Morgunblaðið - 02.12.2001, Blaðsíða 11

„Ég hef unnið með þeim hérna í
fimm ár, og við erum eins og systk-
in,“ sagði Akbari. „Ég var moujah-
eed (heilagur hermaður) í stríðinu
gegn Sovétmönnum,“ sagði hann.
„Og þessar stúlkur eru líka moujah-
eed. Maður er skapaður sjálfstæður
og verður að vera sjálfstæður … All-
ir eiga rétt á að vinna og afla sér
menntunar.“
Þetta viðhorf er algengara á meðal
miðaldra og eldri karlmanna heldur
en meðal yngri manna, að því er
nokkrar konur sögðu.
Sömu sögu var að segja á Útvarpi
Afganistan, þar sem Ashrafi vinnur.
Þegar talibanar skipuðu konum að
hætta í opinberum störfum hafði
Ashrafi unnið á útvarpinu í tíu mán-
uði. Allt í einu varð hún að halda sig
heima. „Ég var algerlega einangruð,
nema ég umgekkst fjölskylduna,“
sagði hún. Nothæfur sími er fágæti,
jafnvel á miðstéttarheimili eins og
hjá Ashrafi. Og það var næstum úti-
lokað að hitta vini eða kunningja,
jafnvel á förnum vegi „vegna þess að
við þekktum ekki hver aðra undir
búrkunum.“
Svo fór, að eldri menn hjálpuðu
Ashrafi að sleppa úr fangelsinu
stöku sinnum. Útvarp Afganistan
þurfti á að halda einhverjum sem
gæti skrifað ritgerðir á pastúnísku,
einu helsta tungumálinu í landinu.
Fyrrverandi yfirmaður Ashrafis
hafði samband við hana í gegnum
föður hennar, Abdul Qudus Ashrafi,
sem hafði verið skrifstofumaður í
Kabúlháskóla. Ashrafi fór að skrifa
ritgerðir sem voru lesnar í útvarpið
undir nafni föður hennar. Hann öðl-
aðist nokkra frægð út á þær, segir
hún.
Nú hefur bráðabirgðastjórn Norð-
urbandalagsins í Kabúl fyrirskipað
að konur skuli aftur snúa til þeirra
starfa og náms sem talibanar bönn-
uðu þeim að sinna fyrir fimm árum.
Ashrafi flytur nú útvarpserindi sín
sjálf og undir eigin nafni, og Tarin og
Hashemi tóku upp þráðinn í lækn-
isfræðinni í þarsíðustu viku.
Óljóst hvað verður
leyft og hvað ekki
En á meðan enn er verið að reyna
að ná samkomulagi á vegum Samein-
uðu þjóðanna um myndun nýrrar
stjórnar í landinu, er óljóst hvað
verður leyft og hvað bannað er fram
líða stundir. Konurnar í Kabúl reyna
því að fara bil beggja, og forðast að
láta á sér bera opinberlega til að
lenda ekki í vandræðum síðar, skyldi
frjálsræðið verða undir aftur.
Baráttan fyrir réttindum kvenna í
Afganistan verður ævistarf Ashrafi,
segir hún sjálf. „Breytingar munu
verða, en það er ekki hægt að breyta
neinu snögglega,“ sagði hún. „Við
verðum að vera þolinmóðar.“
Þegar konurnar þoka sér út á op-
inberan vettvang þurfa þær að fara
varlega um borgina, eins og hún væri
óvinaland.
Á markaðstorginu, þar sem marg-
ir verslunarmenn og viðskiptavinir
eru utan af landi, gilda reglur talib-
ananna í raun og veru ennþá. „Ef
maður er ekki með tjaldið yfir sér
þar, ræðst fólk að manni og spyr
hvers vegna maður dirfist að láta sjá
framan í sig. Og maður á ekki að vera
þar án fylgdar karlmanns,“ sagði
Tarin. Jafnvel í verslunum í nýrri
hverfum borgarinnar, þar sem fleiri
Kabúlbúar eru á ferðinni, halda kon-
ur sig í búrkunni enn sem komið er.
Fylgjast með svipbrigðum
karlmanna
Konum finnst þær öruggari á
minni stöðum – til dæmis á vinnu-
stöðum þar sem eru vinsamlegir
starfsfélagar – og í höfuðvígjum nú-
tímahyggjunnar, s.s. í skólum og Út-
varpi Afganistan. Á þessum stöðum
taka konur búrkuna niður og í stað-
inn nota þær höfuðslæðu til að hylja
hár sitt.
Í læknaskólanum hafa þær Tarin
og Hashemi tekið af sér búrkurnar,
en samt fylgjast þær með svipbrigð-
um karlmanna sem þær mæta þar, í
leit að merkjum um vanþóknun.
Að vera á ferðinni með útlendingi
virtist veita nokkra vernd, því að
hefðbundnar kurteisisvenjur meina
Afgönum að segja nokkuð sem gæti
valdið gestum óþægindum. Þegar
þær yfirgáfu skólahúsið í fylgd út-
lendings settu þær Tarin og Hash-
emi búrkurnar ekki upp fyrr en kom-
ið var að ytra hliðinu.
„Þú mætir okkur kannski á förn-
um vegi, en þú myndir ekki þekkja
okkur,“ sagði Hashemi. En hún full-
vissaði útlendinginn um að hún
myndi ekki móðgast þótt hann heils-
aði henni ekki. „Við vitum að undir
búrkunni erum við ósýnilegar.“
ngið
utt
Newsday/Moises Saman
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2001 11
REGLA númer 17 bannar konum
að fara í almenningsbaðhús. Regla
númer níu kveður á um að klippa
skuli hvern þann sem lætur sjá sig
með bítlahár. Regla númer sjö
kveður á um allt að tíu daga fang-
elsi fyrir verslunareigendur sem
selja efni til flugdrekagerðar.
