Morgunblaðið - 07.06.2001, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FIMMTUDAGUR 7. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LÁRA Stefánsdóttir
danshöfundur vann til
fyrstu verðlauna í al-
þjóðlegri ballett- og
danshöfundakeppni
sem haldin var í þjóð-
aróperu Finna í Hels-
inki 2. júní. Verkið sem
Lára hlaut verðlaunin
fyrir heitir Elsa og var
flutt af Hlín Diego
Hjálmarsdóttur og
Guðmundi Elíasi
Knudsen. Í samtali við
Morgunblaðið sagði
Lára að keppnin hefði
verið tvískipt, annars
vegar hefði þetta verið
dansarakeppni og hins
vegar danshöfundakeppni. 76 dans-
arar tóku þátt í keppninni og 11
danshöfundar, en alls bárust í
keppnina um 90 þátttökuumsóknir
frá danshöfundum í 29 löndum. „Ég
sótti um og sendi með myndbands-
spólu með brotum úr fimm verkum
eftir mig, og dómnefnd
sem fór yfir umsókn-
irnar hleypti mér í
keppnina sjálfa. Verkið
er samið fyrir tvo dans-
ara og sérstaklega fyr-
ir keppnina, þannig að
þetta var frumflutning-
ur verksins.“
Dans Láru sýndur á
galakvöldi
Lára segir það mik-
inn heiður að hafa feng-
ið að taka þátt í svo
stórri alþjóðlegri
keppni. „Það er auðvit-
að mikill heiður að fá að
taka þátt í svona
keppni og hvetjandi að vera innan
um aðra danshöfunda og gaman að
sjá hvar maður stendur meðal
þeirra.“ Portúgalskur danshöfundur
vann Grand prix, heiðursverðlaun
keppninnar, finnskur höfundur var í
öðru sæti og Svíar fengu Young Tal-
ent verðlaun fyrir besta árangur
ungs danshöfundar. „Það var gaman
að sjá að við áttum fullt erindi í
keppnina.“
Íslendingunum og Portúgölunum
var boðið að taka þátt í galakvöldi,
eða hátíðarsýningu í fyrrakvöld fyir
fullu húsi í finnsku þjóðaróperunni.
Þar sýndu þeir dansarar sem unnu
til verðlauna í keppninni, en auk þess
voru dansar Láru og Portúgalanna
sýndir. Lára segir að þátttakan í
keppninni hafi reynt á taugar. „Mér
fannst ekki síður erfitt að vera bak-
sviðs en hefði ég verið að dansa sjálf,
og þetta var í fyrsta skipti sem ég hef
orðið þvöl í lófunum af spenningi.“
Lára segist hafa fengið mjög góð
viðbrögð við dansinum Elsu og á
galakvöldinu í óperunni sagði ball-
ettmeistarinn frægi Jorma Uotinen
sem var þar kynnir, að dans Láru
hefði höfðað bæði til vitsmuna, til-
finninga og hjartans. Stefnt er að því
að frumsýna dans Láru á Íslandi á
hausti komanda.
Erfitt að vera baksviðs
Lára
Stefánsdóttir
Lára Stefánsdóttir hreppir fyrstu verðlaun
í alþjóðlegri danshöfundakeppni
UMFANGSMIKIL skönnun tíma-
rita og dagblaða fer nú fram í Lands-
bókasafni Íslands, eins og fram kom í
frétt á baksíðu Morgunblaðsins síð-
astliðinn sunnudag. Um er að ræða
gerð upplýsingavefjar, sem inniheld-
ur öll eintök af íslenskum dagblöðum
og tímaritum frá upphafi slíkrar út-
gáfu árið 1773 og fram til annars ára-
tugar síðustu aldar, þegar stærri
blöð á borð við Morgunblaðið urðu til
og blaðaútgáfa varð viðameiri. Vefur
þessi mun verða aðgengilegur al-
menningi á netinu og mun notkun
hans verða gerð notendum aðgengi-
leg í formi leitarvéla sem tengjast
forritinu. Þetta verkefni er nú orðið
hluti af samstarfsverkefni við Fær-
eyjar og Grænland, en Landsbóka-
safnið mun einnig skanna inn tíma-
ritaeign þessara landa, og ber það
heitið Vestnord. Tímarit landanna
þriggja munu verða aðgengileg á
sameiginlegum vef, sem þýddur
verður á tungumálin þrjú.
