Morgunblaðið - 02.12.2001, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SAGAN af grísnum Völundi og
köngulónni Karlottu kom fyrst út í
Bandaríkjunum 1952 og hefur löngu
öðlast viðurkenningu sem ein af sí-
gildum barnabókum þar í landi. Höf-
undurinn er vel þekktur og á seinni
árum hefur nafn hans komist aftur á
varir fólks með kvikmyndinni Stúart
litli sem gerð var eftir einni af sögum
hans.
Vefurinn hennar Karlottu er ein af
þessum bókum sem sérstök ánægja
er að lesa fyrir börn. Hún er fyndin,
fróðleg og hlýleg í jöfnum hlutföllum.
Frásagnaraðferðin er lipur og höf-
undur skiptir um sjónarhorn án þess
að hafa af því áhyggjur hvort það
samræmist hefðbundnum reglum
um frásagnarstíl eða ekki. Þannig
hefst sagan á því að Fura litla bjarg-
ar grísnum frá því að vera lógað og
tekur hann að sér og elur hann í
nokkrar vikur. Hún nefnir hann Völ-
und. Fáum vikum síðar er hann seld-
ur frænda hennar á næsta bæ og
settur þar í stíu í fjósi innan um kýr,
hross, kindur, gæsir. Við þessa
breytingu á högum Völundar verður
Fura ekki lengur áhrifavaldur í sög-
unni og nýjar persónur, dýrin, koma
til sögunnar. Sjónarhorn höfundar
breytist einnig því skyndilega byrja
dýrin að tala og engu er líkara en
lesandinn hafi verið leiddur inn í
aðra veröld þar sem allir geta talað
og hið merkilega er að Fura skilur
dýrin líka því hún eyðir löngum
stundum hjá Völundi og talar við
hann og hin dýrin. Aðalpersónan er
þó Völundur og ný vinkona hans,
köngulóin Karlotta, sem á sér vef yf-
ir fjósdyrunum og tekur að sér að
bjarga lífi Völundar því til stendur að
lóga honum og gera úr honum góða
steik fyrir jólin. Önnur frábærlega
skemmtileg persóna er rottan Teitur
sem þrátt fyrir rottueðli sitt reynist
betri en enginn þegar á reynir.
Yfir frásögninni hvílir hlýja og
mjúk fortíðarþrá, þegar sveitalífið
var fjölbreytt og persónulegt, og lýs-
ingin á fjósinu er til marks um það:
„Fjósið var feikilega stórt. Það var
gamalt. Það angaði af heyi og lyktaði
af mykju. Það lyktaði af svita
þreyttra hrossa og sætum andar-
drætti þolinmóðra kúa. Oft umlukti
það friðsæll ilmur – eins og ekkert
slæmt gæti nokkurn tímann gerst í
veröldinni. Það angaði af korni og
reiðtygjum, af feiti, gúmmístígvélum
og af nýju reipi.“
Þýðingin er lipur og þó fjós sé
tæplega samheiti yfir útihús eins og í
ensku þá er vandi þýðandans skilj-
anlegur í því tilviki. Og margt er af-
bragðsvel gert og þýðingin víða mjög
vel heppnuð. Textinn fær á sig nauð-
synlegt gamaldags yfirbragð án þess
að vera stirður. Stíll höfundar hefur
skilað sér í þýðingunni.
Gamansemi höfundarins nýtur sín
vel og gæðir dýrin manneskjulegum
eiginleikum og kannski merkilega
miklu innsæi eins og þegar Völundur
talar upphátt í fyrsta sinn og segir:
„Ég er ekki tveggja mánaða og ég er
þegar orðinn leiður á lífinu.“ En auð-
vitað er hann ekki orðinn leiður á líf-
inu, heldur er hann bara einmana lít-
ill grís sem langar að eignast vini. Og
hann eignast svo sannarlega vini sem
reynast honum vel þegar dauðinn
vofir yfir og sérstaklega er það
köngulóin hún Karlotta sem af hug-
vitsemi sinni og fórnfýsi verður til
þess að tryggja framtíð hans.