Á yfirborðinu virðist bókin, með
málsgreinum á tveim helstu
tungumálunum í Afganistan, past-
únísku og darísku, hlið við hlið,
jafn sakleysisleg og Almanak þjóð-
vinafélagsins. En á milli spjalda
Opinberu lögbirtingarbókarinnar
eru 142 síður af reglum um hvað
má og hvað má ekki í ríki talibana.
Einungis fimm þúsund eintök
voru gefin út á þessu ári, þannig
að flestir Afganar sáu bókina aldr-
ei. En í sex ár máttu svo að segja
allir afganskir borgarar, um 25
milljónir talsins, þola að innihaldi
hennar væri troðið upp á þá af eft-
irlitsmönnum sem sveifluðu kylf-
um, keðjum og einhverju þaðan af
verra.
Talibanar tilheyra sömu erki-
íhaldsgreininni af súnní-islam og
góðgerðarmaður þeirra Osama
bin Laden, og bókin sagði þeim
allt um það hvernig múslimi skuli
hegða sér. Þetta er ströng túlkun
á frum-íslamskri trú og iðkun
hennar á tímum Múhameðs spá-
manns.
Þessum skilningi var hafnað
annars staðar í hinum íslamska
heimi. Í nágrannaríkinu Íran, þar
sem helgiritið Kóraninn og ísl-
amskt réttarfar, eða Sharia, er við
lýði, er litið á talibana sem villu-
trúarmenn. Samtök íslamskra
ríkja neituðu þeim og ríki þeirra,
sem þeir kalla Íslamska em-
írsdæmið í Afganistan, um aðild.
Það blasir við hver áhrif þessi
bók hafði á daglegt líf í Afganist-
an. Á bak við járnhliðin að ráðu-
neyti dyggða og lasta, sem nú hef-
ur verið yfirgefið, eru stórir
staflar af brotnum sjónvarps-
tækjum, tölvum og leiktækjum –
handaverk trúarlögreglu sem var
staðráðin í að útrýma öllu sem gat
truflað við bænahald.
Í kjallaranum eru vírlengjur og
gúmmíslöngur sem notaðar voru
til að flengja afbrotamenn sem
höfðu ekki gætt þess að skeggið á
sér væri af réttri sídd. Ef kreppt-
um hnefa var haldið undir hök-
unni varð skeggið að ná nokkra
sentimetra niður fyrir neðsta fing-
urinn.
Hvernig talibönum datt sú regla
í hug er óljóst, sagði Mohammed
Reza Dolatabadi, shítaklerkur sem
á sæti á íranska þinginu og er
varaformaður dómsmálanefndar
þess. Þótt skeggið sé tákn um feg-
urð í íslam eru alls engin boðorð
um að skylt sé að hafa það eða
hversu langt það skuli vera, sagði
Dolatabadi.
„Þeir leiddu í lög ýmislegt sem
hljómar ekki eins og íslam og á sér
heldur enga stoð í íslam,“ sagði
Dolatabadi þegar hann las nokkr-
ar málsgreinar í bókinni í Teheran
sl. miðvikudag. „Það sem ég er bú-
inn að lesa er afskaplega heimsku-
legt og barnalegt.“
Annar íranskur þingmaður, Jal-
al Jalalizadeh, súnnímúslimi sem
hefur doktorspróf í íslömskum
fræðum, fór hægar í sakirnar þeg-
ar hann leit á bókina daginn eftir.
„Þeir hafa blandað hefðum saman
við íslam og sínar eigin mistúlk-
anir [á trúnni], og síðan þröngvað
þessu upp á afgönsku þjóðina í
nafni íslams,“ sagði hann.
Jalalizadeh ókyrrðist þegar
hann kom að þeim síðum þar sem
leikir barna eru bannaðir, t.d.
flugdrekaflug og dúkkuleikir.
„Það er ekkert vit í þessu,“
sagði hann. „Ef maður kannar líf
[Múhameðs spámanns] þá kemur í
ljós að hann átti til að leggjast á
fjóra fætur og setja börn á bak sér
svo þau gætu látið sem þau væru
að ríða úlfalda. Hann gerði þetta
til að gleðja þau. Jafnvel þegar
barnabarn hans, Hussein, klifraði
upp á bakið á honum þegar hann
var við bænir ýtti hann drengnum
ekki burt.“
Flestar reglurnar í Opinberu
lögbirtingarbókinni lýsa hegðun
kvenna, sem talibanar töldu vera
ómerkilegri verur en karlmenn.
Dolatabadi og Jalalizadeh kváðust
hafa áhyggjur af því hvaða áhrif
útlegging talibana á íslam myndi
hafa á hugmyndir fólks, sem væri
annarrar trúar, um íslamska trú.
Jalalizadeh sagði: „Því hefur
löngum verið haldið fram að
heimskur vinur sé manni skeinu-
hættari en gáfaður óvinur.“
„Heimskur
vinur...“
Herat í Afganistan. Los Angeles Times.
AP
’ Jafnvel þótt dyrfangelsisins standi
opnar þorum við
ekki enn að ganga út
um þær ‘
Ónýt sjónvarpstæki sem samviskusamir starfsmenn ráðuneytis dyggða-
hvatningar og lastavarna, trúarlögreglu talibanastjórnarinnar, lögðu hald
á og komu fyrir kattarnef. Samkvæmt reglum talibana var bannað að
horfa á sjónvarp í Afganistan.
Bannað að horfa