Þrenns konar leit möguleg
Tímaritin munu verða aðgengileg
með þeim hætti að teknar eru staf-
rænar myndir af þeim og þeim svo
komið fyrir á vef, sem forritaður er
fyrir almenna notkun. Textinn verð-
ur því ekki sleginn inn, eins og al-
gengt hefur verið til þessa við varð-
veislu eldri bókmennta. Hægt
verður að nálgast efni tímaritanna á
vefnum með þrennum hætti. Í fyrsta
lagi verður hægt að blaða gegn um
safnið með því að velja ákveðið tíma-
rit og blaða í gegn um það frá síðu til
síðu. Í öðru lagi með því að leita eftir
efnisorðum, titlum greina og höfund-
anöfnum og í þriðja lagi með leit í
textum. Höfundar, ártöl og annað
sem tengist útgáfu blaðanna er
skráð sérstaklega í gagnagrunn, en
efnisorðaleitin er tilkomin með svo-
kallaðri OCR-tækni eða tölvulestri,
sem breytir stafrænum myndum í
tölvutækan texta.
Tímamót á öðrum
áratug 20. aldarinnar
„Ástæðan fyrir því að við látum
staðar numið á öðrum áratug síðustu
aldar er annars vegar vegna höfund-
arréttarins, það verða að líða sjötíu
ár frá dauða höfundar þar til nota má
verk hans án formlegs leyfis,“ segir
Þorsteinn Hallgrímsson aðstoðar-
landsbókavörður í samtali við Morg-
unblaðið. „Hins vegar verða líka á
þessum tíma viss tímamót, Morgun-
blaðið kemur til sögunnar, Vísir að
byrja þarna rétt á undan og Alþýðu-
blaðið og Tíminn að verða til í kring
um 1920.“ Tímaritin sem um ræðir í
gagnasafninu bera á annað hundrað
ólíka titla og er ótrúlegt hve mikil
gróska virðist hafa verið í útgáfumál-
um á Íslandi, þó hún hafi ekki verið
samfelld. Meðal kunnuglegra nafna
eru Ármann á Alþingi, Fjölnir, Ný
félagsrit, Ísafold og Þjóðólfur og
voru mörg þeirra gefin út í Reykja-
vík eða Kaupmannahöfn, en útgáfa
fór einnig fram um Ísland allt og
teygði anga sína jafnvel norður til
Vesturheims. Mörg tímaritin voru þó
einungis gefin út í einum árgangi.
Nýtist mörgum
Forsvarsmenn verkefnisins hafa
mikla trú á fyrirtækinu og telja að
blöð og tímarit hafi mikið heimilda-
gildi. „Þetta gagnast öllum sem eru
að fást við þetta tímabil á sviði sagn-
fræði, bókmennta, stjórnmálafræði,
félagssögu, málfræði og svo mætti
lengi telja,“ segir Þorsteinn. „Í raun
hafa dagblöð og tímarit allrar síð-
ustu aldar það líka, en þetta tímabil
sem við erum að fást við núna er
meira en nóg vinna fyrir okkur í bili.
Hins vegar mætti vel hugsa sér að
vinna samskonar vinnu við dagblað
eða tímarit sem er nær okkur í tíma.“
Aðgengi að tímaritunum mun að
sjálfsögðu auðveldast mikið, þegar
efni þeirra verður aðgengilegt á slík-
um vef gegn um netið og telja for-
svarsmenn að það muni auka mikið
notkun blaðanna, sem er þó nokkur
nú þegar. „Aðgengið verður til muna
betra en verið hefur. Allir geta nálg-
ast efnið, sama hvar þeir eru staddir
eða hvenær þeir vilja nálgast efnið,“
segir Þorsteinn.
