Morgunblaðið - 07.06.2001, Side 65

FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. JÚNÍ 2001 65
ALMENNUR
DANSLEIKUR
með Geirmundi Valtýssyni
í Ásgarði, Glæsibæ,
föstudagskvöldið
8. júní
Húsið opnað kl. 22.00.
Allir velkomnir!
Stretch-
gallabuxur,
stretch-
gallabuxur
Litir:
Dökkblátt,
hvítt, beige,
sand, rautt,
bleikt, lilla,
ljósblátt,
gallalit og
svart.
v/Nesveg, Seltjarnarnesi,
sími 561 1680
iðunn
tískuverslun
„ÁRALÖNG bið og enn er gripið í
tómt.“ Einhvern veginn svona
mætti snara fyrstu ljóðlínunni á
nýrri plötu Radiohead, Amnesiac, á
íslensku. (Titillinn er enska orðið yf-
ir minnisleysi sem getur fylgt áfalli,
geðveilu eða heilaskaða. Radiohead
eru léttir í þessu að vanda.)
Hafi einhver vonað heitt og inni-
lega að það væri satt sem fullyrt var
fyrir nokkrum mánuðum, að tónlist
sveitarinnar væri nú aftur komin á
svipaðar slóðir og OK Computer
(1997) eftir hina tilraunakenndu Kid
A (2000), þá getur sá hinn sami tek-
ið undir þessa fyrstu ljóðlínu. Kid A
stóð sem sagt ekki undir nafni sem
eitthvert grín. Rökrétt afleiðing er
Amnesiac – eða Kid B. Að vísu er
um það bil helmingur laganna í
næsta „hefðbundnum“ stíl að þessu
sinni en kraftmikið gítarrokk er
víðsfjarri. En því fer líka víðsfjarri
að gripið sé í tómt.
Vandinn / Pínan
Amnesiac einkennist af þeirri
átakanlegu, drungalegu taugaveikl-
un sem hefur verið aðalsmerki Rad-
iohead frá upphafi. En líkt og á Kid
A kraumar tilfinningin undir og
brýst sjaldan upp á yfirborðið
óbeisluð. Þessi mínímalismi, hóg-
værð eða hvaða nafni sem hægt er
að kalla þetta tjáningarform, setur
hlustandann í dálítinn vanda þegar
kemur að því að fella dóma. Lögin
eru nefnilega nær undantekningar-
laust mjög góð; raunar miklu, miklu
betri en megnið af því sem annars
staðar býðst. Flest fanga þau at-
hyglina og halda henni í heljar-
greipum; fætur slá ósjálfrátt takt-
inn og höfuðið veltur þunglamalega
fram og aftur í hrifningu þegar
hægist á hljómfallinu. En - lýst er
eftir unaðinum sem fylgir því að
stíga bensínið í botn. Ekki endilega
með hamslausum gítarsólóum held-
ur kannski bara með því að lemja
örlítið fastar eða frjálslegar á húð-
irnar þegar aðstæður beinlínis
krefjast þess. Oft er farið svo grát-
lega nærri því að það er næstum því
óbærilegt. Og hlustandinn situr eft-
ir með sárt ennið: „Þetta er gott, en
næstum því svo miklu betra.“
Nú er það auðvitað hugsanlegt að
snilldin felist einmitt í þessu; að
Radiohead sé hér að fremja ein-
hvers konar músíkalskt tantra sem
felst í að auka ánægjuna með því að
halda aftur af sér og fresta eða jafn-
vel aflýsa fullnægingunni. Í ein-
hverjum fornum kynlífsfræðum er
það æðsta takmark karlsins að öðl-
ast slíka sjálfsstjórn að hann getið
fengið fullnægingu án sáðláts.
Amnesiac er til vitnis um að Radio-
head hefur náð þessu takmarki á
tónlistarsviðinu. Og kannski er það
bara ægilega fínt - kannski er
„næstum því“ betra. Ég er samt
pínulítið pirraður yfir því og það er í
öllu falli ljóst að það þarf mikinn
tíma og heyrnartól ef einhver von á
að vera til þess að það takist að
heila helga blettinn.
Platan
Það er ekki gripið í tómt eins og
áður segir. Amnesiac fer hreint
stórkostlega af stað og framúr-
stefna og klassík skiptast á. Fleyt-
um kerlingar yfir sumt markvert:
Örir tölvusmellir og gamaldags
hljóðgervlar frá níunda áratug
leggja grunninn að fyrsta laginu,
hinu frábæra „Packt like sardines
...,“ [sic] og Thom Yorke þylur í sí-
fellu eitthvað á borð við: „Ég er
enginn vitleysingur, láttu mig í
friði.“ Setningin er dæmigerð fyrir
það einstaka lag sem Yorke hefur á
að smíða hendingar eða „frasa“ sem
lýsa vanlíðan, reiði, óþoli, hræðslu
og áþekkum tilfinningum með ótrú-
lega hnitmiðuðum og skýrum hætti.
Afríkudrumbum hefur líklega
verið byrlað dularfullt eitur svo að
þær mættu betur slá taktinn í
„Pulk/pull ...“ og lagið opnast og
lokast líkt og dyrnar sem fjallað er
um í textanum. Frábært lag. Í „You
And Whose Army“ er lagt upp með
hæggenga djasshljóma sem síðan
verða að Bítlahljómum (á 1 mín 55
sek og „Carry That Weight“ kemur
upp í hugann) og þá virðist Radio-
head ætla að láta undan freisting-
unni og stíga í botn - en hógvær
söngurinn gerist öflugur málsvari
löglegs hámarkshraða.