Það er óhætt að mæla með þessari
bók fyrir öll börn og foreldra sem
hafa gaman af að lesa bækur saman
og ræða efni þeirra fyrir svefninn.
Lítill grís í vinaleit
BÆKUR
Barnabók
eftir E.B. White. Myndskreytingar: Garth
Williams. Þýðing: Helga Soffía Einars-
dóttir.174 bls. Mál og menning 2001.
VEFURINN HENNAR KARLOTTU
Hávar Sigurjónsson
snyrtilegum ritröðum til að prýða
stofuna. Slíkum ritröðum fylgir
gjarnan lítil bók með útdrætti úr því
sem ritraðirnar hafa að geyma svo
ekki komist upp um áhugaleysi eig-
andans á bókmenntum.
Þá eru til hljóðfæri á mörgum
heimilum sem stásshúsgögn þótt eng-
inn sem þar á heima kunni að ná
sæmilegu hljóði úr gripunum. Mynd-
list sem stofuprýði flokkast með slík-
um fyrirbærum. Útlitið skiptir öllu
máli en inntakið og hugsunin má einu
gilda. Nú væri synd að segja að gler-
verk Ingibjargar ættu sér ekkert inn-
tak né hugsun. Hinu er þó ekki að
leyna að of lítið er af list miðað við
skraut og því verða verk hennar
átakaminni en efni standa til.
Ingibjörg mætti að ósekju búa yfir
nokkru af þeim skapsmunum sem
TVÍMENNINGARNIR Ingibjörg
Hjartardóttir og Kjuregej Alexandra
skipta sýningasalnum Man milli sín.
Ingibjörg sýnir fimmtán steindar
glermyndir sem flestar lúta að trú og
friði. Þótt þessi verk Ingibjargar séu
ef til vill ekki tilþrifamikil sem list eru
þau að mörgu leyti haganlega gerðir
skrautmunir sem rata áreiðanlega
rétta leið inn á heimili þeirra sem
kjósa slíkar myndir sem stofuprýði.
Við búum enn við merkilega þoku-
kennd skil milli skrautmuna, föndurs
og listar. Vegna stuttrar sögu nútíma-
lista hér á landi gerir almenningur sér
litla grein fyrir muninum á þessu
þrennu. Sú krafa er gjarnan gerð til
myndlistar að hún sé öðru fremur
stofuprýði. Reyndar á þetta einnig við
um aðrar listir þegar grannt er skoð-
að. Hægt er að kaupa bókaskápa með
geisla af verkum Kjuregej Alexöndru.
Þótt saumaverk hinnar síðarnefndu
séu engu minni skrautmunagerð en
glerverk Ingibjargar búa þau samt
yfir mun ríkari tilfinningu fyrir efni
og inntaki. Þá virðist Kjuregej taka
mun meiri áhættu í verkum sínum,
með þeim árangri að myndir hennar
virka miklu sterkar sem listmunir.
Kjuregej Alexandra leyfir sér að
hverfa til alþýðlegrar hefðar heima-
byggðar sinnar í Norður-Síberíu og
uppsker ríkulega. Þessari hefð bland-
ar hún síðan við íslenskt landslag og
ljóðrænu með árangri sem stafar
rómantískri tilfinningu fyrir sagna-
og ævintýrahefð. Litaspilið lýsir oft-
ast ákefð og innlifun sem ber vegg-
teppi Kjuregej vel yfir venjulega
skrautmuni.
Sýning
í þágu
friðar
MYNDLIST
Man, Skólavörðustíg 14
Til 2. desember. Opið virka daga frá kl.
10–18. Um helgar frá kl. 10–16.
INGIBJÖRG HJARTARDÓTTIR
KJUREGEJ ALEXANDRA
TEXTÍL & GLER
Morgunblaðið/Golli
Frá sýningu Ingibjargar Hjartardóttur og Kjuregej Alexöndru.
Halldór Björn Runólfsson
ÍSLENSKAR eld-
stöðvar er eftir Ara
Trausta Guðmunds-
son.