Viðfangsefni blaðanna er mismun-
andi, en fjallar þó að miklu leyti um
stjórnmál, meðal annars vegna þess
að sjálfstæðisbarátta Íslendinga fór
fram innan þessa tímabils. Þó má
finna ýmislegt annað, til dæmis
framhaldssöguna um Þórð og Ólöfu í
tímaritinu Bóndanum og auglýsing-
ar um pylsur og osta. „Svo eru hérna
myndir af umtöluðu fólki,“ segir Örn
Hrafnkelsson, sem einnig vinnur að
verkefninu. „Hér má finna bæði Nýtt
líf og Séð og heyrt síns tíma. En það
sem er merkilegt að sjá er að blaða-
mennskan er talsvert öðruvísi en nú,
ofsalega hvöss. Ef menn voru að ríf-
ast var ekkert dregið undan, menn
bara kallaðir aumingjar og asnar.“
Heildstætt safn
Þróunarvinna hvað varðar tækni
og uppsetningu hefur verið umfangs-
mikil og hefur staðið frá síðari hluta
ársins 1999. Verkefnið mun standa
næstu þrjú ár og var það upphaflega
styrkt af Rannís, Rannsóknarráði
Íslands. Þegar Grænland og Fær-
eyjar komu inn í verkefnið hlaut það
styrk frá Nordinfo, nefnd á vegum
Norðurlandaráðs sem sér meðal
annars um tækniþróun í bókasöfn-
um.
Eitt af markmiðum verkefnisins
er að hafa safnið heildstætt, en í því
felst að þau tímarit og dagblöð sem
nálgast má í safninu, séu tiltæk í
heild sinni, bæði í blaðsíðum og tölu-
blöðum. „Það er gott af því að það
gerir alla leit í safninu marktækari
fyrir notendur. Það er hægt að halda
utan um hvað var birt og rætt á
þessu tímabili í fjölmiðlum. Að því
leyti hefur Ísland sérstöðu í saman-
burði við lönd eins og Svíþjóð og
Noreg,“ segir Örn. „Önnur lönd
verða að velja og hafna. Við Íslend-
ingar eigum hins vegar öll eintök í
heilu lagi af þessum blöðum, annað
hvort hérna á Landsbókasafninu eða
þá á öðrum söfnum sem hægt er að
nálgast fyrir þetta verkefni.“
Áætlað er að opna vefinn í byrjun
árs 2003.
Gömul blöð
og tímarit
sett á Netið
Morgunblaðið / Sverrir
Örn Hrafnkelsson, Þorsteinn Hallgrímsson og Berglind Þóra Steinarsdóttir vinna öll að verkefninu.
Morgunblaðið / Sverrir
Berglind Þóra skannar inn tímarit.
DÉSIRÉE Edmar, forstöðumaður
sænska náttúrugripasafnsins hefur
ákveðið að segja upp störfum vegna
hinnar vonlausu baráttu sem rekstur
þess er. Segist hún orðin þreytt á því
að berjast fyrir hærri fjárframlögum
til að hægt sé að koma upp bruna-
vörnum í safninu.
Safnið býr yfir mörgum ómetan-
legum gripum sem margir hverjir
eru mikill eldmatur og hefur Edmar
reynt með öllum ráðum að fá aukið
fjárframlag til brunavarna. Það hef-
ur ekki tekist og segist hún nú óttast
að brunavarnastofnun muni loka
safninu fljótlega. Þá vantar einnig
sérhæfðar geymslur fyrir safn-
munina og hefur safnstjórnin reynt
sl. tvö ár að fá menntamálaráðuneyt-
ið til að koma til aðstoðar. Þar hefur
svarið verið að ekki séu til neinir
peningar en það leggur Edmar ekki
trú á. Kveðst hún telja kostnaðinn
yfirstíganlegan, á fimm til sex árum
þurfi um 100 milljónir ísl. kr.
Edmar hefur stýrt náttúrugripa-
safninu frá árinu 1992 en hyggst ekki
framlengja samning sinn, sem renn-
ur út í haust, nema ríkið sjái sig um
hönd og leggi fram féð, þá kveðst
hún reiðubúin að endurskoða
ákvörðun sína.
Gefst upp á að berj-
ast fyrir framlögum
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Í NÝLISTASAFNINU við
Vatnsstíg stendur yfir dag-
skrá um þessar mundir sem
ber heitið Pólýfónía. Þar
verður lögð áhersla á að
kanna mörkin og markaleysið
á milli tónlistar og myndlist-
ar.
Í kvöld, fimmtudagskvöld,
kl. 20, koma fram Rebekka
Ragnarsdóttir, Egill Sæ-
björnsson, VIGMA (Marta
Nordal og Vigdís Jakobsdótt-
ir), Biogen, Gulleik Lövskar
og Vindva Mei.
Pólýfónía
í Nýló