„I Might Be Wrong“
er Radiohead-vædd út-
gáfa af „Personal Jes-
us“ með Depeche
Mode. Í „Knives out“
gerast þau undur og
stórmerki að Thom
Yorke syngur eðlilega,
eins og í gamla daga,
og einlægnin í röddinni
snertir mann. Þetta er
óvæntur glaðningur
þótt kæruleysisleg
raddbeiting og tölvu-
brengluð geti líka ver-
ið ágæt. Uppistaðan í
laginu er gítarplokk
sem minnir mjög á
„Paranoid Android“ þótt umgjörðin
sé gjörólík. Þegar hér er komið
sögu fer að síga á seinni hluta plöt-
unnar og um leið á ógæfuhliðina.
Ógæfan hefst á lélegri útgáfu af lag-
inu „Morning Bell“ af Kid A, sem er
orðið að spiladós dauðans og fjallar
um að skera þurfi börnin í tvennt í
stað þess að láta nægja að klippa á
þeim hárið eins og í fyrri útgáfunni.
Tvær hörmulegar músíktilraunir
fylgja í kjölfarið. Uppistaðan í ann-
arri, „Like Spinning Plates“, er eitt-
hvað sem einna helst gæti verið
tölva að sötra sjóðheita kakósúpu.
Þótt ótrúlegt megi virðast sagði
Jonny Greenwood gítarleikari í við-
tali við Morgunblaðið sl. laugardag
að þetta væri besta lag hljómsveit-
arinnar til þessa! Hvílíkt rugl,
Jonny, það er ekki heil brú í þessu.
„Bike“ með Pink Floyd var þó að
minnsta kosti svolítið fyndið. Tvö
ágæt lög til viðbótar eru ekki nóg til
að bæta skaðann og því fær seinni
hluti plötunnar falleinkunn.
Í stuttu máli
Hið framúrstefnulega, taktfasta
og stundum brenglaða tölvupopp
stendur upp úr, rétt eins og á Kid
A. Stórkostlegt á köflum og ekki
spillir að það er nýtt og spennandi.
Tvö lög fara fram úr sjálfum sér.
„Hefðbundnu“ lögin eru öll góð og
sum hver mjög svo. Batna enn eftir
að hafa hljómað tuttugu til þrjátíu
sinnum en ekkert þeirra jafnast á
við það besta sem sveitin hefur af-
rekað. Þess vegna fær platan ekki
hæstu einkunn. Meistaraverkin lifa í
minningunni, hvort sem minnislaus-
um vinum okkar líkar það betur eða
verr. Að vísu hefði Amnesiac líklega
fengið hæstu einkunn ef aðrir en
Radiohead hefðu gefið hana út. En
það er til marks um að óeðlilega litl-
ar kröfur eru almennt gerðar til
tónlistar - ekki að þær séu of miklar
til Radiohead.
Langur eftirmáli
1) Að mínu áliti má rekja rætur
hinna margumtöluðu „hefðbundnu“
laga á Kid A og Amnesiac aftur til
gamalla afgangslaga sem enduðu á
stuttum EP-plötum. Nefna má lög á
borð við „Pearly og „Melatonin“ af
„Airbag/How Am I Driving?“ (1998)
sem vöktu enga sérstaka athygli en
hefðu sómt sér vel á Kid A eða
Amnesiac. Að þessu leyti höfðu ver-
ið gefnar vísbendingar um það sem
koma skyldi: þessi lög mynda sam-
felldan, sjálfstæðan þráð í tónlist
Radiohead sem virðist í nær engu
samhengi við The Bends, OK
Computer og framúrstefnuverkin á
nýju plötunum tveimur. Sterkastur
og mestur hefur þessi þráður að
mínu mati orðið í tveimur lögum
sem svo einkennilega vill til að
komu hvorugt út á Radiohead plötu:
„Talk Show Host“ úr kvikmyndinni
um Rómeó og Júlíu (1996) og
„Rabbit in your headlights“ sem
Thom Yorke lagði til Unkle plöt-
unnar Psyence Fiction (1998).
2) Hefði ekki verið skynsamlegra
að standa öðruvísi að útgáfu Kid A
og Amnesiac? Það hefði til dæmis
mátt safna framúrstefnulögunum
saman á eina plötu og þeim hefð-
bundnari á aðra. Sjálfur hefði ég
fallið kylliflatur fyrir þeirri fyrri.
Menn geta púslað henni saman
heima hjá sér til gamans og látið á
það reyna. Annar möguleiki hefði
verið að gefa út tvöfalda plötu. Slík
plata hefði orðið sú afurð Radiohead
eftir OK Computer sem White
Album var fyrir Bítlana eftir Sgt.
Pepper og The Wall fyrir Pink
Floyd eftir Dark Side Of The Moon.
Hún hefði nær örugglega lagst
þyngra á vogarskál tónlistarsögunn-
ar en Kid A og Amnesiac saman-
lagt. Aðalatriðið er þó að það hefði
verið rökrétt ráðstöfun í ljósi þess
að þær voru teknar upp á sama
tíma.
3) Tilvitnun til umhugsunar fyrir
þá sem grípa í tómt við hlustun.
Setningunni í upphafi þessarar
greinar lýkur svona: „Það rennur
upp fyrir þér að þú hefur verið að
leita á röngum stað.“
ERLENDAR
P L Ö T U R
Ólafur Teitur Guðnason
fréttamaður skrifar um
Amnesiac, fimmtu breiðskífu
Radiohead.

Músíkalskt
tantra
Phil
Selway
Jonny
Greenwood
Ed
O’Brian
Thom
Yorke
Colin
Greenwood