæ. Ég held að hann sé að vissu leyti
að fást við mjög gamla íslenska tón-
listarhefð í verkinu. Þetta er inn-
hverft verk, byrjar á dulúðugan hátt,
sem verður líflegra í miðjunni, en
endar á sama mystíska veg og það
byrjaði. Í raun myndi ég segja að
verkið snerist um tóninn.“
Christian er fjögurra barna faðir
og á því stóra fjölskyldu heima í Sví-
þjóð. Aðspurður hvernig takist að
sameina fjölskyldulíf og tónleikalíf
heimsmeistara í básúnuleik svarar
hann: „Ég reyni að taka mér frí mjög
reglulega, en það eru tónleikar bók-
aðir hjá mér fram á árið 2004. Maður
verður að gefa sér tíma til að vera
með fjölskyldunni, annars verður
maður alveg sambandslaus.“
Tónleikarnir í kvöld eru haldnir í
fyrsta sal Háskólabíós og hefjast þeir
kl. 19.30. Auk konsertsins eru á efnis-
skránni Útfarartónlist eftir Witold
Lutoslawski og sinfónía nr. 5 í B-dúr
eftir Sergei Prokofíeff.
Hin syngjandi
rödd básúnunnar
Christian Lindberg, einleikari á básúnu.
Morgunblaðið/Golli
Áskell Másson, höfundur Canto Nordico.
Christian Lindberg er nafn hins heimsþekkta básúnuleikara sem frumflytja
mun einleikskonsert Áskels Mássonar fyrir básúnu og hljómsveit, Canto
Nordico, með Sinfóníuhljómsveit Íslands. Inga María Leifsdóttir átti samtöl
við einleikarann og tónskáldið, sem verða í sviðsljósinu á tónleikunum í kvöld.
ingamaria@mbl.is
EINN af mestu organistum heims,
Gillian Weir leikur á tónleikum
Kirkjulistahátíðar í Hallgríms-
kirkju í kvöld kl. 20. Á efnisskrá
tónleika hennar eru verk frá 16.,
17. og 20. öld, eftir eftir Pierre
Attaignant, Georg Muffat, Joseph
Jongen, Max Reger, Maurice
Duruflé og fleiri.
Gillian Weir er einn af fremstu
listamönnum nútímans og nýtur
mikillar virðingar fyrir list sína.
Fyrir fimm árum var hún slegin til
riddara af Bretadrottningu og ber
nú titilinn Dame Gillian.
Dame Gillian kom til landsins
seint í gær, en gaf sér tíma til að
spjalla stutta stund við blaðamann.
Gillian Weir ferðast heimshorna
milli og hefur leikið á flest þekkt-
ustu orgel sem til eru, sem mörg
hver eru ævagömul. „Það eru til
svo margar gerðir af orgelum, að
ég verð að segja að ég eigi mér
uppáhaldshljóðfæri af hverri gerð.
Þó eru frönsku rómantísku orgelin
í sérstöku uppáhaldi hjá mér fyrir
sinfóníska orgeltónlist Widors,
Cesars Francks og slíkra tón-
skálda og eitt besta orgel þeirrar
tegundar er í Saint Germain basil-
ikunni í Toulouse í Frakklandi.
Widor samdi verk sín fyrir þetta
orgel, og ég hljóðritaði þar org-
elverk Cesars Francks fyrir BBC,
sem var sérstakt, því hljóðfærið er
svo gott. Allir organistar elska svo
hljóðfærið í Haarlem í Hollandi
sem er stórkostlegt. Bæði Mozart
og Haydn léku á það á sínum tíma
og það hefur öðlast virðingu sem
eins konar Mekka organista um
allan heim. Af nýjum orgelum eiga
Danir mörg góð hljóðfæri sem
gaman er að spila á. Barrokorgelið
í Portier í Frakklandi er líka í sér-
stöku uppáhaldi hjá mér. En Klais
orgelið hér í Hallgrímskirkju er
líka mjög gott; það er uppáhalds
orgelið mitt frá Klais.“ En hvernig
skyldi það vera fyrir nútímakonu
að vera í stöðugri snertingu við
hljóðfæri sem meistarar á borð við
Mozart og Bach fóru höndum um
fyrir öldum. „Ég verð stundum
skelfingu lostin, en í rauninni er
það stórkostlegt, og maður skynj-
ar vel nærveru þessara mikil-
menna. Breska sjónvarpið, BBC
gerði um mig sjónvarpsmynd fyrir
nokkrum árum, þar sem ég lék
verk Mozarts á orgelið í Haarlem,
en Mozart er í miklu uppáhaldi hjá
mér. Ég var gagntekin af því að
leika verk hans þar, vitandi það að
hann hafði leikið nákvæmlega
sömu verk á þetta sama hljóðfæri.
Það var stórkostleg upplifun fyrir
mig.“
Stundum
skelfingu
lostin
Gillian Weir leikur á tónleikum á Kirkjulistahátíð í Hallgrímskirkju.
Organistinn Dame Gillian Weir leikur á Kirkjulistahátíð
HALLGRÍMUR
Helgason leggur
undir sig forsíðu
bókablaðs Week-
endavisen um síð-
ustu helgi með
grein um minni-
máttarkennd Ís-
lendinga, séð frá
botnsætinu í
Söngvakeppni evr-
ópskra sjónvarps-
stöðva og 14–2-tap-
inu í fótbolta. Er
greinin upptaktur
að gagnrýni hins
þekkta bókmennta-
gagnrýnanda Hen-
riks Wivel um bók
Hallgríms, 101 Reykjavík.
Greinilegt er af lestri gagnrýn-
innar að Wivel er mikill aðdáandi
Hallgríms en þó fer ekki hjá því
að honum finnst bókin hafa elst
illa. Hún var fyrst þýdd er hún
var tilnefnd til bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs 1997 og
las Wivel hana þá og hreifst af.
„Þrátt fyrir að Hlynur eigi goð-
fræðilega forfeður í Ödipusi og
Hamlet og að móðir hans eyði
honum og faðir hans svífi eins og
afturganga yfir iðju-
lausri tilveru hans á
hinn ungæðislegi
klofningur, efi og
lífsleiði sér ekki
nógu djúpar rætur
af hendi höfundar-
ins … Hið raunveru-
lega aðdráttarafl
bókarinnar liggur
miklu fremur í því
sem næst sjálfsfró-
unarlegri umgengni
við tungumálið, sem
rekur inn í hugar-
heim karlmannsins
og er þurrmjólkað
til síðasta sæðis-
dropa.“
Segir Wivel þýðinguna góða en
við annan lestur, fjórum árum
síðar, virðist hún gamaldags og
stirð. „Bókin hrópar á þróun í
höfundarferli hins hæfileikaríka,
viðkvæma, 41 árs myndlistar-
manns, teiknimyndahöfundar og
grínista. 101 Reykjavík hefur
þegar slegið í gegn á heimsvísu
og kvikmynd gerð eftir henni er
þegar á leið yfir Atlantshafið en
maður heillast ekki undir eins af
henni lengur.“
Segir bókina 101
Reykjavík hafa
elst fremur illa
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Hallgímur
Helgason