Ari Trausti skrifar
um flestallar eld-
stöðvar hérlendis sem
þekktar eru. Mikil
áhersla er lögð á
myndræna framsetn-
ingu efnisins og prýða
verkið á fimmta hundr-
að ljósmyndir, kort og
skýringarteikningar.
Ari er jarðeðlisfræð-
ingur að mennt en
hann byggir í bókinni
einnig á upplýsingum
frá fjölmörgum vís-
indamönnum sem sérfróðir eru um
einstakar eldstöðvar og svæði.
Í bókinni er að finna ýmsar upplýs-
ingar úr rannsóknum vísindamanna
sem almenningi hafa verið ókunnar.
Þar má nefna að Skaftáreldar eru ekki
lengur taldir vera stærsta gos Ís-
landssögunnar heldur geysilegar nátt-
úruhamfarir sem urðu í Eldgjá um
934. Ari Trausti segir m.a. Hengils-
hálendið vera virka megineldstöð.
Greint er frá því að fyrir fáeinum árum
varð nokkur kvikusöfnun undir Hengli
og munaði litlu að hún leiddi til eld-
goss. Í bókinni kemur fram að hvorki
sé hægt að útiloka mikla eldvirkni í
Snæfellsjökli né gos í einhverjum af
þremur eldstöðvakerfum Snæfells-
ness. Ari Trausti lýsir því að um eitt
hundrað eldgos hafi orðið í Vatnajökli
á sögulegum tíma. Þau koma í lotum
og er ein slík nú hafin.
Á fimmta hundrað ljósmyndir, skýr-
ingarteikningar og kort eru í bókinni.
Margir af fremstu ljósmyndurum
landsins eiga myndir í henni, m.a.
Páll Stefánsson og Ragnar Th. Sig-
urðsson, auk sögulegra mynda. Þar á
meðal er í bókinni ein af allra fyrstu
eldgosaljósmyndum sem tekin var á
Íslandi. Hún er frá gosi við Heklu árið
1913 og hefur ekki birst opinberlega
áður svo vitað sé.
Útgefandi er Vaka-Helgafell. Bókin
er 320 bls. Ritstjóri bókarinnar hjá út-
gefanda var Svala G. Þormóðsdóttir.
Anna Cynthia-Leplar hafði umsjón
með útliti en Ingibjörg Sigurðardóttir
braut bókina um. Auglýsingastofan
Næst teiknaði skýringarmyndir en
kortagerð var í höndum Ólafs Vals-
sonar. Kortagrunnur var byggður á
gögnum Army Map Service, Nátt-
úrufræðistofnunar Íslands og Korta-
deildar Máls og menningar. Magnús
Arason gerði kápu, Pixel og Ragnar
Th. Sigurðsson önnuðust mynd-
vinnslu en bókin er prentuð í Odda.
Fræði
Morgunblaðið/Golli
Forseti Íslands, Ólafur Ragnar Grímsson, blaðar hér í bók Ara
Trausta Guðmundssonar, Íslenskar eldstöðvar, sem hann fékk að
gjöf á Bessastöðum. Með þeim á myndinni er Pétur Már Ólafs-
son, útgáfustjóri Vöku-Helgafells.
VIÐ píanóið var Ólafur Vignir Al-
bertsson og þrír erlendir söngvar
voru fluttir sem aukalög við orgelleik
Björns Steinars Sólbergssonar í lok-
in.
Efnisskráin fór að mínu mati of
troðnar slóðir og hefði ég kosið að
hlýða á einhverjar af þeim fjölmörgu
perlum íslenskra söngva sem sjaldn-
ar og jafnvel sjaldan eða aldrei heyr-
ast. En þegar boðið er til veislu er
víst óeðlilegt að ræða yfir borðum
um þá rétti sem maður saknar.
Raddir Jóhanns Friðgeirs og Sig-
urjóns féllu ágætlega saman í dúett-
unum og voru þeir prýðilega fluttir,
en tónleikarnir hófust á Á vegamót-
um, dúett Eyþórs Stefánssonar við
ljóð Helga Konráðssonar. Söngmáti
og raddir söngvaranna eru um
margt ólíkar. Jóhann Friðgeir hefur
með sínu góða söngupplagi og þjálf-
un eignast glæsilega tenórrödd og er
blær raddarinnar á öllu raddsviðinu
hrífandi og háu tónarnir glampa eins
og perlur úr enni hans, mér datt í
hug þegar hann söng Bikarinn,
„rödd í gullnu glasi“.
Sigurjón hefur minni rödd, lýr-
íska, og mjög vel skólaða. Hann
sýndi í söng sínum tónnæmi og allur
var flutningur hans vandaður, fram-
sögn texta skýr og framkoma hlý og
styrk. Það sem Jóhann sýndi var allt
frá mjúkum lýrískum flutningi í lag-
inu Þú ert eftir Þórarin Guðmunds-
son og til hins dramatískasta og í
senn glæsilegasta í Stormum og
Hamraborg Sigvalda Kaldalóns,
ásamt stórtenórabrag í bestu merk-
ingu orðsins í einu aukalaganna,
Agnus Dei eftir Bizet. Það gætti þó
nokkrum sinnum óþarfa mistaka í
texta og stundum hefði alúð við túlk-
un og breidd í styrkleika mátt vera
meiri, t.d. nota oftar veikan söng,
sem Jóhann Friðgeir sýndi að hann
hefur gott vald á. Jóhann Friðgeir er
tvímælalaust búinn að skipa sér í
flokk okkar bestu tenóra og er það
mikið gleðiefni að verða vitni að
þeirri glæsilegu hirð stórsöngvara
sem við höfum verið að eignast. En
það er samt ágætt veganesti fyrir
hann að muna svar Inge (Göggu)
Lund, þegar hún var spurð að lykl-
inum að velgengni sinni sem söng-
konu, en hún svaraði: „Rödd mín
varð mér aldrei freisting,“ það er
röddin á alltaf að þjóna túlkun tón-
listarinnar. Þáttur Ólafs Vignis Al-
bertssonar píanóleikara var framúr-
skarandi og það má með sanni segja
að söngur hans á píanóið og túlkun
hafi lyft tónleikunum á æðra plan.
Hæverska hans og lítillæti breytist í
djúpa og einlæga tjáningu við píanó-
ið, þar sem hver tónn fær sinn rétta
lit og má þar til dæmis nefna bjöllu-
tónana í Hamraborginni. Ég sakna
þess að heyra ekki oftar Ólaf Vigni
leiða söngvara á tónleikasviði með
leik sínum.
Tónleikunum lauk með tveimur
dúettum Norðlendinga, sem voru
einkar glæsilega fluttir. Sá fyrri var
Ég sé þig aðeins eina, lag Áskels
Jónssonar við ljóð Daníels Kristins-
sonar, og sá seinni var Þú varst mitt
blóm, lag Jóns Björnssonar við ljóð
Davíðs Stefánssonar.
Eftir langvinnt lófaklapp brugðu
söngvararnir sér upp á orgelloft og
fluttu þrjú aukalög þaðan við góðan
orgelleik Björns Steinars Sólbergs-
sonar, organista Akureyrarkirkju.
Lögin voru á kirkjulegum nótum.
Það fyrsta söng Sigurjón, en það var
Ave Maria eftir Tosti, sem hann söng
af miklu næmi og innlifun. Síðan
flutti Jóhann Friðgeir Agnus Dei
eftir Bizet á stórfenglegan hátt, eins
og fyrr var getið. Og í lokin voru
áheyrendur hrærðir með jóla-
stemmningu er þeir fluttu dúett við
lag Adams, Ó, hljóða nótt. Sannar-
lega öðruvísi endir á tónleikum með
íslenskum söngperlum.
Tónleikarnir voru enn ein sönnun
þess hvað mikil gróska er í sönglífi
okkar og tónmennt.
Söngur
í gullnu glasi
TÓNLIST
Akureyrarkirkja
Tenórarnir Jóhann Friðgeir Valdimarsson
og Sigurjón Jóhannesson fluttu þekkt ís-
lensk einsöngslög og dúetta miðvikudag-
inn 28. nóv. kl. 20.30.
SÖNGTÓNLEIKAR
Jón Hlöðver Áskelsson